Dagblaðið Vísir - DV - 24.03.1983, Blaðsíða 38

38
DV. FIMMTUDAGUR 24. MARS1983.
DÆGRADVÖL
DÆGRADVÖL
DÆGRADVÖL
GRETTIR ER
ENN A FERLI
Andi Grettis er enn á ferii meðal Húnvetninga. Mynd eftir
Þorvald Skúlason.
Nóttin leggst yfir Húnaþing og ljósin
slokkna á bændabýlunum smáu.
Oveðursbakkarnir hafa hrannast í hafi
úti við sjóndeildarhringinn og beðiö
myrkurs, en nú skríöa þeir af stað eins
og óvinafloti og senn dynur fárviðriö
yfir Húnavatnssýslu með heljarofsa.
Við svipumst um og komum auga á
bæ nokkum einan sér og logar þar ljós
í glugga. Heimilisfóikið hefur gengiö til
hvílu. Húsfreyjan umlar í svefni og
börnin bylta sér í leiöinlegum draumi
þegar hrammur himinsins ríöur á
þekjuna og rífur og slítur í hana með
ógnarlegu offorsi.
En nú sjáum við að einn er sá, sem
enn er ekki genginn til náða. I kamesi
nokkru situr maður við dauflegt ljós og
les á fornar bækur. Þetta er svipúðgur
maður og nokkuð svipharður, ennið er
hátt og djarfmannlegt, augun köld og
blá og bregöur fyrir í þeim stundum
eins og ávæningi af brosi, nokkuð
köldu. Hann er að lesa Laxdælu og
hann er þar staddur í sögunni sem
Guðrún Ósvífursdóttir er að vekja
hann Ospak og hvetja þá Bolla til þess
aðfaraaðKjartani.
Maðurinn skýtur frá sér bókinni,
hallar höfði og lokar augunum. Eyru
hans nema ekki ægilegan veðurgnýinn
á þekjunni en þeim mun betur nema
þau vopnaskakið hjá Hafragili og óð-
ara stíga einkennilegir og skelfilegir
svipir fram úr rökkri fomeskjunnar og
flökta um stund fyrir hugskotssjónum
hans — hann sér bregða fyrir körlum
og konum og sumum skartklæddum,
en skyndilega kemur fram sterkur
svipur, sem bægir öllum hinum frá og
vill hafa sviðið einn fyrir sig; þetta er
rauðhærður maður, fríður sýnum en
ófyrirleitnin logar í augunum, hann er
ofurmenni og skáld og ógæfumaður og
nú rýfur hann þúsund ára þögn meö
háum kuldalegum hlátri.
Maöurinn í stólnum hrekkur upp af
blundi og blótsyröi hrekkur honum af
vömm. Hann veit sem er aö ættir
Grettis sterka eru enn við lýði í Húna-
þingi og þó aö líkami hans sé dauöur
fyrir löngu er andi hans enn á ferii
meöal Húnvetninga og verður ekki
fyrirkomið.
íslendingasögumar
Baldur Hermannsson
Búðaganga
hin síðari
Suður í landnámi Ingólfs situr annar
maður um nótt og les á forna bók.
Þetta er svarthærður maður, fráneyg-
ur mjög og ekki bleyðimennum hollt að
gægjast undir brúnir þær; hermann-
legur er hann í fasi og ekki óáþekkur
hetju sinni, honum Skarphéðni Njáls-
syni á Bergþórshvoli.
„Hefi ég og aldrei svo reitt vopn að
manni að ekki hafi við komið,” segir
Skarphéöinn í búðargöngunni og þá er
eins og töluð orðin hljómi við eym
mannsins og honum verður litið upp úr
bókinni. Ur því aö Skarphéöinn gekk til
búða höföingja og beiddi þá liðsinnis —
hví skyldi mér þá vera vandara en hon-
um?
Og þessum manni liggur mikiö á
hjarta. Of lengi hefur hann setið
aðgerðalaus og horft upp á sinnuleysi
stjómvalda og nú skal ekki setið öllu
lengur!
Árla morguns leggur hann af stað í
sína búðagöngu, hann gengur á fund
valinkunnra sæmdarmanna með skjal
nokkurt og býður þeim að rita nafn sitt
undir yfirlýsingu — þetta er sögulegt
skjal, eindregin áskorun til ríkis-
stjórnarinnar að færa út landhelgi ís-
lensku þjóöarinnar í 200 sjómílur, áður
en fiskstofnar eyðast og landsmenn
glata lífsbjörginni.
Otrauður sem Héðinn berst þessi
maður fyrir þeim málstað sem hann
veit réttastan. Margir verða til þess að
velja honum þung orð og hræðileg, en
Magnús Sigurjónsson hvikar aldrei og
að lyktum er það hann sem ber hinn
efra skjöld sem oftar.
Friðarhöfðinginn
og silfur Egils
Einnig hinn þriðji maður vakir þessa
nótt og les á foma bók. Við virðum
hann lengi fyrir okkur, hann kemur
okkur kunnuglega fyrir sjónir, hann er
einkennilega sviplikur Snorra Sturlu-
syni, eins og við höfum svo margsinnis
séð hann á frægri teiknimynd eftir
norskanlistamann.
