Dagblaðið Vísir - DV - 14.03.1983, Blaðsíða 10

10
DV. MÁNUDAGUR14. MARS1983.
Útlönd
Útlönd
Útlönd
Útlönd
Útlönd
Zimbabwe eftir flótta Nkomo:
HVAÐ GERIST
NÆST?
Samkvæmt yfirlýsingum stjórn-
valda í Zimbabwe á Joshua Nkomo
aö hafa flúiö land til Botswana, dul-
búinn sem kvenmaöur. Ennfremur
sagöi Emmerson Munanawanga
öryggismálaráöherra, aö stjórnvöld
litu nú á Nkomo sem flóttamann und-
an réttvísinni, og ráöherrann bætti
því viö að Nkomo væri hollast aö
reyna ekki aö snúa aftur því aö hans
biðu réttarhöld og refsing fyrir ýmsa
glæpi, svo sem þaö að yfirgefa landiö
án leyfis og án skilríkja.
Þaö kann aö hljóma ólíklega í
eyrum manna að Nkomo hafi komist
úr landi dulbúinn sem kona, enda er
maöurinn engin smásmiö. En þaö
efast fæstir um það aö hann haföi
æma ástæöu til þess aö flýja land. Af
fréttum, sem borist hafa frá
Matabelelandi, vesturhéraði
Zimbabwe, er ljóst aö Nkomo var
fjarri því óhætt aö vera þar um
kyrrt. Blaðamenn, sem fariö hafa
um svæöiö, og fleiri, þar á meöal
biskupinn af Matabelelandi, hafa
skýrt frá því aö þar hafi oröiö meiri-
háttar blóðbað og hafi 1000 manns,
vægt áætlað, veriö myrt, en sumir
setja töluna mun hærra.
Ættbálkaerjur
Þaö var svokölluö fimmta her-
sveit sem send var á vegum stjórn-
valdaíHarare tilþessaðbindaenda
á ógnaröldina í Matabelelandi, sem
náöi hámarki fyrir jól, þegar nokkur
fjöldi hvítra bænda var drepinn og
öryggi þótti í hættu. Þessi herdeild er
eingöngu skipuö Shona-mönnum og
sérþjálfuö í Noröur-Kóreu til þess aö
bæla niöur óróa innanlands. Hatur
milli Shona-manna og Ndebele-
manna er mikiö, en áður en Bretar
settust aö á svæöinu og kölluðu þaö
Rhodesíu voru Ndebele-menn herra-
þjóðin, skyldir Zulu-mönnum í
Suður-Afríku. Þeir eru hinsvegar
minnihlutahópur og eru aöeins 20%
af íbúum Zimbabwe. Nkomo er af
þessum ættbáiki, þótt hann líti ekki á
sig sem sérlegan málsvara hans, og
þaöan þiggur hann mest fylgi sitt,
meðan Mugabe þiggur mest fylgi sitt
meöal Shona-manna.
Þaö mátti því teljast fyrirsjáan-
legt, hvaö gerðist, þegar fimmta her-
sveitin var send inn í Matabeleland.
Engin pólitík
Skoðanaágreiningur milli fylgis-
manna ZAPU, sem Nkomo stýrir, og
ZANU, sem Mugabe forsætis-
ráöherra stýrir, er lítill. ZANU varö
til sem klofningshreyfing frá ZAPU,
áriö 1963, og varð til vegna óánægju
Mugabes og fleiri meö leiötogastíl
Nkomo. Stofnfundur ZAPU var
reyndar haldinn á heimili Enos
Nkala, sem sjálfur er Ndebele-
maöur og haröur andstæöingur
Nkomo, en hann er þingmaður og
ráöherra í stjórn Mugabes.
Valdabaráttan milli ZANU og
Mugabe forsætisráðherra gripur til harkalegra aðgerða.
13.000 fyrrum liösmenn ZAPU í her
Zimbabwe) áttu þar mikla sök á.
