Dagblaðið Vísir - DV - 24.03.1983, Blaðsíða 14

14
DV. FIMMTUDAGUR 24. MARS1983.
VEUUM ÍSLENSKA LEIÐ
— höfnum ömurleikastef nu Verslunarráðsins
Fyrir utan að tryggja sér örugg
sæti á framboðslistum i komandi
alþingiskosningum er efnahagsvandi
þjóðarinnar stærsta vandamál sem
stjórnmálamenn standa frammi.
fyrir um þessar mundir.
Samdráttur í afla og sölutregða á
erlendum mörkuðum er ein stærsta
orsök alls aðsteðjandi vanda. En þar
kemur einnig fleira til, eins og
gegndarlaus innflutningur sem leiöir
til gífuriegs viðskiptahalla og þung
greiðslubyrði erlendra lána.
Á miklu veltur að til réttra
aðgerða verði gripið til aö ráða bót á
þessu vandamáli og til þess eru
margar leiðir færar. Röng viðbrögð
myndu fljótt leiða til atvinnuleysis,
líkt og í ýmsum nálægum löndum og
stefna efnahagslegu sjálfstæði
þjóðarinnar í tvísýnu.
„Ef nahagsundur
ömurleikans"
Ein þau hættulegustu viðbrögö
sem hægt væri að grípa til, eru þau
sem viðskiptaþing Verslunarráðs
hefur lagt til og birt eru undir yfir-
skriftinni „Frá orðumtil athafna, al-
hliöa aðgerðir í efnahagsmálum”.
Þær aðgerðir, sem þar eru boöaöar,
eru ekki einungis atlaga gegn hefð-
bundnum þjóðlegum atvinnuvegum
landsmanna, heldur einnig beint til-
ræði við landsbyggðina. Þær eru
runnar undan rifjum svokallaðra
frjálshyggjumanna, sóttar til er-
lendra hagfræðinga eins og Fried-
mans og Hay eks og hafa verið reynd-
ar í þeim löndum þar sem atvinnu-
leysið er nú hvað mest og öll félags-
leg þjónusta hefur verið skorin niöur.
Því hafa þessar aðgerðir verið
nefndar „Efnahagsundur ömurleik-
ans”.
I tillögunum er gert ráð fyrir því
að skera niöur rikisútgjöld um 2.000
milljónir króna með því að af-
nema framlög til eftirtalinna mála-
flokka: Byggðasjóös, Stofnlánadeild-
ar landbúnaöarins, Framleiðnisjóðs
landbúnaöarins, Veðdeildar Búnað-
arbanka Islands, Aflatrygg-
ingasjóös, Fiskveiðisjóðs, Bygg-
ingasjóðs ríkisins, Byggingar-
sjóðs verkamanna, Lánasjóðs
sveitarfélaga, Bjargráöasjóðs, Iðn-
lánasjóös, Félagsheimilasjóðs, Iðn-
rekstrarsjóðs og Orkusjóðs. Fella á
niður niðurgreiðslur á landbúnaðar-
vörur frá 1. júní nk., útflutningsbæt-
ur falli niður í áföngum. Framlög
samkvæmt jarðræktarlögum falli
niður. Ýmis framlög til fyrirtækja og
atvinnuvega stórlækki og margt
fleira mætti tína til úr þessu stór-
furðulega plaggi.
„Leiftursókn gegn
iandsbyggðinni"
Af ofangreindri upptalningu má
ráða að niðurskuröurinn komi fyrst
og fremst til meö að bitna á lands-
byggðinni þar sem hefðbundnir at-
vinnuvegir, landbúnaður og sjávar-
útvegur, eru undirstaða atvinnulífs-
ins, ásamt félagslegum framkvæmd-
um margskonar, vega-, hafna- og
flugvallargerð og uppbyggingu ann-
arrar opinberrar þjónustu sem bráð-
vantar í dreifbýlið.
Þaö átakanlegasta við þessar hug-
myndir er vantrú höfundanna og
dæmalaus vanþekking á íslenskum
atvinnuvegum og þýðingu þess að
halda við byggð í landinu öllu. Sam-
dráttur í landbúnaði og sjávarútvegi
og fráhvarf frá byggðastefnu eru
ekki réttar aðgerðir til lausnar á
efnahagsvandanum. „Leiftursókn
gegn landsbyggðinni” er því rétt-
Kjallarinn
nefni á þessum dæmalausu hug-
myndum sem auðvitað leysa engan
vanda.
