Eimreiðin - 01.01.1919, Blaðsíða 64

64
RITSJÁ
IEIMREIÐIN
spekinni úr sér, og húsaspjöllin sýnast næstum pví vera neyðar-
úrræði skáldsins til þess að losna við alt saman. Botninn úr
sögunni er uppi í Borgarfirði.
8. Jarðarför. Einar og Pórdís setjast að frammi í afdal. Pau
eru samhent, vinna, vinna. Sjö börn eignast þau, og það 7. er
aumingi, vex ekki, vitkast ekki, er altaf barnið. Pórdís var að-
fram komin, þegar hún eignaðist það, en þó byrja nú fyrst
raunir hennar. Eg ætla ekki að segja söguna. Hún er meistara-
verk. í 15 ár er Pórdís búin að stríða við þetta barn, nótt og
dag. Pá deyr það, og loks má hún unna sér hvildar. En þá
kastar hún sér niður í rúmið og flóir í tárum: »Mér þótti svo
vænt um hann, vænna en öll börnin hin, vænna en alt annað.
Hann hefir haldið mér uppréttri í öll þessi ár!« Hér er ekki
tekið ncinum lausatökum. Hvar er móðurástinni betur lýst? Eða
þá líkræða prestsins, sem karlarnir voru hræddir um að væri
»einn af þessum nýmóðins guðfræðingum«, en »lagði góða geisia
úr sjáaldrinu«, og hann var mannþekkjari, þótt ungur væri. —
Hér er á pörtum sögustillinn forni, fá orð og þagað um tilfinn-
ingar, en alt tröllaukið, stórskorið. Eg er ekki fjarrí þvi, að
Guðmundur hafi hér gefið okkur þá ágætustu smásögu, sem við
höfum nýlega eignast.
9. l'ót/kongavit. Petta er lengsta sagan. Pað verður ekki sagt
um G. F., að hann sé í hraki rneð söguefni. Pað er einmitt oft
galli á sögum hans, að hann hrúgar 2—3 sögum i eina. En hér
má benda á milli 10 og 20 sögur í einni. Pó er þessu haldið svo
snildarlega saman af »þingmannsefni sjálfstæðismanna«, sem
ríður bæ frá bæ, að heildin er óskert, og er þetta út af fyrir
sig aðdáanlegt. En auk þess er ómögulegt annað en dást að
því, hve snildarlega skáldinu tekst að sýna okkur inn á öll þessi
heimili. Lesandinn er beinlínis kunnugur orðinn í heilli sveit,
eftir lesturinn, bæði mönnum og heimilisbrag. Guðmundur ætti
að fá Nóbelsverðlaunin fyrir þetta þrekvirki, þvi að eg efast um
að það eigi sinn lika.
10. Hyllingar. Hér tekur höfundurinn ýmislegt gamalt skran
og fægir og skreytir með orðsnild sinni, svo að varla verður
þekt aftur. Pað minnir mig á mann. sem keypti gamlar tunnur
og kassa, málaði það rautt og grænt og seldi svo dýrum dóm-
um. Pað eru ótrúleg býsn að orðsnild, sem Guðm. úthellir á
þessum blaðsiðum, en það er lika litið annað.
Pegar eg minnist á orðsnild Guðmundar, dettur mér í hug,
live dæmalaust það er, að hann skuli velja bókum sinum þessi
pokalegu nöfn: »Tólf sögur«, »Tiu sögur«. Pað stórspillir fyrir
þeim. Margir hafa ekki einu sinni tekið eftir þvi, að það séu
komnar nýjar sögur eftir G. F. —w Og þó er hér að ræða um
merkisbók ársins i skáldskap. M. J.