Dagblaðið Vísir - DV - 29.07.1982, Blaðsíða 13

I
DV. FIMMTUDAGUR 29. JULI1982.
13
sem krefst svigrúms fyrir félagið í
fluginu, gagnstætt því sem Flugleiðir
vilja.
í raun á íslenska ríkið hagsmuna
að gæta í báðum félögunum. Það
álpaðist á sínum tíma út í flugrekst-
ur með því að eignast 20% hlutaf jár í
Flugleiðum, þannig að sé Arnarflug
sambandsfyrirtæki, þá eru Flugleið-
ir ríkisfyrirtæki. En með því að eiga
20% í Flugleiöum á ríkið einnig 8% í
Arnarflugi. Ríkið á því hagsmuna að
gæta í báðum félögunum, en þess ber
þá líka að gæta, að Arnarflug þarfn-
ast ekki sérstaks ríkisstyrks fyrir
starfsemi sína.
Hvernig samkeppni?
I flestum ef ekki öllum löndum, þar
sem frjáls samkeppni er í hávegum
höfð, gilda lög sem tryggja að hún sé
innan vissra marka. Þar er einkum
lögð áhersla á að koma í veg fyrir
hringamyndun og óeölileg undirboð
(dumping), sem einokunarfyrirtæki
beita gjarna tímabundið til þess að
ryðja keppinautum úr vegi. Ekki
skal ég dæma um hve ströng slík lög
eru hérlendis, en svo mikið er vist að
þeim hefur ekki veriö beitt í sam-
göngumálum. Æ ofan í æ hafa full-
trúar ákveðinna hagsmunahópa
komist upp meö að beita slíkum að-
feröum til þess aö ryðja keppinaut-
um úr vegi í flutningum á fólki og
vörum milli landa, bæði á sjó og í
lofti. Mætti birta bæði ljótan og lang-
an lista yfir shkar aðfarir, en stjóm-
völd virðast ekkert sjá athugavert
viö þær, frekar en þegar innlend iðn-
fyrirtæki eru drepin með samskonar
undirboöum á vörumarkaði.
Um hringamyndunarvarnir er það
að segja að þar fóru íslensk stjóm-
völd á sínum tíma þá furðulegu leið
að tryggja einokun. Hefur í þessum
deilum verið vitnað til yfirlýsingar
samgönguráöuneytis frá byrjun
síðasta áratugar. Ot af fyrir sig er
hún talandi dæmi um það, þegar
stjórnvöld gleyma hvers fulltrúar
þau eru, hitt er f ráleitt að nokkur slík
yfirlýsing geti gilt um aldur og ævi,
hvað sem aðstæðum líður hverju
sinni.
Undarlegt ósamræmi
í fargjöldum
Nú skulu mönnum ekki gerðar upp
fyrirætlanir í flugmálum. Hitt blasir
við að með tilkomu samkeppni í Mið-
Evrópufluginu myndaðist undarlegt
ósamræmi í fargjöldum til útlanda.
Hér skal ekki farið út í rökstuðning
með talnarunum, sem þó eru tiltæk-
ar, en aðeins spurt hvort eðlilegt sé
að ódýrasti ferðamátinn til Kaup-
mannahafnar sé að fljúga fyrst til
Amsterdam og fá þar bílaleigubíl
með ótakmörkuðum akstri til að aka
á til Kaupmannahafnar í stað þess að
fljúga þangað beint? Einnig kemur
manni spánskt fyrir sjónir að mun
ódýrara skuli vera að fljúga inn í
Mið-Evrópu en til Lundúna. Kannski
háloftastraumar og lægðakerfi spili
þar inn í?!
Þá viðgengst líka, og hefur raunar
lengi gert, hróplegt ósamræmi í þeim
fargjöldum sem Islendingar þurfa að
greiða, ef þeir vilja fara út fyrir poll-
inn, og því sem útlendingar greiða er
þeir sækja okkur heim. I hvert skipti
sem Islendingur flýgur út er hann í
raun aö borga niður fargjald fyrir út-
lending hingað heim. Nú er auðvitað
hægt að rökstyöja þessa skattheimtu
með nokkrum hætti. Erlendir ferða-
menn skapa okkur dýrmætar gjald-
eyristekjur og fjöldi manns hefur
störf við að sinna ferðamönnum. En
skyldi vera eitthvert samhengi milli
hinna lágu fargjalda útlendinga og
þess, að erlend flugfélög hafa ekki
áhuga á áætlunarflugi hingaö?
