Dagblaðið Vísir - DV - 16.03.1983, Qupperneq 12

12
ÐV. MIÐVIKUDAGUR 16.MARS1983.
DAGBLAÐID-VÍSIR
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjómarformaðurog úlgáfusfjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON.
Framkvaemdastióriog útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON.
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM.
Aöstoðarritstjóri: HAUKUR HELGASON.
Fréttastjórar: JÓNAS HARALDSSON og ÓSKAR MAGNÚSSON.
Auglýsingastjórar: PÁLLSTEFÁNSSON og INGÓLFUR P.STEINSSON.
Ritstjóm: SÍÐUMÚLA12—14. SÍMI86611. Auglýsingar: SÍDUMÚLA33. SÍMI 27022.
Afgreiðsla. áskriftir, smáauglýsingar,skrifstofa: ÞVERHOLTI11. SÍMI27022.
Sími ritstjórnar: 86611.
Setning, umbrcrt, mynda- og plotugerð: HILMtR HF„ SÍÐUMÚLA12. Prentun:
ÁRVAKUR HF„ SKEIFUNNI1».
Áskriftarverðá mánuöi 180 kr. Verö í lausasölu 15 kr. Helgarblað 18 kr.
Mesta upplausnarþingið
Upplausn einkenndi síöustu daga þingsins eins og þaö
allt.
Steingrímur Hermannsson kvaöst ekki minnast þings,
þar sem gætt heföi meira ábyrgðarleysis og upplausnar.
Undir lokin var sundrungin í stjórnarliðinu alger. Eftir
stendur, aö þetta þing kom engu í verk, sem sköpum
skiptir í efnahagsmálum. Þau bíöa óleyst.
Vandséö er, hvaöa flokkar bera mesta ábyrgö á
ófremdarástandinu.
Það er einna líkast, aö þingmenn allra fiokka hafi veriö
á einu máli um aö verja þessum vetri til einskis. Aðeins í
kjördæmamálinu var einhverju þokað.
Stjórnmálaforingjarnir búast nú til kosninga. Aö þeim
loknum verður reynt aö mynda nýja stjórn. Ymsir þeirra,
sem nú bera ábyrgð á aðgerðarleysinu, veröa þá aö axla
vandann. Þeir virðast hafa gleymt því í baráttuhitanum
að undanförnu.
Hvernig standa mál?
Gunnar Thoroddsen forsætisráðherra raktí í eidhús-
dagsumræöunum, aö bráöabirgöalögin frá í ágúst heföu
komið aö nokkrum notum.
Veröbólgan væri nú 10—12 prósentum meiri, heföu þau
ekki komið til. Haliinn á viðskiptum við útlönd kynni í ár
að verða 6 prósent af framleiöslu þjóðarinnar, en stefnt
heföí í, að hann yrði 12 prósent. En engu að síður eru horf-
ur hinar verstu um langt skeið.
I bráöabirgðalögunum fólst allt of stutt skref. Hraði
verðbólgunnar er orðinn yfir 70 prósent og fer vaxandi.
Atvinnuvegirnir standa höllum fæti. Enn stefnir í mikinn
viðskiptahalla við útlönd og áframhaldandi skuidasöfnun
aö sama skapi.
Hver sú ríkisstjórn, sem við tekur eftir kosningarnar,
þarf aö beita hörðum aðgerðum. Kosið verður 23. apríi.
Rétt er, að þing komi saman svo fljótt sem auðið er eftir
kosningarnar.
Hinn 1. júní eiga laun í landinu enn að hækka vegna
veröbóta. Sú hækkun veröur að óbreyttu enn meiri en
hækkunin 1. marz. Því verður mikill þrýstingur á þær
fylkingar, sem fá þingmenn kjörna, að mynda ríkisstjórn
hiö fyrsta, svo að til eínhverra aðgerða veröi gripið fyrir
1. júní.
Með því er ekki verið að segja, að það eitt gildi aö
skerða hækkun veröbóta. Slíkt verður skammgóður
vermir. Landsmenn eru tvímælalaust búnir að fá sig full-
sadda af stjórnleysi og ráðleysi og munu ætlast til þess,
að næsta ríkisstjóm taki efnahagsmálin föstum tökum.
En verður sú raunin?
Svo virðist sem kosningarnar verði fyrirtaks skemmt-
un þeim, sem hafa áhuga á sporti stjórnmálanna. Margs
konar mislitar fylkingar bjóða fram og virðast eiga tals-
vert fylgi. Sem stendur stefnir í, aö hið nýja þing veröi
jafnvel enn sundraðra en hið gamla. Enn erfiðara verði
að mynda starfhæfa ríkisstjóm. Stjómarmyndun kosti
enn meiri hrossakaup og enn meiri jafnvægisæfingar en
áöur.
