Dagblaðið Vísir - DV - 19.03.1982, Blaðsíða 12

12
DAGBLAÐIÐ & VlSIR. FÖSTUDAGUR 19. MARZ 1982.
WMMJWBMMM
hjúlMt, úháð dagblað
Útgáfufólag: Frjáls fjölmifllun hf.
Stjórnarformaðtjr og útgófustjóri: Svainn R. Eyjólfsson.
Framkvœmdastjóri og útgáfustjóri: Hörflur Einarsson.
Ritstjórar: Jónas Kristjánsson og Ellert B. Schram.
Aðstoflarritstjóri: Haukur Halgason.
Fréttastjóri: Sœmundur Guflvinsson.
Auglýsíngastjórar: Páll Stefánsson og Ingótfur P. Stainsson.
Ritstjórn: Siflumúla 12-14. Auglýsingar: Sfflumúla 8. Afgreiðsla, áskriftir, smáauglýsingar, skrifstofa:
Pverholti 11. Sfmi 27022.
Sfmi ritstjórnar 86611.
Satning, umbrot, mynda- og plötugarfl: Hilmir hf., Sfflumúla 12.
Prantun: Arvakur hf., Skerfunni 10.
Askriftarvarfl á mánufli 110 kr. Varfl f lausasöfu 8 kr. Helgarblafl 10 kr.
Eitrun afísalsböli
Þegar kaupmaður reiknar álagningarþörf sina, þykir
honum miður að þurfa að reikna birgðakostnað á tólf
ára gömlu verði. Hann vill fá að meta endurnýjunar-
kostnað birgðanna á núgildandi verði, því verði, sem
hann þarf nú að greiða.
Út frá þessu sjónarmiði er marklítið að tala um, að
ísal borgi niður gamalt orkuver við Búrfell og línur frá
því á einhverju árabili. Miklu nær væri að miða slíkar
greiðslur við kostnað orkuvers, sem reist væri á þessu
ári.
Sama niðurstaða fæst með því að bera saman orku-
verð til ísals og til almennra notenda. Þegar ísal tók til
starfa, var verðmunurinn 81 %, en er nú orðinn 413%.
Þannig hefur orkan til ísals smám saman orðið óhæfi-
lega ódýr.
í rauninni ætti orkuverðið til ísals að fimmfaldast úr
6,5 mills í rúmlega 30 mills. Það er því í rauninni hófleg
krafa Hjörleifs Guttormssonar orkuráðherra, að
verðið þrefaldist í nýjum samningum við ísal.
Ef verðið hækkaði í 20 mills, væri það orðið sam-
bærilegt við meðalverð slíkrar orku í Bandaríkjunum.
Við eðlilegar aðstæður á sæmilega afskrifað, en þó
nýtízkulegt álver að geta greitt slíkt verð og komizt vel
af.
Því miður eru litlar líkur á, að Svisslendingarnir,
sem eiga ísal, fáist til að ræða þetta af skynsemi. Þeir
eru svo gírugir til fjár, að þeir taka upp dónaskap, ef
amazt er við verðmyndun í viðskiptum þeirra við ísal.
Með óbilgirninni hafa Svisslendingar spillt mjög
fyrir stóriðjuþróun á íslandi. Þeir hafa sáð til
magnaðrar andstöðu, sem meðal annars lýsir sér í
stóriðjuhatri í hverri skáldsögunni á fætur annarri.
Þetta hefur líka farið illa með þá, sem telja sér skylt
að verja auðmagnið á sjálfvirkan hátt gegn meintum
árásum kommúnista. Þannig hafa Morgunblaðið og
þingflokkur sjálfstæðismanna orðið fyrir barðinu á
Svisslendingunum.
Þar á ofan hefur Verzlunarráð íslands bætt
ísalsbölinu á herðar verzlunarinnar, sem þarf þó sízt á
slíku að halda á torsóttri leið að jafnrétti atvinnu-
greina. Verzlunarráðið virðist haldið eins konar sjálfs-
eyðingarhvöt.
Þannig hafa Svisslendingarnir á ýmsan hátt eitrað út
frá sér. Þeir hafa óbeint komið óorði á ýmsa hluti, sem
við þörfnumst, á stóriðju, auðmagn, fjölþjóðlegt við-
skiptasamstarf og meira að segja á frjálsa verzlun í
landinu.
