Eimreiðin - 01.07.1895, Blaðsíða 57

137
móti leið nokkur stund, þangað til að þeir hefðu áttað sig svo, að
þeir skriðu alveg í burtu.
Finsen nefnir eitt dæmi upp á það, hve áhrif ljóssins á ánamaðk-
ana eru sterk. Hann hafði töluvert af ánamöðkum til þess að
gefa salamöndrum að jeta, en þá vildi það óhapp til, að margir af
þeim dóu og sumir vóru hálfdauðir. Finsen vildi eigi fleygja neinum
lifandi ormi og reyndi því á ýmsan hátt, hvort ekkert líf væri í
þeim. Hann skvetti á þá vatni og potaði í þá, en um 20 urðu
þó eptir, sem virtust vera steindauðir. Þá datt Finsen í hug, hvort
sólarljósið gæti eigi fengið þá til þess að rakna við, og hann setti
þá í sólskin. Eptir eitt augnablik tóku 3 eða 4 af þeim að hreifa
sig ofurlítið.
A líkan hátt fór með eyrnatvistina, bekkbítina og hlaupbjöllurnar.
Eyrnatvistirnir eru fljótir að skríða og var heldur en ekki hreifing
á þeim í öskjunni. Þá er Finsen hafði gert tilraun með þá hvað
eptir annað, virtist svo sem þeir eyrnatvistir, er komnir vóru til
ára sinna, skildu hvernig á öllu saman stóð, því að þeir tóku þegar
á rás rakleiðis til rauðu birtunnar.
Kvikindi þau, sem nú vóru nefnd, má jafnvel telja með myrk-
ursins börnum; þau eru ljósfælin og forðast æsingu »kemisku«
geislanna. Til þess að sjá, hvernig þessu væri farið með ljóselsk
dýr, þá tók Finsen 11 fiðrildi og setti þau í aflanga öskju allstóra.
Hálft lokið var úr rauðu gleri, en hinn helmingurinn af bláu. Hann
setti öskjuna í sólskin. Er fiðrildin vóru komin i varðhald þetta,
flögruðu þau öll í fyrstu um í ákafa, en er kyrð kom á þau, var
það eptirtektarvert, að fiðrildi þau, sem vóru í rauða helmingnum
af öskjunni, sátu róleg, en hin, er vóru í bláa helmingnum, vóru
á sífelldu iði. f*á er sólskinið hætti, gerðust þau rólegri, og er
Finsen eptir eina stund leit eptir, hvernig þeim liði, sátu 10 fiðrildi
í bláa Ijósinu en 1 í hinu rauða. Hann sneri nú lókinu, og einum
tíma síðar vóru 8 fiðrildi í bláu, en 3 í rauðu birtunni.
Allar þessar tilraunir Finsens sýndu það, hve sterk áhrif bláu
og fjólulitu geislarnir höfðu á dýr þessi bæði í hlutfalli við hita-
geislana (rauðu geislana) og ljósgeislana (gulu og grænu geislana),
og enn fremur, hve fjörgandi áhrif þeir hafa á taugakerfið. Ahrif
þessi eru svo mikil, að þau valda stundum ósjálfráðum hreifingum
(hjá fóstrinu), en vekja stundum ákafa mótspyrnu (hjá ljósfælnu
dýrunum). Má segja, að geislar þessir sje sem nokkurs konar ódáins-
lind eða lífsuppspretta, er veiti fjör og dug, eða að þeir sjeu lífs-
frömuður.
Jeg hef nú talað nokkuð ýtarlega um ritgjörð þessa, og ber
ýmislegt til þess. Það er síðasta ritgjörð Finsens og sú, er hann
sjálfur telur merkasta af ritgjörðum sínum. Hann segir að vísu,
að hún sje aðeins brot og tilgangur hennar sje að vekja eptirtekt
manna á áhrifum »kemisku« geislanna. Margt bendi á, að þeir
hafi svipuð áhrif á æðri dýr og menn eins og á lægri dýrin, og
hann vonar, að hann geti ritað um það síðar. Hann ætlar að hin
nytsömu áhrif þeirra sjeu miklu meiri en hin skaðlegu, en þau
sjeu menn þó teknir að athuga í læknisfræðinni. Svo stendur á