Skyldi það geta verið að með okkar
háu fargjöldum séum við í raun að
tryggja einokunina í millilandaflug-
inu? Muna nokkrir eftir hamagang-
inum fyrir tveimur árum eða svo
þegar íslensk ferðaskrifstofa fékk er-
lent leiguflugfélag til þess að annast
ódýra flutninga milli Islands og út-
landa? Skyldi eitthvað hafa þurft að
felaþá?
Erfiðleikar Flugleiða
Ljóst er að enn eiga Flugleiðir í
umtalsverðum fjárhagsörðugleik-
um, um það ber ný beiðni um ríkis-
styrk vott. Hve mikið reksturinn
hefur batnað skal ég ekki dæma, en
það er trú mín að hann verði aldrei í
iagi, fyrr en einokuninni er aflétt.
Einokun er alltaf til bölvunar, þótt á
henni megi græða, séu menn skatt-
„Samgönguráðherra hefur boðað, að hann muni belta sér fyrir nýrri heildar-
stefnu í flugmálum. Vonandi lítur hún dagsins ljós áður en hann lætur af em-
bætti.”
lagðir aö vild. Sá tími er bara liðinn
að slikt sé unnt, hvað sem líður lykt-
um þessarar nýjustu deilu. Menn
fylgjast orðið með hlutum, og fari
svo að utanlandsferðir verði teknar
inn í vísitölu fer ekki hjá því að smá-
sjánni verði í ríkari mæli beint að
fargjöldunum.
Flugleiðir eru þrátt fyrir óeðlilega
markaðsaðstöðu mikið þjóðþrifa-
fyrirtæki, og sjálfsagt er að ríkis-
valdið rétti þeim hjálparhönd í erfið-
leikunum. En fyrirtækið getur ekki
krafist þess að mega nota ríkisstyrki
til undirboða gegn félagi, sem ekki
nýtur ríkisstyrkja, það er algerlega
fráleitt. En kannski mætti bæta hag
Flugleiöa með fleiru en styrkjum, og
það þannig að saman færu hagsmun-
ir fyrirtækisins og neytenda. Skyldi
það ekki hafa heillavænleg áhrif á
rekstur Flugleiða, ef helstu flugvöll-
um landsins yrði komiö í sómasam-
legt horf, þannig að þangað mætti
halda flugáætlun af öryggi? Ætli ný
og vönduð flugstöðvarbygging á
millilandaflugvelli okkarkæmi fyrir-
tækinu ekki eitthvað til góða? Og
hvernig væri að viðurkenna hina
miklu þýðingu, sem erlendir ferða-
menn hafa fyrir okkur, með því að
veita fyrirtækinu hreinlega skatta-
ívilnun fyrir opnum tjöldum, í stað
þess að ætla því að skattleggja ís-
lenska ferðamenn eins og nú er gert?
Samgönguráðherra hefur boðað að
hann muni beita sér fyrir nýrri heild-
arstefnu í flugmálum. Vonandi lítur
hún dagsins ljós áður en hann lætur
af embætti. Hann hefur sýnt það með
afskiptum sínum af flugmálum að
honum er vel til þess treystandi,
hvað sem upphlaupum hagsmunaað-
ila og frífarþega líður.
Magnús Bjamfreðsson.
raunveruleika sem Alþýðuflokkur-
inn spáði.