Hins vegar hafa vinnubrögð Hjörleifs Guttorms-
sonar ekki leitt til þeirrar hræðslu útlendinga við
íslenzk stjórnvöld, sem stuðningsmenn Svisslending-
anna hafa gefið í skyn. Af íslenzkri hálfu hefur málið
ekki verið ofkeyrt.
Álmenn í Noregi, Vestur-Þýzkalandi, Ítalíu, Japan
og Bandaríkjunum hafa upp á síðkastið lýst áhuga á
samstarfi við íslendinga annars vegar um nýtt álver og
hins vegar um yfirtöku og tvöföldun álversins í
Straumsvík.
Ef þessi áhugi helzt, væri æskilegast að semja við
Svisslendingana um kaup íslendinga og nýrra erlendra
aðila á ísal, um leið og orkuverð yrði stórhækkað.
Skiptir þá íslenzk meirihlutaeign mun minna máli en
heiðarlegt samstarf.
Svissneski kaflinn í stóriðjusögu okkar hefur sum-
part verið dapurlegur. Við þurfum að geta strikað yfír
hann og snúið okkur ótrauð að hraðri uppbyggingu
stóriðju, svo að börn okkar og barnabörn megi áfram
vilja búa í landi þessu.
Jónas Kristjánsson
Ár aldraöra
Ákveðið er að árið 1982 verði
tileinkað málefnum aldraðra. Enginn
vafi er á því að það mun hafa víðtæk
áhrif til að auka öryggi og réttar-
stöðu aldraðra.
Samþykkt Allsherjarþings Sam-
einuðu þjóðanna um að undirbúa
heimsráðstefnu um ellimál á árinu
1982 og gera alþjóðlega áætlun sem
miðast við að tryggja efnahagslegt og
félagslegt öryggi aldraðs fólks, mun
hafa mikilvæg áhrif til framfara í
þessum málum. Það er þvi sjálfsögð
ákvörðun, að við á íslandi gerum
árið 1982 að sérstöku framkvæmda-
ári í málefnum aldraðra.
Á sl. ári, 1981, voru málefni
fatlaðra í brennidepli, „ár fatlaðra”.
— Vissulega er ástæða til að fullyrða
að árangur varð verulegur af sam-
stilltu átaki á ári fatlaðra hér á landi
— ný löggjöf og ekki hvað sizt sú
mikla umræða og kynning, sem farið
hefur fram, hefur áreiðanlega opnað
augu stjórnvalda og alls almennings
fyrir málefnum fatlaðs fólks og hinni
gífurlegu þörf á samstilltu átaki til að
leysa þessi mál. Ég trúi þvi að þessi
jákvæða þróun haldi áfram — verk-
efnin blasa alls staðar við í þjóðfélagi
okkar.
Á vegum Framsóknarflokksins er
starfandi hópur fólks sem hefur það
hlutverk að fjalla sérstaklega um
málefni aldraðra, safna upplýsingum
og gera tillögur til úrbóta. — Móta
stefnu flokksins í þessum málum. —
Munum við þingmenn flokksins
flytja, styðja og fylgja fram um-
bótum, sem til framfara geta orðið
málefnum aldraðra.
Þörfin fyrir að taka þessi mál föst-
um tökum er vonandi flestum
ráðandi öflum ljós orðin. Almenn
umræða um opinber afskipti af þess-
um málum er tiltölulega nýtilkomin
hér á landi. — Framtak eigenda elli-
heimilisins Grundar er braut-
ryðjendastarf svo og DAS og fleiri
félagasamtaka. — Hér er um lofsvert
framtak að ræða sem þjóðinni ber að
þakka og efla, en samstillt átak allrar
þjóðarinnar þarf til að koma á, það
er mikil nauðsyn — ýmsar umbætur
þarf að gera fljótt, aðrar þurfa
vandaðan undirbúning.
Mörg sveitarfélög í landinu hafa
farið myndarlega af stað með
byggingu íbúða fyrir aldraða svo og
vistunarheimili. Hjúkrunarheimili
eru í byggingu eða í undirbúningi.
En mikilvægasl er að stuðla að þvi að
aldrað fólk fái möguleika til að
dvelja í heimabyggð sinni meðan
kraftar og hcilsa leyfir. — Heimilis-
þjónustu þarf að efla stórlega, hún
kemur að miklum notum og minnkar
þörf fyrir stofnanir, er þvi ein
mikilvægasta aðgerð til lausnar.
