Bókasafnið - 01.11.1985, Page 21

Skólasöfn
grunnskólastigi. Lögin um
grunnskóla voru samþykkt vorið
1974, og nú 11 árum síðar er
reglugerðin um skólasöfnin enn
að velkjast í ráðuneytinu ósam-
þykkt og mun nú liggja fyrir í
10. útgáfu.
Rétt er að benda á hér að á þriðja
ársþingi Bókavarðafélags íslands,
þann 18. maí sl. var samþykkt
eftirfarandi ályktun um skólasöfn
í framhaldsskólum:
„Starfsemi skálasafna íframhalds-
skólum verði efd og þeim tryggður
viðunandi starfsgrundv'óllur, m.a.
hvað húsnœði, innkaup og mannafla
varðar. “
Grunnskólar í Reykjavík eru að
því ley ti betur settir en aðrir skólar
á landinu, að Fræðsluskrifstofa
Reykjavíkur hefur tekið af skarið
og sett reglugerð fyrir skólasöfn í
Reykjavík. Ennfremur hafa þau
notið þjónustu miðstöðvar sem
séð hefur um uppsetningu safn-
anna, annast innkaup fyrir þau og
sér um flokkun, skráningu og
frágang cfnis til þeirra. Skóla-
safnamiðstöð þjónar einnig
tveimur framhaldskólum á
höfuðborgarsvæðinu, þ.e.
Ármúlaskóla og Kvennaskól-
anum í Reykjavík. Hin söfnin eiga
þess kost að kaupa samsvarandi
þjónustu fyrir íslenskar bækur hjá
Þjónustumiðstöð bókasafna. Flest
þeirra kaupa þaðan spjaldskrár-
spjöld, en sjá um frágang á þeim
svo og annan frágang á safnkosti
sjálf.
Bókaverðir í framhaldsskólum
stofnuðu með sér samstarfshóp í
mars sl. Vonandi er að þeir geti
með sameiginlegu átaki þokað
hagsmunamálum safnanna áleiðis.
Staða safnanna
Breska bókavarðasambandið (Li-
brary Association) mælir með því
að bókavörður sé ráðinn að skóla
6—12 mánuðum áður en skólinn
hefur formlega göngu sína. Ef
þetta er ekki liægt verði a.m.k. að
fá bókasafnsfræðing til að gefa
holl ráð og er þetta talið mikils
virði ef safnið á að geta þjónað til-
gangi sínum (sbr. Platt). Því fer
fjarri að þetta hafi vcrið haft í huga
hér á landi, heldur hafa söfnin
orðið til af ákveðinni þörf, sem
skapast hefur innan skólanna fyrir
efni til að vinna með. Einstakir
áhugasamir kennarar hafa þá
gjarnan farið á stúfana og fengið
heimild til að kaupa gögn sem
síðan hafa smám saman hlaðist
upp, og að lokum hefur markviss
skipulagning orðið óhjákvæmi-
leg. Skólasöfn sem slík eru ótrú-
lega ný af nálinni við framhalds-
skóla hér á landi. Þann 1. janúar
1980 var fyrst ráðinn bókasafns-
fræðingur í stöðu bókavarðar við
almennan framhaldsskóla í Reykja-
vík og þá í Vi stöðu við Mennta-
skólann við Sund sem hefur yfir
800 nemendur. Heldur hefur starfs-
mannakvótinn hækkað síðan, því
nú er komin heil staða við skólann
og öll söfnin hafa nú bókasafns-
fræðimenntuðu fólki á að skipa.
Erfitt er að gefa tölfræðilegar
upplýsingar um þá starfsemi sem
fram fer á skólasöfnunum því ekki
er liægt að mæla í beinum tölum
það gagn sem safnnotendur hafa
af söfnunum, og auk þess er
ýmsum annmörkum háð að
njörva lifandi starf niður í tölur og
töflur. Á meðfylgjandi töflu er
yfirlit um ástand nokkurra grund-
vallaratriða varðandi söfnin fyrir
árin 1983 og 1984.
Miðað við staðla UNESCO
um skólasöfn, sem sýndir cru til
samanburðar, eru öll söfnin
undirmönnuð, búa við ónógan og
ófullnægjandi húsakost og hafa
ennfremur flest haft ónógan fjár-
hagslegan grundvöll til uppbygg-
ingar safnskosts. Við einn
skólann, þ.e. Verzlunarskóla
íslands, er meira að segja alls
ekkert bókasafn starfrækt og
nemendum er vísað út á guð og
gaddinn með sína bókalista. Nú í
september var ráðinn bókasafns-
fræðingur í fullt starfað skólanum
og unnið er að stofnun skólasafns.
Hvað fjárhagsvandann varðar er í
mcnntaskólunum ekki einu sinni
nein sérstök fjárveiting til safn-
anna, heldur er tekið af almennu
rekstrarfé skólanna, og dæmi eru
þess að skólafélagsgjöld renni til
skólasafns. Mjög brýnt er að
söfnununt sé tryggður viðunandi
rekstrargrundvöllur og þau fái
sérstaka fjárveitingu. Erfitt er um
vik um skipulagningu bókakaupa
og uppbyggingu safnkosts ef ekki
er fyrir hendi ákveðin fjárveiting
fyrir skólasafnið.
Þegar á heildina er litið held ég
að segja megi að skólayfirvöld
einstakra skóla séu söfnunum vel-
viljuð og vilji veg þeirra sem
mestan, en lágar fjárveitingarsetja
skólunum þröngar skorður. Nú
sem stendur er mikill þrýstingur
á skólana um að tölvuvæðast, og
er ekki örgrannt um að það sé á
kostnað skólasafnanna. Ef til vill
eimir þar eftir af þeim fordómum
að bókvitið verði ekki í askana
látið. En það olli bókavörðum við
bókasöfn á framhaldsskólastigi
þó vonbrigðum, að ekki var
komið inn á málefni safnanna á
ráðstefnu Félags skólameistara
um framhaldsskólann sem haldin
var haustið 1984.
í töflunni kemur berlega í ljós
að mjög misjafnlega er að söfn-
unum búið. Milli áranna 1983 og
1984 var verðbólgan 29,2%,
miðað við framfærsluvísitölu. Sé
litið á prósentuhækkun fjárveit-
inga til safnanna milli ára kemur í
ljós að fjögur af þeim söfnum,
sem upplýsingar liggja fyrir um,
halda ekki í við verðbólguna. Hjá
einu er aukningin rétt yfir verð-
bólgumörkum, en hins vegar eru
önnur þrjú vel yfir þeim, og hefur
Flensborgarskólinn í Hafnarfirði
þar algera sérstöðu. Séu fjárveit-
ingar skoðaðar með tilliti til
nemendafjölda kemur einnig
mikill munur í ljós milli skóla. Er
fjárveiting á nemanda fyrir árið
1984 allt frá kr. 73 til kr. 750. Hjá
flestum skólanna liggur upphæðin
á bilinu 100—200 kr. Heldur virðist
hafa harðnað á dalnum hjá flestum
safnanna milli þessara tveggja ára,
sem könnunin tekur til, og minna
fást fyrir peningana því hjá
flestum safnanna, sem upplýs-
ingar eru fyrir hendi um bóka-
kaup hjá, hafa þau dregist saman
milli þessara tveggja ára. í
stöðlum UNESCO er mælt með
að árleg aðföng safngagna séu
þrjú eintök á nemanda meðan á
uppbyggingu safns stendur. Því
BÓKASAFNIÐ
21