Dagblaðið Vísir - DV - 23.11.1982, Blaðsíða 10

10
DV. ÞRIÐJUDAGUR 23. NOVEMBER1982.
Útlönd Útlönd Útlönd Útlönd
Þeirhafa
nautaatið á
homum sér
Er botninn að detta úr nautaatinu á Spáni?
Vinsældir þjóðaríþróttar Spán-
verja eru famar að dvína meðal
þjóðarinnar. Knattspyman hefur
lokkað áhorfendur frá henni, verð-
bólgan hefur spillt fyrir henni og
ungir millistéttar Spánverjar hafa
einfaldlega meiri áhuga á að verja
sunnudeginum uppi í sveit en stikna
á áhorfendapöllum við nautaleik-
vanginn. Er svo komið að flestir
Spánverjar sjá ekki naut nema í
sjónvarpinu eða þá steikt á matar-
chskinum.
Þeim Spánverjum fer fjölgandi
sem helst vildu að nautaöt legöust
alveg af. Liggja þeir ferðamönnum
frá Ameríku og norðar úr Evrópu á
hálsi fyrir blóöþorsta og kenna þeim
um aö blóðsúthellingum skuli haldiö
áf ram á helgidögum.
Og það er ekki nóg með að
aödáendur nautaats sé flesta að
finna meðal útlendinga. Þetta árið
sendu þeir kínverskan nautabana
fram á leikvanginn! Hvað skyldi
þeim detta í hug næst? Kannski
tölvustýrð vélaeftirlíking af tudda,
róbót fluttur inn frá Japan? — Sá
kínverski fékk kuldalegar móttökur.
Fjarskiptahnettir, njósnahnettir
og veðurathugunarspútnikar hafa
fyrir löngu sýnt að geimvísindi og
tækni hafa meira hagkvæmt nota-
gildi fyrir mannkyniö en jafnvel hug-
myndaríkustu höfundar vísinda-
reyfara sáu fyrir í framúrstefnu-
skrifum sínum fyrir tuttugu árum.
Geimtæknin er ekki bara eitthvert
„stjörnustríð” í hugarheimi dag-
draumamanna þótt hluti hennar
sé i hernaöarþágu, eins og njósna-
hnettir. Hún er ekki heldur aðeins
bundin viö rannsóknir á tunglingu og
enn fjarlægari stjömum. Til þessa
hefur hún haft mikilvægt gildi til
upplýsingaöflunar um okkar eigin
jarðarkringlu.
Nú hafa menn uppi áform um að
nýta sér geimtæknina til stríðs-
rekstrar en ekki gegn mönnum
heldur einum af plágum mann-
kynsins. Nefnilega engisprettunni,
sem er einhver versti vágestur
bænda í þriðja heiminum, eins og
þróunarlöndin eru oftast köliuðí dag.
Það er FAO, matvæla- og land-
búnaðarstofnun Sameinuðu þjóð-
anna, sem bruggar um þessar
mundir engisprettunni banaráð, sem
byggjast eiga á geimtækninni.
Hugmyndin er sú að láta gervihnetti
fylgjast meö uppeldisstöðvum engi-
sprettunnar og gera mönnum viö-
vart þegar engisprettufaraldur er í
aðsigi. Gervihnötturinn á að gefa
mönnum ráðrúm til þess að bregðast
við hættunni í tæka tíö og kæfa hana í
fæðingu í orðsins fyllstu merkingu.
Nefnilega með lofthemaði á
uppeldisstöðvamar.
Það er mönnum auðvitað ekki
lengur nein ráögáta hvemig sjá megi
hvar og hvenær engisprettum fer að
fjölga. Varp- og uppeldisstöövar
engisprettunnar era á þurrka-
svæðum og plágan kviknar til lífsins
mjög fljótlega eftir miklar úrkomur
á slikum stöðum. Vandinn liggur
fyrst og fremst í því að bregða nógu
fljótt við, því að engispretturnar
vakna til lífsins örfáum dögum eftir
slíkar rigningar.
Mönnum gæti kannski sýnst auö-
velt að fylgjast með þessum þekktu
svæðum og gera síðan ráöstaf-
anir.eins og að dreifa skordýraeitri
yfir „klak” stöðvamar, ef svo mætti
kalla þær. Til þessa hefur það verið
gert með veðurathugunarstöðvum á
nærliggjandi stöðum. En víða þar
sem engisprettan á sér uppeldis-
stöövar er engin mannabyggð nærri.
