Dagblaðið Vísir - DV - 13.08.1982, Blaðsíða 13

DV. FÖSTUDAGUR13. AGtJST 1982.
13.
/ frihöfninni er bannað að taka á móti ávisunum, sem er nánast yfiriýsing um, að viðskiptavinir verzlunarinnar sóu allir svindlarar og bófar, segir Haraldur Blöndal.
Chicagobctfans en lundemi kaupmanns-
ins, sem telur eölilegt að koma á móts
viö óskir viðskiptamanna sinna.
Þjösnaskapur
I Svíþjóö þar sem strangar reglur
gilda um meðferð og sölu áfengra
drykkja, er hægt að kaupa 3,5% öl í
öllum matvöruverzlunum.' I áfengis-
einkasölunni fæst sterkur bjór og öll
vín og brennivín. I þessum vínbúðum
liggja frammi bæklingar, þar sem
sænskum eru kynntar tegundir vína og
sagt af gæðum þeirra, — hvernig upp-
skeran í Frakklandi hafi tekist eöa tek-
ist ekki, — kynntar eru nýjar áfengis-
tegundir, og óseljanleg vín eru jafnvel
seld á útsölu. Og auðvitað liggja svo
frammi bæklingar um, að vitanlega sé
best að sleppa þessu öllu saman og
skemmta sér án áfengis, en það sé
meiraenmögulegt.
Sú hræsni, sem hér ríkir í áfengis-
málum, hefur ráðið því að svona eðli-
legir viðskiptahættir eru bannaðir.
í Flugstöðinni á Keflavíkurflugvelli
kemur fram sami þjösnaskapurinn
gagnvart viðskiptavinum ríkisins.
Ríkissjóður er eigandi að fríhöfninni
og setur reglur um viðskiptahætti. Þar
er bannað að taka á móti ávísunum en
eins og ávisanir eru mikið notaðar á
Islandi, er þaö nánast yfirlýsing um að
viðskiptavinir verslunarinnar séu allir
svindlarar og bófar. Er þó óhætt aö
fullyrða, að oftar er til fyrir þeim
tékkum, sem greitt yrði með í Fríhöfn-
inni heldur en til er fyrir þeim ávísun-
um, sem ríkissjóöur gefur út á spari-
sjóð Seðlabankans.
Og það er ekki nóg meö það, að
íslensk yfirvöld neiti að taka við
ávísunum, eða að menn noti greiðslu-
kort, en þar á kaupmaðurinn aldrei
neitt á hættu, heldur er allur vamingur
auglýstur í erlendri mynt.
Stundum er kvartað undan því, að
borgarlegt flug og flug varnarliösins sé
í grennd við hvert annað — stjórn-
málaflokkar hafa það jafnvel að mark-
miði aö aðskilja þetta tvennt á
Keflavíkurflugvelli. Eg hef aldrei
skilið þennan pempíuhátt gagnvart
hermönnum. Miklu frekar er öryggi í
því að flugvöllurinn skuli vera herflug-
völlur jafnframt og í svo miklu sam-
býli við vamarliðið. Þetta fælir frekar
flugræningja og hryöjuverkamenn frá,
— en aldrei er að vita, hvar þeir djöflar
slá næst.
Það særir mína þjóðerniskennd
miklu meira að sjá allar vömr í flug-
stöðinni merktar í bandaríkjadollumm
og gera mér grein fyrir því, að íslensk
mynt er ekki til, heldur er hún platpen-
ingar, sem stjómvöld reyna að fela
fyrir útlendingum. Og er von að krón-
an haldi verðgildi sínu, þegar þeir,
sem eiga aö verja hana, nota hana
hvergi sem viðmiðun?
Haraldur Blöndal.
Frelsi og Guðmundarfrelsi
lækkunum að óhjákvæmilega kallar
á breytt skipulag. Um það munu
flestir sammála. En hvaða skipulag?
Eg reyndi að gefa ábendingu um það
í áöur áminntri grein í Þjóðviljanum
og uggir mig að við Guömundur H.
Garðarsson yrðum seint sammála
um það efni, þótt ekkert skuli fullyrt
um það hér. Þjóðir heims hafa
brugðist við þessum nýju aðstæðum
með ýmsu móti og er ekki svigrúm til
aö rekja það hér. Uppskrift Guð-
mundar að lausn vandans er eins
slæm og orðið getur og skal hennar
því getið að nokkru. Hann flutti fyrir
svo sem þrem árum, í slagtogi með
nokkrum frjálshyggjupostulum og
leiftursóknarhönnuðum, frumvarp
til laga þar sem segir m.a. að ein-
staklingum auk annarra aðila skuli
heimilað aö reka útvarpsstöðvar.
Þar segir jafnframt orðrétt:
„.. .skal. .. útvarpsstöðvum heimil-
að að afla tekna'meö auglýsingum
eða sérstöku gjaldi vegna útsend-
ingar fræöslu- og kynningarefnis eða
annars efnis, sem viðskiptavinir við-
komandi stöðvar kynnu aö vilja
koma á framfæri við almenning.”
Þetta frumvarp varð sem betur fór
ekki að lögum, en ekki leikur minnsti
vafi á því að viö eigum eftir að sjá
rykiö dustað af því á ný. Við skulum
því gera okkur grein fyrir því að
þarna var gerð tilraun til að innleiða
verstu tegund gróðahyggjufjöl-
miðlunar þar sem tjáningarfrelsið
gengur kaupum og sölum og buddan
er samviskan. Það er þessi tegund
fjölmiðlunar sem gerði Richard
Nixon að forseta vestur í Banda-
ríkjunum (sjá t.d. The Selling of the
President eftir Joe McGinnis) og
Ronald Reagan á eftir honum. Það
er líka þessi tegund fjölmiölunar
sem sálgaöi þeim fræga þætti Löðri
þegar auglýsendur lokuðu buddunni.