Stofnun Öldrunarráðs íslands á
sl. hausti er merkur áfangi í þessum
málum, sem hefur það verkefni, að
bæta lífsaðstöðu aldraðra. Hér er um
að ræða mikilvægustu aðgerð til að
sameina átak fjölmargra aðila í land-
inu sem vilja i raun vinna að úrlausn
öldrunarmála.
Samband ísl. sveitarfélaga tók
virkan þátt í undirbúningi að
stofnun þessara samtaka.
Þegar stjórnarfrumvarp um
heilbrigðis- og vistunarmál fyrir
aldraða kom til umræðu á Alþingi
vorið 1981 lögðumst við í þingflokki
Framsóknarfloksins gegn samþykkt
þess eins og það kom frá ríkisstjórn-
inni — við lögðum til að það yrði
umsamið og endurbætt, ekki sizt með
tilliti til félagslega þáttarins sem að
okkar mati skiptir meginmáli að vel
takist í slíkri löggjöf um málefni
aldraðra. — Niðurstaðan varð sú að
frumvarpið var sett í nefnd, sam-
þykkt að stofna framkvæmdasjóð
aldraðra, sem tók til starfa á sl. ári.
Ríkisstjórnin hefur gengið frá
nýju frumvarpi til laga um málefni
aldraðra sem þingflokkar fjalla nú
um þessa dagana.
I umsögn með frumvarpinu segir
m.a.:
„í frumvarpi þessu eru málefni
aldraðra tekin til heildarendur-
skoðunar með það fyrir augum að
komið verði á samræmdu skipulagi á
þjónustu fyrir aldraða með tilliti til
félagslegra og heilsufarslegra sjónar-
miða. Leitazt var við að tengja
öldrunarþjónustu við þá þjónustu,
sem fyrir hendi er, bæði heil-
brigðisþjónustu í tengslum við
heilsugæzlustöðvar, sem eru í hraðri
uppbyggingu og félagslega þjónustu
sveitarfélaga.
Alexander Stefánsson
Helztu nýmæli frumvarpsins eru:
I. Sett er það markmið að aldraðir
eigi völ á þeirri heilbrigðis- og
félagslegri þjónustu, sem þeir
þurfa, og að þessi þjónusta sé
veitt á því þjónustustigi, sem sé
eðlilegast og hagkvæmast miðað
við þörf og ástand hins aldraða.
2. Lagt er til að yfirstjórn öldrunar-
mála sé í höndum eins ráðuneytis,
heilbrigðis- og tryggingamála-
ráðuneytisins, og að þar verði sett
á stofn sérstök deild til að annast
þennan málaflokk.
3. Lagt er til að sett verði á stofn
samstarfsnefnd um málefni
aldraðra. Hlutverk þessarar
nefndar yrði allvíðtækt, annars
vegnar stefnumótandi og hins
vegar ráðgefandi.
4. Lagt er til að stjórnun
heilsugæzlustöðva, í samvinnu
við félagsmálaráð, þar sem þau
starfa, verði falin í stjórn
öldrunarmála á sínu svæði.
5. Lagt er til að við hverja
heilsugæzlustöð starfi þjónustu-
hópur aldraðra. Þessi þjónustu-
hópur yrði samstarfshópur
starfsfólks heilsugæzlustöðvar,
starfsfólks félagslegrar þjónustu
svo og þeirra stofnana sem vinna
að öldrunarþjónustu á starfs-
svæði þjónustuhópsins.
6. Lagt er til að komið verði á fót
heimaþjónustu fyrir aldraða.
Með heimaþjónustu er átt við þá
aðstoð, sem veitt er á heimili
aldraðs einstaklings. Þessi þjón-
usta er tvíþætt, annars vegar
heilbrigðisþjónustu og hins vegar
félagsleg þjónusta.
7. Settar eru fram skilgreiningar á
því hvaða stofnanir teljist dvalar-
stofnanir fyrir aldraða.
8. Lagtertilaðvistunarmatfarifram
áður en menn verði vistaðir á
dvalarstofnunum fyrir aldraða.
9. Lagt er til að kostnaður af vistun
á dvalarstofnunum fyrir aldraða
verði greiddur af sjúkra-
tryggingardeild Trygginga-
stofnunar ríkisins eða með
beinum framlögum úr ríkissjóði.