Nkomo afneitaöi þessum fylgis-
mönnum sínum og hvatti menn til
þess aö beita friðsamlegum aöferö-
um, en á hann var ekki hlýtt. Ferða-
mönnum var rænt, bændur (oft hvít-
ir) voru myrtir og afleiöingin varö
sú, aö efnahagur landsins hrörnaöi.
Hinn hvíti minnihluti í Zimbabwe er
feiknalega mikilvægur, þjóðhags-
lega séö, stjómar framleiðslunni
víða, og mest sérfræðiþekking lands-
ins er meöal hvítra manna. Auk þess
hrapaöi aösókn ferðamanna niöur úr
öllu valdi, viö fréttir af ólgunni
innanlands, sem kom sér mjög illa
fyrir stjómvöld því aö feröamenn
eru ein meginuppspretta tekna í
erlendumgjaldeyri fyrir landiö.
Enos Nkala, Ndebele-maður, en
andstæöingur Nkomo, sagði á blaöa-
mannafundi fyrir skömmu aö nú
yröu menn einfaldlega aö velja milli
þess að sætta sig viö stjórnvöld og
lifa viö friö, eöa segja stjórnvöldum
stríö á hendur. „ZAPU-menn buöu
fimmtu hersveitinni sjálfir til Mate-
belelands með því aö grípa til vopna
og styðja andspymumennina. Þeir
geta ekki kvartaö nú yfir stríöinu
sem þeir buöu heim.” En þaö er nú,
eins og oftast í stríði, aö þaö eru
óbreyttir borgarar, sem veröa fyrir
mestu áföllunum. Og þaö er víst aö
yfirmenn fimmtu hersveitarinnar
fengu þau fyrirmæli frá stjórnvöld-
um að taka harkalega til hendinni,
þegar til Matabelelands kom.
Framtíð IMkomo
Hver framtíö Nkomo verður nú,
þegar hann hefur flúiö land, er óvíst.
Hann hefur aldrei veriö óumdeildur
leiötogi ZAPU, jafnvel ekki eftir aö
ZANU varð til, við klofning upphaf-
legu samtakanna. Bæöi er hluti
Ndebele-manna Nkomo andsnúinn,
svo sem Enos Nkala, sem fylgir
Mugabe aö málum, svo og eru ekki
allir ZAPU-menn á eitt sáttir um
leiötoga sinn. Þá er ekki séö enn,
hvort Nkomo getur haldiö völdum
innan ZAPU, þegar hann hefur flúið
land.
Þá er önnur spuming, sem menn
velta fyrir sér, sem sagt sú, hvort
Nkomo vilji og hvort hann geti staðið
fyrir skæruhemaöi innan Zimbabwe.
Nkomo hefur alltaf forðast aö koma
fram sem sérlegur fulltrúi Ndebele-
manna, en alltaf þóst tala fyrir alla
íbúa Zimbabwe. Ef hann snerist nú
til skæruhemaðar gegn stjórninni í
Harare, myndu átökin fljótt snúast
upp í ættbálkastríð, því að einmitt nú
er mikil andstaöa í Matabelelandi
gegn ríkisstjórn Mugabes, eftir
hryöjuverkhersveita stjórnarinnar.
Hvort Nkomo gæti haldiö uppi slík-
um skæruhernaöi er svo aftur önnur
spurning. Til þess þyrfti hann
tvennt. I fyrsta lagi algera stjórn
yfir ZAPU, sem er ekki víst hann
hafi. I ööm lagi skjól fyrir sig og
skæruliða sína í bækistöövum hand-
an landamæranna viö Botswana.
Þaö er vandséð aö stjómvöld í Bots-
wana geti leyft honum aö koma sér
upp slíkri aðstööu, þar sem Bots-
wana er fátækt land, án nokkurrar
raunveralegrar getu til landvama,
og slíkar bækistöövar myndu bjóöa
heim hættunni á hefndarárásum frá
herjum stjórnarinnar í Harare.