Það skal viðurkennt og á það bent, aö
í ofangreindu frumvarpi var sett inn
ákvæði um að einkaútvarpsstöðvar
skyldu ,,. . .virða tjáningarfrelsi og
gæta fyllstu óhlutdrægni gagnvart
öllum flokkum og stefnum í opinber-
um málum, stofnunum, félögum og
einstaklingum.” Eg tel hins vegar
fullsannaö af reynslu okkar og ann-
arra að sem næst ókleift sé að kalla
menn til ábyrgðar á grundvelli slíkra
ákvæða. Þetta hygg ég lika að flutn-
ingsmenn hafi gert sér ljóst.
Hafna auglýsingum
Eg tel efalítið aö í framtíðinni
veröi ýmsum aöilum sem starfa til
almannaheilla veitt heimild til sjón-
varps- og hljóövarpsrekstrar. Þar
koma til greina sveitarfélög, fjölda-
hreyfingar,, jafnvel hagsmunasam-
tök og stjómmálaflokkar. Þegar
þetta verður gert í einhverjum mæli,
eins og t.d. í Noregi, Frakklandi eða
Svíþjóð, svo nefnd séu nýleg dæmi,
verður ekki vinnandi vegur að
þreng ja einhverri hlutleysiskvöð upp
á aðstandendur þessara stöðva, og
enda öldungis ástæðulaust. Aö hinu
leytinu tel ég að algerlega verði að
koma í veg fyrir að þessar stöðvar
afli sér tekna með auglýsingum eða
„sérstöku gjaldi” vegna útsendinga.
Til þessa liggja fjölmargar ástæður,
en hin mikilvægasta er sú að með því
aö koma í veg fyrir auglýsingar er
tryggt að ekki stundi aðrir útvarp en
þeir sem eru reiðubúnir að leggja
eitthvað í sölumar, annað hvort
'vinnu eða fjármuni. Auglýsingaút-
varp og -s jónvarp, hefur verið tiltölu-
lega fátítt í Vestur-Evrópu fram á
síðustu ár, en hins vegar verið alger-
lega ríkjandi í Bandaríkjunum þar
sem menn hafa á seinni ámm reynt
að kaupa sig undan ófögnuöinum
með kapalstöövum. Líklegt má telja
aö sú fmmstæða fjármögnunarað-
ferð að dæla auglýsingum yfir sak-
lausa sjónvarpsnotendur sé á undan-
haldi í heiminum og því er engin
ástæöa fyrir Islendinga að ganga
lengra í þá átt en þegar hefur veriö
gert af hálfu Ríkisútvarpsins. Meö
því að hafna auglýsingum til að fjár-
magna þessa fjölmiðlun er búið í
haginn fyrir raunvemlegt frelsi í
ljósvakanum, andstætt því frelsi sem
stjómast og takmarkast af gróðafíkn
og laðar að sér fjármagn í ávöxtun-
arskyni. Þess má geta hér að stuttu
eftir að breskum frjálshyggjumönn-
um tókst illu heilli að koma á laggirn-
ar auglýsmgasjónvarpi í Bretlandi,
var haft eftir Thompson sáluga lá-
varði, sem fékk sjónvarpsleyfi, að
slíkt leyfi jafngilti heimild til seðla-
útgáfu.
önnur ástæða til að hafna auglýs-
mgurn er sú að það gífurlega fjár-
magn sem fer í auglýsingar er end-
anlega borið af kaupendum aug-
lýstra vara. M.ö.o. einn voldugur aug-
lýsingamiöili í viöbót táknar hækkað
vöruverð í landinu og aukna verö-
bólgu. Þriðja ástæðan er sú aö Ríkis-
útvarpiö getur misst spón úr aski sín-
um, en áriö 1980 fékkst nær helming-
ur tekna hljóðvarpsins og nær fjórð-
ungur tekna sjónvarpsins af auglýs-
ingum (sjá Arsskýrslu Ríkisútvarps-
ins 1980). Þarna er vissu'ega feitan
gölt að flá, en afleiöingir yrði av-
andi eymd Ríkisútvarpsins eóa stór-
hækkuð afnotagjöld að svo miklu
leyti sem hún birtist ekki í hækkuðu
vöruverði sem fyrr greinir.
Ég hef nú í nokkuö löngu máli deilt
á Guðmund H. Garðarsson, fv. al-
þingismann, og vil ekki láta undir
höfuö leggjast að þakka honum fyr-
ir það tilefni sem hann hefur gefiö
mér til að reifa þetta sameiginlega
áhugamál okkar beggja frá minu
sjónarmiði.
Að endingu vil ég leiðretta þann at-
hyglisverða misskilning Guömundar
að ég sitji í útvarpsráði fyrir Alþýðu-
bandalagið. Það geri ég ekki og hef
aldrei gert. Hins vegar var ég kosinn
til að vera varamaður formanns út-
varpsráðs árið 1971, og tók það sæti
fyrir tilmæli þáverandi mennta-
málaráðherra, Magnúsar Torfa
Olafssonar, sem ég mat mikils og
met enn. Hvorugur okkar leit svo á
að ég væri fulltrúi eins eða neins
flokks í þessu skyldustarfi sem ég
gegndi meö ánægju, enda var það
ekki erilsamt og stóð nokkru skemur
ín til var stofnaö.
Þorbjörn Broddason.
„ Guðmundur H. Garðarsson er i skrifum sinum um fjölmiðla boðberi þeirr-
ar dólgafrjálshyggju sem heimtar einkaleyfi á frelsishugtakinu," segir
Þorbjörn Broddason.