Dagblaðið Vísir - DV - 20.06.1983, Qupperneq 12

12
DV. MÁNUDAGUR 20. JUNI1983.
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLM1ÐLUN HF.
Stjdrnarformaflur og litgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON.
Framkvæmdastjóri og útgáfustjári: HÖRÐUR EINARSSON.
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM.
Aóstdöarritstjóri: HAUKUR HELGASON.
Fréttastjórar: JÓNAS HARALDSSON ogÓSKAR MAGNÚSSON.
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P.STEINSSON.
Ritstjórn: SÍOUMÚLA 12—14. SÍMI 86611. Auglýsingar: SÍÐUMÚLA 33. SÍMI 27022.
Afgreiðsla, áskriftir, smáauglýsingar, skrifstofa: ÞVERHOLTI11. SÍMI27022.
Sími ritstjómar: 86611.
Setning, umbrot, mynda-og plötugerð: HILMIR HF., SÍÐUMÚLA12. Prentun:
ÁRVAKUR HF., SKEIFUNNI19.
Áskriftarverð á mánuöi 230 kr. Verð í lausasölu 20 kr.
Helgarblað 22 kr.
Hamlað gegn sköttum
Nú reynir á sjálfstæöismenn hvort þeir standa viö
stóru oröin og lækka skattana. I tíö fyrri ríkisstjórnar var
þaö megininntak gagnrýni þeirra, sem þá voru í stjórnar-
andstöðu, hversu skattagleði ríkisstjórna síöustu ára
heföi veriö áköf. Sem betur fer sjást þess nokkur merki á
fyrstu dögum nýju ríkisstjórnarinnar, aö ráðherrar hiki
viðskatta.
Ekki er þaö stórt mál fyrir ríkissjóð, en hefði svokall-
aö „kílógjald” veriö lagt á bifreiðar, heföi sá þúsund-
kalla-skattur verið þung byröi á bifreiðaeigendur. Mlun-
in var, aö greidd skyldi ein króna fyrir hvert kíló, sem bif-
reið vegur. Þetta átti að renna til vegamála. Vegaáætlun
hékk ekki saman án þess að eitthvað slíkt kæmi til. Á síð-
asta þingi var meirihluti fyrir slíku gjaldi, þótt aöeins
væri úr því dregið fyrir atvinnubílstjóra í meöferö síöustu
daga þings. Sjálfstæðismenn í stjórnarandstöðu hindruðu
framgang málsins. Þótt meirihluti væri fyrir gjaldinu,
náöi það ekki fram aö ganga í þófi síðustu daga þingsins.
Ríkisstjórn Gunnars Thoroddsen hugðist þó ekki láta
af gjaldtökunni. Ráöherrar ræddu um að setja þaö á meö
bráðabirgðalögum. Ekki varð af því. Ráðherrar þeirr-
ar ríkisstjórnar tóku þann kost að segja Vegagerðinni að
miða framkvæmdir við, að fjármagn af þessu tagi kæmi
til. Máliö var enn óafgreitt við stjórnarskiptin.
Miklar álögur hafa verið á bifreiðaeigendur. Þeir hafa
ekki séð það fjármagn fara til vegamála, heldur hefur
stór hluti farið í ríkishítina sem slíka. Vafalaust verður
nú nógu örðugt fyrir almenna borgara að halda úti bif-
reið, þótt ekki komi til gjaldtaka af þessu tagi, sem ætlun •
in var að innheimta á einum mánuði.
Hvaö gerði hinn nýi fjármálaráöherra, Albert Guð-
mundsson?
Hann lýsti því yfir fyrir skömmu, að hann hygðist ekki
leggja þungagjald á bifreiðar til að brúa hið óbrúaða bil,
sem fyrri ríkisstjórn skildi eftir í vegamálum. Hvernig
átti þá að fara að? Fjármálaráðherra sagðist vera and-
vígur því, að einhvers konar skattar yrðu lagðir á til þess-
ara hluta. Fjár yrði aflað með erlendri lántöku.
Erlend lán hafa þegar verið langt úr hófi fram. Þær
byrðar veröa þungar komandi kynslóðum. En það verður
aö viðurkenna, að núverandi ríkisstjórn átti í vanda
vegna viðskilnaðarins í vegamálum. Því kæmi bráða-
birgðalántaka til greina.
