Dagblaðið Vísir - DV - 01.10.1982, Blaðsíða 4

4
DV. FÖSTUDAGUR1. OKTOBER1982.
ADAM SAGDIEVA
Þjóðleikhúsifl:
Garðveisla eftir Guðmund Steinsson.
Tónlist: Gunnar Reynir Sveinsson.
Lýsing: Ásmundur Karlsson.
Leikmynd og búningar: Þórunn S. Þorgríms-
dóttir.
Leikstjórí: Maria Krístjánsdóttir.
Setjum svo aö Garöveisla, nýja
leikrit Guömundar Steinssonar fjalli
um syndafallið. Hvaö þá með þaö?
Þetta fer reyndar ekkert á milli
mála í byrjun leiks. Þar er í fyrstu
sennunum sýnd biblíusagan um
Adam og Evu í aldingarðinum aö spá
hvort í annað og epliö. Þau skottast
þar nakin, ungt og frumstætt og
upprunalegt fólk, óspillt náttúran í
biblíumyndum. Guöjón Pedersen er
spengilegur piltur og líkast til hægt
aö láta sér finnast þetta fallegt.
Skaparinn hefur aö vísu frá byrjun
bannaö þeim aö bíta af trénu, hvers
vegna veit nú enginn. Koma þá til
sögunnar Adam og Eva af yngri ár-
gerö: Erlingur Gíslason og Krist-
björg Kjeld, nútímafólk, einhvers-
lags túristar á Edensslóö. Ef ég
greip leikinn rétt þá eru þaö þau
Erlingur og Kristbjörg, nútíminn,
fullorðinsaldurinn, sem í leiknum
valda falli hinna fyrri edenshjóna,
Guðjóns og Jórunnar, Siguröardótt-
ur, æskunnar og sakleysisins, og láta
þau bíta í eplið. Þá sjá þau aö þau
eru nakin og firrast og skelfast hvort
annaö, útrekin úr Edens lundi.
Víkur nú sögunni til seinni tíma.
Adam og Eva eru stöndug hjón og
hafa komið sér upp húsi og garöi og
ætla aö fara aö halda upp á þetta.
En þaö er orðiö ansans ósköp langt í
milli þeirra, eins og gerist í hjóna-
böndunum, þar sem þau eru aö búast
til veislunnar. Adam vill hreint ekki
bíta í epli þó Eva biöji hann vel.
Skilningstréö oröiö að krossi. Nú
veröur hlé á leiknum. Eftir hléö kem-
ur að veislunni sjálfri til að halda
upp á húsið og drífur aö margt gesta
til kvöldmáltíöar, allir úr biblíu-
sögunum af leikskrá að dæma. Þar
boröa sumir epli en aðrir banana aö
mér sýndist. Undir boröum veröur
sú uppákoma að frumstæða parið úr
fyrri hluta leiksins kemur og dansar
nakið fyrir veislugesti sem veröur
furðu mikið um og hrekja þau á burt
frá sér. Ekki vilja þau bíta í epli.
Viö svo búið snýst veislan upp í
óttalegt svall úti í garöi og ofan í
sundlaug, en gusur ganga í allar átt-
ir. Best að fara ekki í sparíkjól í leik-
húsiö ef maður situr á fremstu bekkj-
unum. Eftir þessar sviftingar er allt í
einu skaparinn sjálfur úr fyrri parti
leikins kominn til veislunnar, kven-
snipt meö kolmorautt fés og annað
brjóstiöbert: Ragnheiöur Amardótt-
ir. Hvorki vill hún berg ja vin né bíta í
epli, en segist „vera” og vera „ekk-
ert”. Viö þetta veröa veislugestir
ókvæöa, krossfesta hina annarlegu
snót í sundlaug og skjóta á hana meö
skammbyssu. Viö svo búiö ganga
miklar reiöarþrumur yfir í leiknum,
og er svo aö skilja aö heimur farist,
en þau Adam og Eva vakna upp í víti
sjálfu, og leggur af því megnustu
svælu. Þó er ekki öll von úti: þau
hjónin eygja nú um síðir endur-
heimta paradis hvort í annars aug-
um. Og raust skaparans áminnir þau
úr hátalara aö vera frjósöm og upp-
fylla jöröina, en nefnir ekki í þetta
sinnaðekkimegiborða epli. —'
Eva fór að æja
Hvaö á nú aö segja um leikrit eins
og þetta? Eftir leikstjóranum sá ég
einhverstaöar haft að Garðveisla
væri siöbótarleikrit, flytti brýna
siðferöislega viövörun til nútíma-
mannsins í leikhúsinu. Það má svo
sem vera fyrir mér: taki þeir sneiö
sem eiga. Fyrir mína parta grynnti
ég ekki par í guöfræöi eöa siöfræöi
leiksins, þó aö vísu megi ráöa þar í
þá almennu skoðun aö heimur fari
versnandi, en hafi verið hóti skárri í
fyrri daga þegar lífiö enn var ungt og
Leiklist
Olafur Jónsson
upprunalegt. I ýtrasta lífsháska er
aftur lífsvon: þá eiga menn í svip
þess kost aö endurheimta s jálfa sig.