Kjósendur munu vafalaust skemmta sér í sporti kosn-
inga og atkvæðatalningar. En þegar upp verður staðið,
munu það verða verk stjórnmálamannanna í baráttu viö
efnahagsvandann, sem litið verður til.
Ekki er unnt að vera sérlega bjartsýnn á þróun mála.
Horfur eru á vaxandi sundurlyndi tii viðbótar því, að
landsfeðurnir hafa safnað glóðum elds að höfði sér með
því að láta efnahag þjóðarinnar fara svo sem orðið er.
Við máttum sízt við því að eyða heilu þingi í upplausn
og ábyrgðarleysi. Haukur Heigason.
Fyrir nokkru skrifaði ég grein í
Dagblaðið-Visi, sem ég nefndi
„Alþýðuspekina og einstaklings-
hyggjuna”. Hún var um fjóra orðs-
kviði, sem margt má læra af um
stjórnmál, enda er í þeim dregin
saman reynsla margra kynslóða.
Þessir orðskviðir eru: „Sjálfs er
höndin hollust” — en með því er það
sagt, aö einstaklingurinn hugsi aö
öllu jöfnu betur um hagsmuni
sína en valdsmaðurinn fyrir hann,
„Sinna verka njóti hver” — en með því
er það sagt, að mennirnir eigi sjálfir að
njóta erfiðis síns, en valdsmennirnir
ekki í hækkuðum sköttum, „Hver er
sinnar gæfu smiður” — en meö því er
það sagt, að maðurinn finni ekki
hamingjuna í velferðarríkinu
svonefnda, heldur í sjáfum sér, og
„Garður er granna sættir” — en með
því er það sagt, að séreignarrétturinn
auöveldi frið með mönnunum.
Sitt hvað má sækja í alþýöuspekina, í
oröskviðum er það sagt í örfáum oröum
um manneðlið, sem helstu heimspek-
ingar Vesturlanda hafa skrifað um
þykkar skruddur. Menn komast að
vísu ekki hjá því að lesa skruddurnar
þykku, ef þeir ætla að afla sér þekk-
ingar í stjórnmálum, en það torveldar
þeim skilninginn að kunna orðskviðina
góðu. Með þá í huga rata þeir beint a
kjarnann. Og í þessari grein ætla ég að
bæta við þremur, sem eru ekki síöur
merkilegir, og líta á þá í ljósi nútíðar-
innar.
„Gott er að telja peninga úr
pyngjit annars"
I þessum orðskviði er stjórnmálum í
velferðarríkjum Vesturlanda í raun-
inni lýst. Stjórnmálamönnum finnst
ekkert skemmtilegra en gera góðverk
— eða á máli fjölmiðlunga: „sýna
skilning á þörfum stofnunarinnar” —
en þeir gera þessi góðverk á kostnað
annarra. Líklega eru engin takmörk
fyrir því, hversu góöir menn geta
oröið, ef þeir þurfa ekki sjálfir að bera
Kjallarinn
Hannes H. Gissurarson
kostnaöinn af því, geta sent reikn-
inginn skattgreiðendum, neytendum
eða öðrum þeim hópum, sem illa eru
skipulagðir vegna fjölmennis síns og
eiga sér enga talsmenn. Þannig
ummyndast kjörseðillinn í skattseöil.
Það er síðan annað mál, hvort menn
eru í rauninni góöir sjálfir, ef þeir nota
til góðverkanna fé, sem þeir hafa tekið
af öðrum, en ekki eigið fé. Miskunn-
sami Samverjinn notaði eigið fé og
eigin tíma forðum. Líkjast stjórnmála-
menn okkar daga ekki fremur ræningj-
anum Hróa hetti en miskunnsama
Samverjanum? (Og eins gæta þeir
vandlega — aö hirða nægilega mikið af
fénu fyrir sjálfa sig.)
Þetta hefur orðið ýmsum fræöimönn-
um rannsóknarefni. Milton Friedman
hefur lagt þaö til, að ellefta boöorðinu
sé bætt við, en þaö sé svo: „Þú skalt
ekki gera góðverk þin á kostnað ann-
arra” — og hef ég stundum vitnað í
þetta ágæta boðorð á prenti. Og James
M. Buchanan, sem kom til Islands í
september 1982 og hélt fyrirlestur í
Háskóla íslands, hefur skrifað margar
bækur og miklar um tilhneigingu
stjórnmálamanna til að fara óvarlega
með almannafé, til að fjárfesta fremur
í atkvæðum en arðsemi, til að sóa fé í
Hólmavíkurtogara, Krísuvíkurskóla
og Kröfluvirkjanir, til að telja af
óskaplegri rausn peninga úr pyngju
annarra.
Og þessir fræöimenn spyrja:
Er ekki kominn tími til að taka pyngj-
una af þeim, takmarka skattlagn-
ingarvald þeirra með stjórnarskrár-
breytingu?