Þessi maður er einn af máttarstólp-
um efnahagslífsins á Islandi. Eins og
Snorri Sturiuson er hann friöarhöfð-
ingi, hann kýs að berjast án vopna og
þekking, fjármunir og stjórnviska eru
þau tól sem hann beitir en höggvopnin
snertir hann aldrei.
Er það sem okkur sýnist að hann sé
að lesa Eglu? Ef það er rétt, þá er það
vissulega við hæfi, því að Snorri er tal-
inn með góðri vissu höfundur þeirrar
bókar. En hvers vegna h'ður íbyggið
bros yfir varir mannsins allt í einu sem
snöggvast? Það skyldi þó ekki vera að
Jóhannes Nordal sé að lesa um þá
gamansömu fyrirætlan Egils gamla að
fleygja silfri sínu af Lögbergi til þess
að af veröi hrundningar og pústrar og
fari svo um síðir aö allur þingheimur
berjist?
Páll Pátursson heldur upp á Laxdmlu on er lltt gefið um þá kappa
Gunnar Hámundarson og Gretti.
Grettir sterki
og Guðlaugs-
staðakynið
„Það er lítið í mér af Gretti, en ég vil ekki
sverja fyrir Hannes Hólmstein, ”
segir Páll á Höllustöðum
Kolbeinn ungi og Ásbirningar eru í
sérstöku afhaldi hjá Páli bónda
Péturssyni á Höllustööum. Þeir voru
vitrir menn og harðgerir og þó að
Kolbeinn ungi væri stundum ærið
harðleikinn við andstæðinga sína þá
vann hann sér til ævarandi sæmdar
að sniöganga hiö erlenda vald, sem
aðrir höfðingjar íslenskir leituðu til
og stefndu þannig sjálfræði þjóðar-
innar í tvísýnu.
— En hvemig hefur þér fallið við
þá kappana Gunnar Hámundarson
ogGretti?
>vEg var aldrei afar mikið hrifinn
af Gunnari Hámundarsyni. Mér
fannst hann oft haga sér óskynsam-
lega. Sama má nú kannski segja um
Gretti. Hann er ógæfumaður og
hefur þá skapbresti að ekki gat
öðruvísi farið en hálfilla fyrir
honum.”
— Nú er það svo Páll, að þú ert af
kyni sem hefur látið ákaflega mikið
að sér kveða, Guðlaugsstaðakyninu.
Hannes Hólmsteinn Gissurarson er
líka af þessu kyni, góðkunningi minn
og frændi þinn, og þó að menn séu
engan veginn á eitt sáttir um ágæti
Guðlaugsstaðakynsins þá viður-
kenna allir að þetta eru stórgáfaðir
menn, baráttuglaðir, þrjóskir dálítið
og þvermóðskufullir, fastir fyrir,
baldnir nokkuð, óeimir og sjást ekki
fyrir. Sverja þelr sig ekki einmitt,
Guölaugsstaðamenn, í ætt við
Gretti?
Svo er að sjá sem Páli bónda
bregði nokkuð við þessa spumingu
og bregður honum þó ekki við lítið.
,Jíei,” segir hann og er nokkuð
niðri fyrir, „ég held aö við séum
frekar lítið út af Gretti. Annars var
þetta nokkuð mikil alhæfing hjá þér
um ættareinkennin þó að þetta geti
átt við í fáeinum tilfellum. Eg tel að
afkomendur Grettis séu að vísu til í
Húnavatnssýslum ennþá, en ekki í
Guðlaugsstaðakyninu svo mikið. Eg
held að þaö sé lítið í mér af Gretti, en
ég vil þó ekki alveg sverja fyrir
Hannes Hólmstein, að það kunni ekki
að hafa blandast eitthvað í hann af
þvíblóði!”
Bam aö aldrei reið Páll Pétursson
í kaupstaö, seldi folald eitt sem hann
átti og keypti í staðinn fornritaút-
gáfu Sigurðar Kristjánssonar og æ
síðan hefur hin mikla minning for-
tíðarinnar fylgt honum við hvert fót-
mál. Á seinni árum hefur hann farið
að gefa sig meira að sögu Sturlunga-
aldar, enda er það eflaust vel til
fundið að stjórnmálamenn nútimans
kynni sér þannig stjórnmálasögu
þjóðveldisaldarinnar.
— En segðu mér, Páll, er ekki
einhver ein af þessum fomu bókum,
sem þú grípur frekar til en annarra,
þótt góðar séu?
„Náttúrlega er Njála geysilega
merkileg bók og verður nú flestum
fyrir ef þeir gripa úr hillu eitthvað til
að fletta upp í að renna yfir. A Lax-
dælu hef ég sérstakar mætur,
kannski vegna þess að það er hægt að
rekja ætt okkar til sögupersóna þar,
til Auðar djúpúðgu eða þess fólks.”