En í hvað á að nota þá fjármuni
sem sparast við lækkun ríkisút-
gjalda? Greiða niður erlendar skuld-
ir eða lækka tekjuskatta? I upptaln-
ingu kemur m.a. fram að það á aö
fella niður eftirtalin gjöld: Skatt á
verslunar- og skrifstofuhúsnæði, toll-
Þær aðgerðir, sem Verslunarráðið boðar, „eru ekki einungis atlaga gagn hefðbundnum þjóðlegum atvinnuvegum
landsmanna, heldur einnig beint tilræði við landsbyggðina,” segir Þórður Skúlason.
Nýju fargjöldin borgarstjórans:
Áfram, verðlagsstjóri
Það var þetta með nýju fargjöldin
hans Davíðs. Nú skulu menn fá að
finna það að þeir búa í borg Davíös,
en ekki meðalborg í Vestur-Evrópu,
að ekki sé nú minnst á samanburð
viö allar aðrar borgir á Noröurlönd-
unum.
„ And-s trætóstef nan "
í Reykjavík
Það er ekki rétt sem Sveinn
Bjömsson formaður stjórnar SVR
segir í Morgunblaðinu f immtudaginn
10. mars að fargjöld SVR, eða far-
gjaldastefnan umdeilda, standist
hvaða samanburð sem er. Því miður,
betur færi aö svo væri. Það má
örugglega segja aö eitt af því sem
Islendingar skera sig alvarlega úr
með í samanburði við frændur okkar
í Skandinavíu, eða bara annars
staðar í meðal evrópsku ríki, er þessi
„and-strætóstefna” okkar. Sem
reyndar er aöeins hluti af því hvem-
ig „and-samhjálparstefna” hefur
ráðið hér ríkjum í flestum málum.
Hvar í nokkru öðm evrópsku ríki ætli
sé komið svona fram við ungt fóik
sem er að stofna heimili og er að
reyna að fá þak yfir höfuðiö fyrir sig
og börnin sín? En það má líklega
ekki skerða „framtakssemi einstakl-
ingsins” íþvífrekarenöðm ?
SVR stenst ekki samanburð
við Norðurlöndin
Sveinn Bjömsson segir að fargjöld
SVR standist hvaöa samanburð sem
er. Ekki aldeilis. Hvergi nokkurs
staðar á Norðurlöndunum er rekin
strætóstefna í nokkurri likingu við
það sem hér er. Eg hef haft mjög svo
þakkarveröa aðstöðu til að ferðast til
allra Norðurlandanna sl. 4 ár í boði
starfsmannafélaga vagnstjóranna á
hinum löndunum og fengiö mjög
lærdómsríka innsýn inn í þær for-
sendur sem liggja þar aö baki strætó-
stefnum og rekstri almennings-
vagna- og lestakerfisins. Og það er
ekkert líkt því sem hér heima er. Hér
gildir ameríska bisnesslögmálið.
Hér á aö komast af með eins fáa
strætisvagna og mögulegt er. Og
enginn halli má vera á rekstrinum.
Helst að græða á bransanum. Og eins
fáar leiðir og hægt er aö komast af
með. Að ekki sé nú talað um allar
hálsbólgumar sem Reykvíkingar
geta þakkað stjóm SVR og borgar-
yfirvöldum, sem þeir fengu, þegar
þeir voru að bíða eftir vagni í frosti
og snjó á biðstöðinni þar sem ekkert
var skýliö.
Ég hugsa örugglega að það megi
sýna fram á með beinhörðum tölum
að það væri einhver arðbærasta f jár-
festingin hér á Fróni í góðum upphit-
urðum strætóskýlum á biðstöðvum
strætisvagnanna. Þar sem ca 5.000
til 10.000 hálsbólgur myndu sparast á
ári hverju hér í Reykjavík einni. Og
ekki minna en 50.000 til 100.000 vinnu-
dagar myndu þá ekki fara forgörð-
um í veikindalegum af því einu
saman. I dag em biðstöðvar SVR
rétt um 370, en biðskýlin aöeins um
150. Svo það em tæpir 2/3 biðstöðv-
anna biðskýlalausir. Þetta væri fjár-
festing upp á ca 10 milljónir í mesta
lagi. (220 biðskýii upphituö og
upplýst mest ca 50.000 kr. stykkiö.)
Eg veit, Guðrún, að skýlið þitt við
Landspítalann kostaði 64.500 fyrir
tveimur árum þótt það væri ekki
upphitað. En það hentar bara alls
ekki þótt það sé „snoturt”. Auk þess
sem þaö var allt of dýrt.)