Þetta eru svipaðar hugmyndir og
greina mátti í fyrra leikriti Guö-
mundar Steinssonar, Stundarfriði,
og eru kannski ekki mjög mark-
veröar. Látum svo vera ef tækist aö
gera efniö sjálegt á sviðinu. En þaö
er ekki því aö heilsa í þetta sinn:
aldrei tókst aö sýna fram á, virkja í
sjón og raun þær andstæður æsku og
elli, uppruna og úrkynjunar, sakleys-
is og spillingar, eöa hvaö þaö er, sem
hugsanlega gætu gefiö hugmynda-
efni leiksins einhverskonar verklega
merkingu.
Þar ímynda ég mér aö mest ríöi á
garðveislunni sjálfri í seinni hluta,
þar sem nútíðarlýsing leiksins og
tilætluö siöferöisleg ádeila á væntan-
lega aö koma fram, táknleg og stíl-
færð lýsing lífs eftir syndafallið. En
allt þetta atriði varð undarlega þung-
fært og klúðrað í sviösetningu, frá-
sneitt þeim ofsa og öfgum sem
hugsanlega gæti gætt þaö lífi, og þar
virtist mér leikmynd og búningar
oröin alveg út í hött. Af hverju ekki
aö hafa mannskapinn bara i smóking
og með orðu? Að vísu virtist orðræð-
an og hugmyndaefni leiksins þar
sem endranær svo einkar fákæn: líf í
synd tómt svall og sukk. Og spurs-
mál hvaö leikstjóm, sviösetning
megnar aö auka viö leik umfram þaö
sem hann beinlínis segir til um.
Aö vísu mátti hafa ánægju af aö
horfa á Kristbjörgu Kjeld, sem
megnaöi aö gæða hlutverk sitt, Evu
rosknu, skrýtilega kviku lífi. Eriing-
ur Gíslason kom mannslega móti
henni í veigamesta atriöi leiks-
ins,næst fyrir hlé, þar sem þau hjón-
in ná ekki saman í sinni heimafengnu
paradís. Og senan þar sem Krist-
björg fer meö litlu gulu hænuna,
heldur en segja ekki neitt, var ein
sér kostuleg aö sjá. Þama var um aö
ræða farsalega endurgerö raunhæfra
manngeröa og kringumstæðna: Adam
og Eva í kreppu hjónalífs. En hvaö
kom það biblíuefninu, heimsslitalýs-
ingu leiksins viö? Aðalefni hans,
skáldlega stílfærð biblíusagan, fékk
aldrei neina slíka fótfestu í mann-
heimi, raunheimi í oröi né æöi í leikn-
um.
Burtséð frá þessu fannst mér
tvennt alveg ekta í sýningunni:
nuddkona Adams í atriðinu fyrir hlé,
Haukur Morthens aö syngja í veislu-
byrjun eftir hlé. En þaö var eiginlega
allt og sumt.
Svo mælir Svarthöfði Svo mælir Svarthöfði Svo mælir Svarthöfði
„Athafnamenn” hjá því opinbera
Blaöamenn þurfa mörgu aö sinna
og vinna dagsverk sin á fljúgandi
ferð, skrifa fréttatexta og undir
myndir nánast af því ósjálfræöi van-
ans, sem sléttar út fínni blæbrigði
málefna og mannlífs, svo eftir stend-
ur pínulítiö kímiö lesefni handa okk-
ur hinum. Þetta gerðist m.a. núna á
dögunum í DV, þegar sagt var frá af-
mæli verslunarmanna, sem haldiö
var í nýjum skýjakljúf samtakanna í
Kringlumýri.