Enn einn óvissuþátturinn í þessu
er svo fyrirætlanir stjómvalda í
Suöur-Afríku. Þaö er ljóst aö þaö
yröi Suður-Afríkumönnum mjög í
hag að koma á upplausnarástandi í
Zimbabwe. Þaö er ekkert sem ríkis-
stjórnin í Pretoríu óttast meir en
þaö, aö skæruliðar ANC (African
National Council) búi um sig norðan
landamæranna viö Zimbabwe og
geri þaöan árásir suður í Suöur-
Afríku. Þaö gæti því farið svo aö
Suður-Afríkumenn myndu bjóöast til
þess aö aðstoða Nkomo, kynni hann
aö hyggja á skæruhernað og sæi sér
þaö fært. En þaö.gæti einnig reynst
honum hættulegt aö þiggja slíkan
greiöa og ólíklegt aö þaö væri honum
pólitískt mögulegt. Mugabe hefur
eins og áöur segir þegar ásakaö hann
fyrir að þiggja vopn af Suður-Afríku-
mönnum, en Nkomo hefur boriö þær
ásakanir af sér.
Enn er þess aö geta aö eins getur
fariö svo aö Nkomo neyðist til þess
að fara frá Botswana mjög fljótlega,
þar sem orörómur er á kreiki þess
efnis aö honum hafi verið heimiluð
landvist með því skilyrði aö hann
ræddi ekki viö blaðamenn. Hvert
hann færi er ekki vitað, en frétta-
skýrendur benda á að hann hefur oft
farið til Evrópu og gæti farið þangaö
nú. En því fjær sem hann flytur sig,
því minni stjóm hefur hann yfir liös-
mönnumsínum.

',Mr<
Hermenn úr sveitum stjórnarinnar i Harare. Nkomo sakar Mugabe um að
nota herinn sem einkasveitir til hefndaraðgerða gegn Ndebela-mönnum.
Nkomo, upphaf smaður frelsisbaráttu Zimbabwe, flúinn úr landi.
ZAPU hefur farið harönandi síðustu
mánuöi. Háttsettir ZAPU-menn hafa
veriö dregnir fyrir dómstóla, sakaöir
um ýmsa glæpi, og um leið gera
stjórnvöld allt sem þau geta til þess
aö gera Nkomo ótrúverðugan í aug-
um fólksins. Seint í febrúarmánuði
hélt Mugabe því fram í ræöu aö
ZAPU-menn heföu þegið vopnasend-
ingar frá Suður-Afríku. Nkomo vísar
þessum ákæram á bug í viðtali viö
sænska dagblaðið Dagens Nyheter
nýlega, en ásakar Mugabe þar aftur
á móti fyrir þaö að nota fimmtu her-
sveitina sem einkaher sinn, í stríöi
gegn Ndebele-mönnum. Annars
foröast Nkomo að nota orðið „þjóðar-
morö”, þegar hann ræöir ástandiö í
Matabelelandi, en þaö hafa aðrir
gert, blaöamenn til dæmis, sem hafa
verið þar.
En það sem um er aö ræöa í
Zimbabwe er ekki pólitískur ágrein-
ingur um markmið eöa leiðir. Stefnu-
skrár ZANU og ZAPU era mjög sam-
hljóöa aö flestu leyti. Þar er ein-
göngu um aö ræða afleiðingar
gamals fjandskapar Mugabes og
Nkomo, ágreining um persónur, sem
Umsjón:
Guðmundur
Pétursson
blandast síðan saman viö fomar ætt-'
bálkaer jur í landinu.
Skæruhernaður
En þó aö ekki fari milli mála aö
stjómvöld í Harare reyni nú að
ganga milli bols og höfuös á fylgis-
mönnum Nkomo, og geri þaö meö aö-
ferðum sem ekki teljast lýöræðis-
legar eða siðmenntaðar, er þvi ekki
aö leyna, aö ástandið í Zimbabwe
var alvarlegt og aö óánægðir fylgis-
menn Nkomo, (þaö eru til dæmis