„Svartnættispólitík"
Alþýðuf lokksins í
sjávarútvegsmálum
Sumir kölluðu aðvaranir Alþýðu-
flokksins í sjávarútvegsmálum
svartagallsraus og svartnættispóli-
tík. — Þegar Kjartan Jóhannsson
hamlaöi gegn innflutningi fiskiskipa
1979 og breytti reglugerð fyrir Fisk-
veiðasjóð, sem bannaöi lánveitingar
til skipakaupa erlendis án samþykk-
is sjávarútvegsráðuneytisins, lýsti
Svavar Gestsson undrun sinni á
þessum vinnubrögðum. — Og fyrr-
verandi formaður Alþýðubandalags-
ins, Lúðvík Jósepsson, sagði af þessu
sama tilefni: „En það er mjög
sláandi að þaraa er á ferðinni fráleit
pólitik — ekkert annað en svart-
nættispólitík, smituð af þeim
vitlausa áróðri sem aliur snýst um
að fiskiskipaflotinn sé of stór og því
megi ekki endurnýja hann”.
Flestir viöurkenna nú að stefna Al-
þýðuflokksins var rétt. Þannig segir
formaður Félags Sambandsfrysti-
húsa nýlega að ekki sé annað sjáan-
legt en að leggja verði hluta fisk-
veiöiflotans skipulega á næstu miss-
erum og formaður efnahagsmála-
nefndar ríkisstjórnarinnar segir það
grundvallaratriði að fækka skut-
togurum.
Meira að segja Svavar Gestsson
slæst í hópinn og talar um vitlausa
fjárfestingu og hömlulausan skipa-
innflutning sem verði að linna. —
Engu er líkara en kommarnir ætli
Steingrími einum að sitja uppi með
svarta péturinn í þeim efnum, —
eins og Ásmundur Stefánsson hefur
kvartað yfir að sér hafi verið eftirlát-
inn eftir nýgerða kjarasamninga.
Úrræði
Alþýðuflokksins
Allt frá 1978 hefur Alþýðuflokkur-
inn barist fyrir og bent á nauðsyn
þess að hamlaö yrði gegn stækkun
fiskiskipastólsins og að sýnd yrði
fy llsta aögætni í nýtingu f iskistof na.
M.a. má benda á eftirfarandi:
1. 1979 ákveður Kjartan Jóhannsson
að stööva innflutning fiskiskipa,
þar sem frekari stækkun fiskveiði-
flotans væri óhagkvæm. Ákvörð-
unin sætti mikilli gagnrýni.
2. Þingmenn Alþýðuflokksins fluttu á
þingi 1980 og 1981 fjögur frum-
vörp varðandi framkvæmd
fiskveiðistefnu og stærð fiski-
skipastólsins. — Má þar nefna
frv. um hagkvæmni í stærð og
endurnýjun skipastólsins. — Og
frv. þess efnis að taka ábyrgðar-
heimildir til skuttogarakaupa úr
höndum sjávarútvegsráðherra,
en slíkra heimilda yröi leitað hjá
Alþingi. — Það frv. varð að lög-
um, en með því staöfesti Alþingi,
aö ríkisstjórninni væri ekki
treystandi til skynsamlegrar
ákvarðanatöku í fjárfestingu
fiskiskipastólsins.
3. 1979 ákvaö Kjartan Jóhannsson í
embætti sjávarútvegsráðherra
að stöðva loðnuveiðar, þar sem
aðvaranir komu frá fiskifræðing-
um um að loðnustofninn þyldi
ekki þaö sem ráðgert var að
veiða. — Var það í fyrsta skipti
sem það var gert og sætti sú
ákvörðun mikilli gagnrýni. —
Þegar Steingrímur settist í stól
sjávarútvegsráðherra var hann
fljótur til að stórauka heimildir til
loðnuveiða umfram það sem
Kjartan hafði ákveöiö.
4. Á Alþingi sl. haust krafðist Al-
þýðuflokkurinn að loðnuveiðar
— hvað kallar hann á mikla
fiskverðshækkun? Hvað hefur þessi
off járfesting í fiskisKÍpastólnum rýrt
mikið kjör sjómanna eða kallaö á
mikla gengisfellingu? — Talað hefur
verið um a.m.k. 20% tekjutap
sjómanna og 15% gengisfellingu,
sem varla er ofreiknað.