Svo vlll til aö verslunin í landinu
hefur þurft á raunverulegum at-
hafnamönnum að halda frá fyrstu
tíö, einnig útvegur og iðnaöur og
landbúnaður. Allar þessar greinar
hafa byggt á sterkum einstaklingum,
þótt á síöari timum hafi atvinnuveg-
irnir þurft í vaxandi mæli aö sækja
súrefni sitt að hluta til þess starfs-
mannahóps í þjóöfélaginu, sem er að
verða einna fjölmennastur, situr á>
opinberum skrifstofum og flokkar
sig eftir prófgráöum í stéttarfélög,
og verðleggur vinnu sína m.a. eftir
því hvað þjóðfélagið hefur kostað
miklu til menntunar þeirra. Hér er
átt við Bandalag starfsmanna rikis
og bæja og Bandalag háskólamennt-
aðra manna.
Sú fjölmenna stétt, sem situr á
stjómarskrifstofum vinnur auðvitað
ágætt verk. Hún fer frekar vaxandi
en hitt, enda má segja að atvinnu-
greinar athafnamanna séu stöðugt
sveigðar meira undir opinbera for-
sjá. Nýleg dæmi höfum við um, að at-
vinnuvegur eins og sjávarútvegur
getur ekki gengið nema skrifstofulið-
ið heimili viðunandi kjör handa afla-
mönnum.
Á afmæli verslunarinnar var
margt um manninn og hið fríöasta
lið mætt til kokkteildrykkju. DV var
þar líka eins og eðlilegt er og birti
frásögn og myndir að bragði. Undir
einni myndinni stóð: Ungir athafna-
menn kætast yfir glasi af góðu víni.
Þessir ungu athafnamenn voru: Atli
Freyr Guðmundsson, fuUtrúi í við-
skiptaráðuneytinu, Ámi Kolbeins,
fulltrúi í fjármálaráöuneytinu,
Þorsteinn Ólafsson hjá StS, Kristinn
Ólafsson, toUgæsIustjóri, Georg
Ölafsson, verölagsstjóri, HaUdór
Ásgrímsson, alþingismaður Fram-
sóknarflokks og Bjöm Líndal, fuU-
trúi í viðskiptaráöuneytinu. AUt em
þetta hinir mestu prýðisdrengir,sem
hafa komið víða við í opinberu lífi,
haft afskipti af stjórnmálum sumir,
en aörir af framkvæmdastússi hins
opinbera. En þeir verða ekki með
neinu móti flokkaðir undir athafna-
menn. TU þess eru þeir of fjarlægir
þeim athöfnum og því áhættusama
lifi, sem heldur þjóðfélaginu
•gangandi.
VUji menn hins vegar hafa verð-
lagseftirUt, þá er verðlagsstjórinn
þaraa, og fuUtrúar fyrir aðrar grein-
ar eftirlits hins opinbera em á mynd-
inni.
Þótt forsjáin sé sótt tU hins opin-
bera i sifeUt meira mæU skulum við
seinast gefa eftir titUinn athafna-
maður. Hann stendur undir stöðugri
skothríð, sem það islenska auðvald
sem ákveðin stjórnmálaöfl rikisfor-
sjár hafa haft að viðfangsefni i
ómældan tíma. Hann er maöurinn
sem fær að fara á höfuðiö, kimni
hann ekki að bjarga sér, án nokkurs
yfirsöngs, annars en þess sem fylgir
innheimtunni. En það er tímanna
tákn, að menn á besta aldri, sem
hefðu átt að heUa sér út i atvinnulífið
og taka áhættur, og eru að auki og af
misskUningi kaUaðir athafnamenn í
blaði, skuli velflestir vinna á opin-
berum skrifstofum, sem m.a.
skammta athöfnunum i landinu kjör-
in.
Þess vegna er það bón Svarthöfða
tU blaðamanna yfirleitt, að þeir rugli
ekki þjóðfélagsmyndina með þvi að
kaUa þá athafnamenn, sem eru þaö
ekki og hafa kosið áhættulítið hóglifi
skrifstofustarfsins. Blaðamenn eiga
líka að hafa í minnum orð Snorra
Sturlusonar, þegar hann benti á, að
lof væri skylt þeim sem tU þess ynni,
en gæta yrði þess aö það yröi ekki of-
lof, því slikur áburður gæti orðið að
háði.
Svarthöföi.