Áköfustu áhangendur nautaats á
Spáni kvíöa þvi að nautaatiö sé á leiö
í hundana. Verðbólgan veldur ein-
hverju þar um. Starfsmannahald viö
nautavettvanginn og viðhald kostar
allt orðið miklu meira en áður.
Bolarnir era einnig orðnir dýrari.
Matadoramir, eða nautabanamir,
krefjast launa á borð við popp- eða
kvikmyndastjörnur. Margir nauta-
leikvangar, sem áður buðu upp á
fyrsta flokks nautaöt, lúta nú aö
nautabönum í meðallagi og bolum
sem aldir eru upp við ódýrt fóður og
þykja standa langtaöbaki, í stærð og
grimmd, þeim nautum sem áöur var
boðið upp á. ,,Aficionados” nöldra
jafnvel þótt bolarnir séu hinir stæði-
legustu og matadorar leiknir. Þeir
segja aö nautaat þjóni nú smekk
ferðamanna sem eilíft eru mundandi
ljósmyndavélar. Utlendingar hrífist
mest af órabelgjúm eða nautabönum
sem hætta lifinu í hálfvitatilraunum
til þess að fá nafnið sitt í eina línu í
bæjarblaöinu. Minna sé lagt upp úr
fimi og mýkt fýrri tíma nautabana
sem léku svo laglega á bola með
rauðu skikkjunni sinni.
Þetta era afskekkt svæði og jafnvel
eyðimerkur og ekki lífvænlegt til
mannabústaða enda jafnvel erfitt að
þeim að komast. Þar hafa menn
orðiö að reiða sig á hirðingjana, sem
kunna að hafa ráfað um þessar
slóðir, og geta kannski sagt hvort þar
hafi rignt. Að visu eru hirðingjamir
vel áreiðanlegir í þessu efni því að
þeir eiga mikið undir úrkomunni
vegna hagbeitar á leiöum sínum og
Afstaöa manna er breytileg eftir
landshlutum. Mestur áhuginn fýrir
nautaatinu er í Kastillu og Anda-
lúsíu, sem lengi hafa aliö af sér bestu
nautabanana og ferlegustu bolana.
Franco-stjómin lét sér annt um
nautaatið til skemmtunar alþýð-
unni. Ferdinand VII lét í sinni tíð
loka háskólum og stofna nautabana-
skóla. Jesúítar eru sagöir hafa hvatt
nemendur sína til þess að fara frekar
á nautaat en í leikhús þar sem þeir
hefðu getað orðið fýrir hættulegri jnn-
rætingu. Ýmsir lita á nautaat sem
þjóðlegan spánskan sið, sem ekki
megi leggjast af. Bæjarstjóri
kommúnista í Cordoba hef ur hvatt til
nautaats og gerir ungu fólki mögu-
fýlgjast því nokkuð vel með því hvort
rignt hefur eða ekki. En það er meira
tilviljuninni háð hvenær þeir rekast
nálægt byggðu bóli og hve langt er
síðan þeir urðu rigningarinnar varir.
Það getur naumast þótt nógu traust
og snöggt viðvörunarkerfi.
En gervihnöttur getur fylgst með
öllum engisprettuuppeldisstöðvum
heimsins og sent frá sér stöðugar
upplýsingar til jarðar um hvemig
legt að komast yfir aðgöngumiöa
ódýrt.
Það er meðal frjálslyndra,
jafnaðarmanna, þjóðernissinna
Baska og Katalóníumanna sem
andstööunnar við nautaatið gætir
mest. Hinna siöasttöldu mest til þess
að breikka bilið milli sín og Kastillu-
manna.
Þótt nautaatið hafi orðið mörgum
listamanninum hugmyndabrannur,
eins og t.d. sjálfum Federico Garcia
Lorca, þá hafa menn lengi fordæmt
íþróttina og kallað villimannlega og
niöurlægjandi fyrir siðmenntaða
menn. Einn spænskur sagnfræðingur
skrifaði að borgarastyrjöldin 1936
hefði verið háð milli nautaatsfylgj-
ástandið þróast þar. Jafnvel látið
vita af skýjamyndunum yfir þessum
svæðum, skýjum sem gætu orðið
rigningarský. Þarf ekki að orðlengja
það hve mikilvægur sá tími yrði sem
þannig vinnst til undirbúnings
ráðstafana.