Fyrirhyggjuleysið
kostar fórnir
Þetta fyrirhyggjuleysi í sjávarút-
vegsmálum mun hafa víðtæk áhrif,
ekki aðeins í síversnandi rekstrar-
grundvelli og afkomu útgerðar og
fiskvinnslu, sem nú siglir hraðbyri
að hliö landbúnaðarins á spena
styrkja og ríkisframfærslu, heldur er
afkoma og atvinnuöryggi þúsund
fjölskyldna og heimila stefnt í hættu
— en ekki bara sjómanna og fisk-
vinnslufólks. — Samdráttur og stööv-
un útgerðar mun fyrr en varir hafa
keðjuverkandi áhrif á alla atvinnu-
starfsemi, og þar með ógna atvinnu-
öryggi og afkomu þjóðarheildarinn-
ar.
Handahófskennd stefna í sjávarút-
• „Enda velta sumir því nú fyrir sér, hvort
leitað sé lausna á vandanum eða
heppilegri útgönguleið úr misheppnuðu
st j órnarsamstarf i. ’ ’
yrðu stöðvaðar meðan rannsakaö
væri frekar ástand loönustofns-
ins. — Sjávarútvegsráðherra
hafði það að engu.
Hve stór verður
óráðsíuvíxillinn?
Erfitt er að meta hvað fyrir-
hyggjuleysi i stjórnun veiða og
offjárfesting í fiskiskiptastólnum á
eftir að kosta — hve stór sá óráðsíu-
víxill verður — eða hvaða fórnir
hann mun kosta þjóðina.
Hve djúpt verður seilst í vasa
skattborgaranna, þegar útgerðin
getur ekki staðið undir greiöslum
vegna afborgana og vaxta af skip-
um, sem að mestu hafa verið fengin
með lánum, — skipum sem gera átti
út á þegar ofnýtta fiskistofna? — Og
að auki, hvað um rekstrarkostnaðinn
vegsmálum og andvaraleysi ráða-
manna þrátt fyrir viðvaranir og
ýmsar bUkur sem á lofti voru og lok-
að var augunum fyrir, verða þjóðinni
því dýru verði keyptar.
Þau áföll sem við þjóðarbúinu
blasa, vegna aflatregðu og halla-
reksturs undirstööuatvinnugreina,
hefðu orðið auðveldari viðfangs —
minni fórnir þurft aö færa, ef skipu-
lögðum stjómunaraðgerðum hefði
verið beitt í f járfestingu og stjórnun
fiskveiða. Ef eitthvaö af sofanda-
hætti ráöamanna hefði vikið fyrir ár-
vekni — ef hagkvæmni og aðgætni í
fjárfestingu hefði vikið fyrir fyrir-
greiðslupólitík.
Vælið í
viðvörunarbjöllunum
Hér hefur aðeins verið dregin upp
mynd af sjávarútveginum. Hlið-
stæðan samanburð mætti þó taka
víðar t.d. í landbúnaði, þar sem með
beinum og óbeinum hætti eru nú við-
urkenndar ýmsar tillögur Alþýðu-
flokksins gegnum árin — og nauðsyn
stefnubreytinga í landbúnaði.
Hvarvetna í þjóðfélaginu virðist
sama upp á teningnum. Alltaf þarf
að reka sig illilega á áður en vandinn
er viðurkenndur. Engum við-
vörunarbjöllum er sinnt — og ekki er
tekið á vandamálunum sem að
steðja, ef hægt er að smeygja sér
framhjá þeim í bili — fljóta meðan
ekki sekkur. — Fresta vandanum —
fresta að taka ákvarðanir með þeim
afleiðingum að þjóðin verður oft að
færa ýmsar fórnir sem hægt hefði
verið að komast h já.
Skerandi hávaðinn í viðvörunar-
bjöllunum nú síðustu vikumar hefUr
þó haft það af að vekja ýmsa ráð-
herrana í ríkisstjóminni.
Þeir skrifa greinar í flokks-
málgögnin og láta taka við sig viðtöl.
Steingrímur lýsir vel árangrinum
af níðurtalningarloforðum Fram-
sóknarflokksins nú þegar kjörtíma-
bil ríkisstjórnarinnar er vel hálfnað.