„Sínum augum lítur
hver á silfrið."
Eg held, að flestir hóphyggjumenn
séu alls ekki verri menn en einstakl-
ingshyggjumenn. Ástæöan til þess, að
þeir aðhyllast hóphyggju, er ekki illt
innræti þeirra, heldur hitt, að þeir hafa
ekki komið auga á fáeinar frumstað-
reyndir mannlífsins. Ein þessara
frumstaðreynda er sú, að einstakl-
ingarnir eru ólíkir, hafa ólík markmið
í lífinu, ólikar þarfir, ólíkan smekk,
ólíkar óskir og langanir. Einstakling-
amir líta, eins og segir í orðskviðinum,
sínum augum hver á silfrið. Hóp-
hyggjumenn hugsa sér einstaklingana
alltaf sem einn hóp meö eitt markmið,
þannig að aliir þrammi saman þung-
búnir í eina átt, en hóphyggjumennim-
ir viti, hver áttin sé. (Hún er venjulega
Hvað getum
við lært
af Japönum?
Undanfarin ár hefur athygli stjórn-
enda fyrirtækja í síauknum mæli
beinst aö Japan og þeim aöferöum sem
Japanir beita við stjórn iðnaöarfram-
leiöslu sinnar. Það fer ekki milli mála
að í Japan er jarövegur sem stórlega
stuðlar aö iðnaðarframförum og það
svo mjög að hætt er við að meiri háttar
vandi steðji að ýmsum iönaðarþjóðum,
ef ekki er hægt aö svara samkeppninni
meö einhverjum hætti. I alþjóölegri
umræðu ber nokkuð á neikvæðri af-
stöðu til iðnaðarframleiðslu Japana
vegna þess vanda sem hún veldur fyr-
irtækjum í mörgum löndum. Af
skammsýní er gripið til aðferða, sem
draga úr samkeppni og svokallaðir
hagsmunaaöilar láta þess ógetið að
talsverður hluti þeirrar velmegunar,
sem við teljum af hinu góða, stafar
af ódýrara vöruvali og fjölbreyttara
sem nýjar framleiðsluvörur og
aðferðir hafa fært okkur.
Hvort sem okkur Islendingum líkar
það betur eða verr sitjum við í miðjum
hvirfilbyl samkeppninnar í veröldinni.
Vandamálin snerta allt þjóðfélagió og
til að finna lausn á vandanum þarf allt
þjóöfélagið aö starfa saman. Þótt
iðnaðarframleiösla sé mikilvæg er
hugsanlegt aö viðhorf í framleiðslu-
greiniun eigi við á fleiri svíðum.
Hvert lausnarorðið er veit enginn
okkar. Hafi einhver það á vörum, líður
oft langur tími þar til skilst hvað það
Samstilling
Sennilega er flestum ljóst að til aö ná
Kjallarinn
Eggert Ásgeirsson
hvata, þeir þurfa ekki að vera í hópi
kjallaraskríbenta eöa annarra sem
hátt lætur í. Arangur sinn meta þeir
sennilega á annan mælikvaröa en
venjulegra veraldargæöa. En ef þeir fá
ekki aöra hvatningu gæti svo fariö aö
þeir leiti Iauna þar sem samfélagiö
þarf þeirra ekki meö.
Það ber að þakka aö um þessar
mundir eru ýmsir að reyna fyrir sér
með japanskar stjórnunaraðferöir,
gæðahringi, fyrirtækjaskipulag. Nú
síðast efndi Rekstrarstofan í Kópavogi
til námskeiðs, þar sem þrír úr forystu-
liði hennar, J. Ingimar Hansson, Gunn-
ar H. Guðmundsson og Bolli Magnús-
son fræddu á tveim fjölmennum nám-
skeiöum um japanskar stjórnunaraö-
ferðir. Þreminningarnir höfðu á löng-
um tíma aflað sér rækilegrar þekking-
ar og lögðu hana á einstaklega skýran
• „Eg hef rætt aðeins einn undirstööuþátt
sem vakið hefur athygli mína á liðnum
árum og ég hef haldið að væri hornsteinn þess
og kannski þann grundvöll sem við íslendingar
ættum léttast með að tileinka okkur..
árangri þurfa margir aö vinna saman
með samstilltum huga, réttum aóferð-
um og um langan tíma. Oft mun von-
leysiö grípa um sig, en sumir missa
ekki móöinn, þeir hafa þann hvata sem
getur dugaö. Við vitum ekki hverjír
þaö eru meðal okkar, sem hafa þá
hátt fyrir áheyrendur. Þeír reyndu að
meta kosti þeirra og galla og töldu að
ýmsir þættir þeirra kæmu vel að not-
um hér á landi. Hér væru ýmis samfé-
lagseinkenni sem bentu til þess að að-
ferðirnar ættu hér við. Sérstaklega
væri hentugt að nota japanskar stjórn-