Eimreiðin - 01.01.1919, Síða 63

EIMREIÐIN'l
ritsjá
63
araverk. Frumleikur er ágætur, en pað er einhver lína, sem ekki
má fara yflr, og hún hefir, að mínum dómi, ekki verið nógu
íjós í meðvitund Guðmundar.
Rangað til núna! í þessum »Tíu sögum« er Guðmundur jafn
frumlegur og djarfur og áður, en ávalt innan vébanda þess, sem
vel fer á. Eg hika ekki við að segja, að þær eru hið besta, sem
eftir hann liggur á þessu sviði. Þessi bók er verulegur viðbætir
i skáldsögubókmentum vorum. Væri gaman að rita ýtarlega um
hverja sögu fyrir sig, en þess er nú því miður enginn kostur
hér, rúmsins vegna. En þó vil eg geta þeirra allra.
1. Afi og amma. Petta er eiginlega ekki skáldsaga, heldur
nokkurskonar lýsing. En hún er meistaraleg, og það er jafnan
mjög hæpið, að setja takmörk fyrir þvi, hvernig smásaga eigi
að vera. Niðurlagið eitt spillir. Lofa svo einn, að þú lastir eigi
annan. Afl og amma eru jafn góð og göfug, þó að svo sé guði
fyrir þakkandi, að enn er til gott og göfugt fólk á landi hér —
og ekki alstaðar svelta í búi.
2. Malpoka-Mangi. Pessi saga hefir þann mikla formgalla, að
skáldið sýnist fyrst ætla að lýsa Malpoka-Manga, en svo kemur
það upp úr kafinu, að sá er ekki tilgangurinn, heldur er hann
að eins munnur skáldsins til þess að segja frá alt öðru. Að
öðru leyti er sagan bæði skemtileg og vel rituð. Lesandinn er
sjálfur á hleri með Malpoka-Manga, svo eðlilega er sagt frá öllu.
3. Ábyrgð. Snild Guðmundar i því, að draga upp skýrar per-
sónur, kemur hér fram. Geðvonskan og smásálarskapurinn í
Árna, geðprýði ágætiskonunnar Bjargar og fleðulæti Árna kaup-
manns, er alt jafn Ijóst.
4. Frá Furðuströnd. Þessi saga er mjög laus í sér. Sýnist ætla
að verða lýsing á heimilislifi, en snýst svo upp í draugásögu.
5. Neisiaflug. Nöpur háðssaga um sjálfstæðisberserk, sem
bölvar Dönum í sand og ösku, en sleikir út um, er hann fær
fríðindi, þó þau séu bundin við »Dani«, um bannmann, sem
drekkur og þjóðhetju, sem brennir ofan af sér og öðrum kofann,
til þess að fá vátryggingarféð.
6. Geiri húsmaður. Oft liefir því verið lýst, hvernig móður-
ástin breytir heigli í hetju, en hér er lýst einstæðingi, sem elskar
svo rollurnar sinar og hestinn, að sú ást breytir einföldum
meinleysingja i hetju og speking — svo að hann vinnur sigur.
Sagan er meðal okkar bestu.
7. Mannamót. Hér sjáum vér ungmennafélaga, fræðslu- og
sjálfstæðisberserk, leiða hest sinn á móti gömlum sveitabónda.
t*að er nýi, illi tíminn gegn góða, gamla tímanum. En höf-
undi tekst ekki vel. Hann á auðvelt með að gera Jón i Alviðru
að fífli, en honum tekst ekki jafn vel að gera Ásgrím á Tjörn
að vitmanni. Öddvitinn er vitmaðurinn, en hann kemur aldrei