Hann segir: ,,ef samkomulag náist
ekki er ríkisstjórninni ekki sætt, þá
stefnir allt efnahagslíf þjóðarinnar í
voða.” Og Tómas kallar hástöfum
eftir manndómi ríkisstjórnarinnar
til að takast á við vandann. Ragnar
viðurkennir óstjórnina og eyðsluna og
segir: „Við erum óneitanlega að
sökkva á kaf í ískyggilega skulda-
söfnun.” Svavar viðurkennir að-
gerðarleysi ríkisstjóraarinnar í
efnahags- og atvinnumálum og segir
„að erfitt muni reynast að viðhalda
fullri atvinnu í landinu, ef ekki yrði
brugðist við þeim vandamálum sem
uppi væru með heildaraðgerðum í
ef nahagsmálum. ’ ’
Á að taka á
vandanum eða... ?
Engin niðurstaöa virðist þó í sjón-
máli eftir þessar hástemmdu lýsing-
ar ráðherranna á vandanum. —
Hvorki samkomulag um bráðan
vanda sjávarútvegsins né samkomu-
lag um lengri tíma markmið til að
treysta efnahags- og atvinnulíf. —
Enda velta sumir því nú fyrir sér
hvort leitað sé lausna á vandanum
eöa heppilegri útgönguleið úr mis-
heppnuöu stjómarsamstarfi.
Akvörðunum er slegið á frest — og
alþýðubandalagsráðherrar bera því
við að forsætisráðherra verði að
tryggja fyrirfram að ráöstafanir
sem gera þarf hafi meirihlutastuðn-
ingá Alþingi.
Það skyldi þó aldrei vera að Al-
þýöubandalagið sé aö reyna að
skapa sér útgönguleið úr misheppn-
uðu stjórnarsamstarfi gegnum dyrn-
ar hjá bóndanum á Bergþórshvoli,
þeim hinum sama sem ásamt fleiri
sjálfstæðismönnum bauð þeim inn-
göngu í dúnmjúka ráðherrastólana.
Sjálfstæðismenn hafa áður hjálpaö
kommunum þegar þeir hafa kallaö.
Minna má á að þeir gengu til liðs við
kommana á ASI þingi og leiddu þá
til hásætis í verkalýðshreyfingunni.
— Minna má á að þeir opnuðu þeim
leið til valda í ráðherrastóla. — Er
það nokkur goðgá, að kommunum
geti hka dottið í hug, eftir þaö sem á
undan er gengið, aö sjálfstæðismenn
gætu líka verið þeim liðtækir á þeim
vettvangi, — að koma þeim hjá að
taka „óþægilegar” en nauðsynlegar
ákvarðanir í efnahagsmálum —
ákvarðanir sem ekki færu saman við
hentistefnu þeirra ?
Veikleiki Alþýðubandalagsins í
stjórnarsamstarfi hefur alltaf verið
að geta ekki tekið af raunsæi og
ábyrgð á efnahags- og atvinnumálum.
— Alltaf þegar að því kemur er
skimað eftir „billegum” útgöngu-
leiðum frá ábyrgum ákvarðantökum
í þeim málum. — Nú skima þeir
ákaft, — og beinist athyglin þar ekki
síst að Bergþórshvoli. — Beitan er
lögð fyrir sjálfstæðismenn sem
leiddu þá til valda, en bíta þeir á agn-
ið og opna þeim „þægilega útgöngu-
leið” úr misheppnuðu stjómarsam-
starfi. Fari svo mun Alþýðubanda-
lagið ekki hika við — aö benda á
sjálfstæðismenn sem þá sem uppi
sátu með svarta pétur að leik lokn-
um.
Eða hyers vegna krefst Alþýðu-
bandalagið ekki að Alþingi verði
kallað saman nú þegar til að ganga
úr skugga um þennan meirihluta,
semþeir krefja forsætisráðherra svo
ákaft um, ef hróp þeirra um heildar-
aögerðir í efnahagsmálum eru meira
en orðin tóm?
Þeirri óvissu væri þar með rutt úr
vegi, — hvort um væri að ræða ráð-
stafanir sem nytu meirihluta Alþing-
is.
Bóndinn á Bergþórshvoli verður ef
að líkum lætur, hvort sem er eins og
véfrétt, þangaö til hann verður
knúinn til afstöðu í atkvæðagreiðslu
á Alþingi.
Jóhanna Sigurðardóttir
alþingismaður
i'