Eimreiðin - 01.05.1896, Blaðsíða 58

i38
□ mílur, ísland 40,000 enskar) og ibúar hennar 53,738, þá er auðsætt,
að Mön er auðugri ey en ísland. Eða .skyldi það stafa að mun af því,
að Bretar hafa farið vel með hana; betur en Danir með Island?
Merkilegt má Islendingum þykja, að lögsögumenn (deemsters) Manar
geymdu í minni sínu öll Manarlög og rituðu ekki einn lagastaf fyr en
á 15. öld. Likt var hjá oss Islendingum til hjer um bil 1120, en Manar-
búar hjeldu lengur en vjer fomum venjum. Lögin voru kölluð »breast-
laws« (brjóstlög), meðan þau voru órituð og gejnnd i brjósti lögsögu-
manns. Hvor lögsögumaðurinn hefur 18,000 króna laun og leitar jarl
ráða þeirra í öllum vandamálum.
Water-bailiff sjer um fiskiveiðar Manarbúa. Nemur það meir en
3 miljónum króna á ári, sem þeir draga úr sjó. Mön á milli 7 og 8
hundruð skipa, þó ekki öll þilskip, og sækja meir en 4000 manns sjó
á þeim. Eyjarskeggjar eru taldir sjógarpar miklir.
Svo fer fjarri, að Bretar hafi gert á hluta Manarbúa, að Manarbúar
hafa valdið Bretum fjártjóns mikils. Á 18. öld voru tollar á Mön langt-
um lægri en á Englandi. Lentu skip þar þúsundum saman til að af-
ferma vörur og stálust svo Manarbúar i myrkrinu með þær til Englands,
seldu þær og græddu stórfje á þeim. Er mælt, að Englendingar hafi
árlega beðið 6—7 miljóna króna tjón á þessum tollsvikum. Poldu þeir
lengi mátið, en svo kom, að hertoginn af Athole, sem þá var Manar-
konungur (Manarjarlar voru kallaðir konungar allt frá því eyjan komst
undir Skota og Englendinga til 1765), sá sjer ekki annað vænna, en
selja Englandsstjórn konungdæmið fyrir fje, 1765. Eyjarskeggjar kærðu
sig kollótta um hertogann og konungsnafnið, en illt þótti þeim að missa
skildinginn og brennivínssopann. Var þá þetta kveðið:
Bý jeg nú við sorg og sút.
There’s ne’er an old wife that loves a dram Seld er Mön og rúin.
But will lament for the Isle of Man. Tært er vatn á kotungs kút.
Kátínan er flúin.
Beir hjeldu áfram að stelast með vörur til Englands, Skotlands og Ir-
lands, en nú var það mesta hættuferð, þvi verðir voru á hafðir. Þó
eru menn enn á lífi á Mön, sem hafa skotizt i ungdæmi sinu með
brennivínstunnu til Englands, og miklast þeir af því karlfauskarnir. En
jeg má ekki vera að segja sögu Manar hjer og held þvi áfram með
lögbergsgönguna.
Þjóðlag Manar var leikið, meðan þeir þinggarparnir gengu til lög-
bergs. Var sef og hálmur breitt alla leið frá kirkjudyrunum. Gekk jarl
upp á lögberg og settist á stól, en biskup settist á annan. Yfir þeim blakti
fáni Englands á hárri flaggstöng. Lögberg þetta er aðeins 6 fet að þver-
máli, efst uppi. Bingmönnum eru markaðir reitir með vjeböndum, og
eru fjórir hringar þannig markaðir kringum lögberg. Stendur þingheimur
fyrir utan hinn yzta. Voru þar viðstaddir um 15,000 manns, og þó
vart fjölmennara en á stundum hefur verið á Öxarárþingi.
Engir hafa sæti á lögbergi nema jarl og biskup. Lögsögumenn
standa þar uppi og les hinn eldri þeirra upp lög þau, sem stjórnin hefur
samþykkt, og frumvörp þau, er leggja á fyrir þing, hátt og skýrt, á
enska tungu, i heyranda hljóði þingheims. Siðan les sýslumaður hins