SVR er mesti okrarinn
á Norðurlöndum
En svo ég haldi nú áfram að rök-
styðja það í hverju strætóstefna
Reykjavíkur er frábragðin öðrum
borgum aö þessu leyti á Noröurlönd-
um, er traustasta heimildin hlutfall
fargjaldanna við reksturinn. Hér í
Reykjavík stendur deilan um hvort
64% reksturs SVR eigi að innheimt-
ast í fargjöldum eða 78%. Þá er þess
fyrst að geta að hæsta hlutfall-
ið á Norðurlöndunum hinum í far-
gjöldunum af rekstri strætisvagn-
anna er innan við 50%! Ekki bara
það. Heldur er það það hæsta sem ég
hefiheyrttilþessa.lOslóerþað(eða
a.m.k. var þegar ég var þar) um
48%. I Danmörku og Noregi og Finn-
landi er það rokkandi frá 30% til 50%
hlutfall. I Svíþjóð er það einhverra
hluta vegna enn lægra. Þeir em líka
komnir lengst í þróun almennings-
samgangna af öllum Norðurlanda-
þjóðum. Þar sem ég hefi heyrt um
lægsta hlutfallið er á ekki á óvirðu-
legri stað en í Stokkhólmi. Þar er
hlutfallið komið niöur í 20%! En ekki
bara það, lesendur góðir. Alls staðar
er það lækkandi, en ekki hækkandi,
eins og á einum stað á Norðuriönd-
unum. Þaö er algert einsdæmi að það
sé verið að hækka og hækka fargjöld-
in í strætó. Hækka úr 64% og upp í
78%.
En ekki bara það. Bæði hefur
virðulegur borgarstjórinn lýst því
kurteislega yfir að hann ætli að ná
100% markinu, sem og virðulegur
formaður stjórnar SVR, Sveinn
MagnúsH.
Skarphéðinsson
Bjömsson, hefir látið hafa eftir sér.
Sem sagt að SVR standi undir sér.
, ,Það á ekkert að vera að borga undir
þessa helv. farþega. Þeir geta bara
borgað fyrir sig sjálfir.” Einsdæmi
okkar Reykvíkinga í dæmi þessu er
umhugsunarvert.
Samgönguvandamál höfuð-
borgarsvæðisins verður að
leysa m.a. með strætis-
vögnum
Allar aðrar höfuðborgir á Norður-
löndunum em fyrir löngu búnar að
gera sér það ljóst að samgöngu-
vandamálið innan borgarkjarnanna
verður ekki leyst lengur með þessum
tryllta einkabílisma. Borgimar eru
hreinlega að dmkkna í bílum.
Hávaðinn orðinn óbærilegur, orsök
flestallra sjúkdóma, segja nýjustu
rannsóknir. Og það sem er tilfinnan-
legast: öll þessi slys á götunum. Hér
í Reykjavík einni saman em að
meðaltali 5—10 manns drepnir á göt-
unum á ári hverju. Samtals voru
árekstrar og slys á árinu 1982 3.028 í
Reykjavík, og þar af 209 árekstrar
með slysum á fólki. Hugsið ykkur,
nærri tvo daga af hverjum þremur
slasast fólk á götum Reykjavíkur,
meira en annan hvern dag allt árið
um kring! Samtals slösuðust 266
manns í þessum slysum og þar af 108
alvarlega, sem hefur í för með sér
meiri eða minni örorku til lífstíöar.
Eg endurtek, 108 manns með varan-
lega örorku og það aðeins árið 1982.
Bara slysin árið 1983 í um-
ferðinni kosta 450 milljónir
Nei, þessi slátmn gengur ekki
lengur. Og ein leiðin til að létta þessu
óhugnanlega fargi eitthvað af okkur
er að stórbæta strætisvagnasam-
göngumar hjá okkur í þéttbýlinu.
Ekki bara að auka ferðimar og hafa
nákvæmari tímasetningar á vögn-
unum, sem varla verður leyst nema
með strætógötum, heldur einnig að
hafa ódýrt farið. Það á að verðlauna
þá sem ferðast með þessum vögnum,
á kostnað hinna sem eyða þessum
450 milljónum árlega í slys hér á
landi. Samanber niðurstöður rann-
sókna Davíðs Á. Gunnarssonar for-
stjóra Ríkisspítalanna um hvaö
slysin í umferðinni á árinu 1983 koma
til með að kosta íslenska þjóðfélagið