Þó er gert ráð fyrir því að vist-
menn taki þátt í greiðslu dvalar-
kostnaðar, eftir ákveðnum
reglum í samræmi við tekjur.
Um skeið hafa flestir verið sam-
mála um að eitt mesta vandamálið
sem við er að glíma í heilbrigðis-
þjónustu landsmanna snerti
heilbrigðis- og vistunarþjónustu fyrir
aldraða. Reynt hefur verið að leysa
þessi mál eftir föngum og má segja að
í dag þjóni mörg hinna minni sjúkra-
húsa á landsbyggðinni þvi hlutverki
að vistaaldraða, sem á hjúkrun þurfa
að halda. í Reykjavík og nágranna-
byggðum hefur á hinn bóginn
skapazt hálfgert neyðarástand, þar
sem fjöldi aldraðra hefur aukizt
hröðum skrefum og miklu meira en
annars staðar á landinu. Er hér jafnt
um að ræða einstaklinga sem búið
hafa meginhluta ævi sinnar á þessu
svæði og aðflutta sem leita þess
öryggis sem Reykjavík og ná-
grannabyggðirnar veita, einkum á
sviði heilbrigðis- og félagsþjónustu
að öðru leyti.
Brýnt er að leita lausnar þessara
mála og lita verður á þá lausn óháð
landshlutum. Þannig verður að
marka ákveðna stefnu með það fyrir
augum að íþyngja ekki þeim sveitar-
félögum sem sérstöðu sinnar vegna
taka við öldruðum umfram önnur.
Verður þetta ekki gert á annan hátt
en með því að auka afskipti og
skyldur ríkisins vegna þessara mála
og jafnframt að auka möguleika
sveitarfélaga á því að leysa málin
innan eigin svæða án þess að reisa sér
hurðarás um öxl fjárhagslega.
Með frumvarpi þessu er reynt að
leysa þessa þætti og má segja að
grunntónn þess sé sá að hér sé um að
ræða málefni sem snerti alla
landsmenn jafnt og geti því ekki ein-
göngu verið viðfangsefni einstakra
sveitarfélaga að leysa úr þeim, með
öllum þeim fjárhagsbyrðum, sem
slíku fylgir. Stefnt er að stórátaki á
skömmum tíma hvað uppbyggingu
stofnana fyrir aldraða snertir með til-
komu Framkvæmdasjóðs aldraðra.”
Að mínu mati þarf að skoða vel
ýmsa þætti þessa mikilvæga máls.
Ég legg mikla áherzlu á að hægt sé að
virkja samtök áhugafólks og al-
mennan áhuga ýmissa aðila í landinu
til átaka. Efla þarf samtök aldraðra
sjálfra, sem vilja fá möguleika til að
leysa sjálfir húsnæðisvandamál sin
og bæta félagslega aðstöðu sína. Við
skulum reyna að forðast of mikil
ríkisafskipti og miðstýringu og
sjúkrastofnanaviðhorfið, þó slíkt sé
að sjálfsögðu nauðsyn að vissu
marki. — Sveitarfélögin þurfa, að
beina kröftum sínum að skynsamleg-
um lausnum hvert á sínu svæði og í
samvinnu sin í milli. — Það er rétt
stefna að nýta betur starfsemi heilsu-
gæzlustöðvanna í þessum málum.
Þar eru miklir möguleikar í sam-
bandi við aðhlynningu og hjúkrun í
heimahúsum.
Það er von min að þjóöarsam-
staða takist um stefnumótun og
framkvæmdir i máiefnum aldraðra.
— Nú er kjörið tækifæri — gerum ár
aldraðra að ári framfara í þessum
málum.
Alexandcr Stefánsson,
alþingismaður.
A „Mörg sveitarfélög í landinu hafa farið
^ myndarlega af staö með byggingu íbúöa
fyrir aldraöa svo og vistunarheimili.
Hjúkrunarheimili eru í byggingu eða í undir-
búningi. En mikilvægast er að stuðla að því að
aldrað fólk fái möguleika til að dvelja í heima-
byggð sinni meðan kraftar og heilsa leyfír.
Heimilisþjónustu þarf að efla stórlega, hún
kemur að miklum notum og minnkar þörf fyrir
stofnanir, er því ein mikilvægasta aðgerð til
lausnar”.