FAO hefur raunar þegar hagnýtt
sér þessa hugmynd að hluta til.
Stofnunin nýtir sér upplýsingar
sem berast frá tveim gervihnöttum.
enda og nautaatsandstæöinga og
sumir Spánverjar segja að þvi stríði
sé ekki lokið enn.
Andstæðingar nautaats í Katalóníu
reyndu að draga páfann í lið með sér
og fá hann til þess að fordæma nauta-
atið sem „skammarlegt blóðbaö,
blett á kristilegu samfélagi og undan
Satans rifjum rannið”, en Jóhannes
Páll II, sem er gamall iþróttamaður,
Iét ekki glepjast.
Enda telja flestir nautaats-”afici-
onados” sig góða og gegna kaþól-
ikka. Við hvern nautaleikvang er
kapella, helguð jómfrú Maríu, og til
hennar snúa nautabanar bænum
sínum og færa henni gjafir eða
tendrahennikerti. (Economist)
Annar er amerískur en hinn er
evrópski hnötturinn Meteosat-2. En
þeir taka ekki til nema nokkurra
þessara hættusvæöa. FAO hefði helst
kosið fleiri gervihnetti og greiðari
fjarskipti milli jarðstöðva gervi-
hnattanna og þeirra landa sem mest
eigaíhúfi.
Hitt er svo annaö mál að það hefur
stundum ekki tjóað þótt menn hafi
frá veðurathugunarstöðvum á jörðu
niðri getað séð fyrir engisprettu-
plágu í tæka tíð til þess aö eitra fyrir
henni. Styrjaldir í Afríku til dæmis
hafa stundum hindrað menn í að
komast til þess að dreifa eitrinu yfir
hættusvæðið. Yfir vígvelli hefur
þurft að fara og stríösaðilar of
hvumpnir og tortryggnir eða hrein-
lega ófinnanlegir til viðræöna um að
láta slíka starfsemi óáreitta eða
leyfa FAO-starfsmönnum að njóta
griða.
En burtséð frá því, þá eiga stofn-
anir eins og FAO við sífellda fjár-
þröng að stríða og liður þetta
hjálparstarf eins og annað fyrir þaö.
FAO þarf aö greiða fyrir þessar
gervihnattaruppiýsingar eins og
aörir og er gjaldið eitthvað um 100
þúsund dollarar á ári. Þeir peningar
veröa að koma frá löndunum sem
helst hafa hag af. Deilt niður á
fimmtíu ríki í Afríku, við Persaflóa
og í Asíu sýnist þetta kannski ekki
stórskattur í hvem stað. Að minnsta
kosti ekki í viðmiðun við tjónið af
engisprettunni, sem getur eytt heilu
uppskeranum.
Gallinn er hins vegar sá að mörg
ríkja sem þarna eiga hlut að máli era
meðal hinna snauðustu. Ennfremur
era sum þeirra orðin næsta dofin í
viöbrögðum gagnvart engisprettu-
plágunni. Það hefur nefnilega ekki
komið neinn hrikalegur engisprettu-
faraldur síðan 1967—68, nema þá í
stöku landi. (Indlandi og Pakistan
1978, Vestur-Afríka 1980 og hugsan-
lega núna á þessu ári á svæðinu við
Rauða hafið.)
Ríkin sunnan Sahara, sem hafa að
mestu sloppiö seinustu árin — era í
sinni eilífu fjárþröng — eru farin að
spara sér útgjöldin til engisprettu-
eftirlits. Þau era engan veginn þess
sinnis að eyða stórfé í einhverjar
gervihnattagrillur og hundakúnstir,
sem vísindamenn geti -stytt sér
stundir viö. Svo að það getur kostað
FAO töluvert þjark áður en þessum
áformum verður hrundið í
framkvæmd. (Economist)
Skordýraeitri drerft i lofthernaði gegn engisprettunni, en végesturinn sóst á innfelldu myndinni.
Stjömustríð gegn
engisprettu -
plágunni