Til lengdar duga slík úrræði ekki. Landsmenn munu
ætlast til þess, að ríkisstjórnin skerði ríkisbáknið, svo
unnt verði að minnka skatta. Menn ætlast ekki til mikils
af framsóknarmönnum í því efni. En menn minnast
margra ára yfirlýsinga þeirra sjálfstæðismanna, sem nú
eru setztir í ríkisstjórn, um niðurskurð ríkisbáknsins.
Skattaálögur eru miklu meiri en eðlilegt er. Það gildir
ekki sízt um tekjuskattinn.
Ríkisstjórnin tekur viö miklum halla á ríkissjóði. Því
er ekki viö að búast, aö snögg umskipti verði og skatta-
álögur minnki mikið. En þó hefur ríkisstjórnin gert lítið
eitt í þá átt.
Með ráðstöfununum fyrir 1. júní fylgdi nokkur lækkun
tekjuskatts en mjög lítil.
Með fylgdu einnig fyrirheit um nokkra lækkun neyzlu-
skatta og tolla.
Ríkisstjórnin á að mæta þessu og hallanum á ríkisbú-
skapnum með niöurskurði ríkisútgjalda. Fyrst þarf að
glíma við hallareksturinn, síðan snúa sér að verulegri
skattalækkun.
Haukur Helgason.
UM MILUUÐI í
LANDBÚNAÐI
Sú mikla veröhækkunarskriða sem
orðið hefur að undanförnu, samhliða
skeröingu verðbóta á laun, hefur vald-
ið mikilli óánægju meöal almennings.
Sérstaklega hefur þessarar óánægju
gætt með þá miklu verðhækkun sem
varð um síðustu mánaðamót á land-
búnaðarvörum, en þær hækkanir voru
á bilinu 22—33 %ámeðanalmenn laun í
landinu hækkuðu aðeins um 8%.
Oánægja sem þessi er skiljanleg þar
sem landbúnaðarvörur vega mjög
þungt í útgjöldum heimilanna og þá
einkum hjá barnmörgum f jölskyldum
og koma þessar hækkanir þannig verst
niður á þeim sem síst skyldi.
Raunar furöa margir sig á þessum
miklu hækkunum á landbúnaðar-
vörum og þá sérstaklega með tilliti til
þess aö launaliður bóndans er nú
skertur sem nemur þeirri almennu
skeröingu á vísitölubótum sem varð
um síðustu mánaðamót. Laun þeirra
sem vinna við vinnslu og dreifingu
þessara vara voru að sjálfsögðu einnig
skert sem þessu nemur. Má því ætla að
verð landbúnaðarvara hefði hækkað
um það bil helmingi meira en sem
nemur launahækkunum hefðu vísitölu-
bætur verið að fullu greiddar eins og
kjarasamningar seg ja til um. Taka ber
fram að hér skipta niðurgreiðslur sem
eru óbreyttar í krónutölu einhverju
máli þannig að eðlilegt hefði verið aö
hækkanir þessar hefðu orðið eitthvað
meiri en almenn verðlagsþróun í land-
inu gefur tilefni til. Það er hins vegar
Ijóst að milliliðir í landbúnaði, þ.e.
vinnslu- og dreifingaraðilar, gerast sí-
fellt þurftarfrekari á það verð sem við
neytendur greiðum fyrir þessar vörur.
Jóhannes Gunnarsson
Skýrsla Hagvangs hf.
um vinnslu- og dreifingar-
kostnað mjólkurvara
I nóvembermánuöi 1981 kom út
skýrsla sem unnin var af Hagvangi
hf. fyrir forsætisráðuneytið um
vinnslu- og dreifingarkostnað
mjólkurvara. Þar kemur fram veru-
leg gagnrýni á það hvemig verðlagn-
ingu þessara vara er háttaö, auk
þess sem bent er á ýmsa aðra þætti í
rekstri mjólkursamlaga sem betur
mættu fara.
Meðal annars er bent á að verð-
lagning mjólkurvara sé ekki byggð á
upplýsingum um raunverulegan
framleiðslukostnaö einstakra vöru-
tegunda heldur sé eingöngu stuðst
við upplýsingar Mjólkursam-
sölunnar í Reykjavík um heildar-
vinnslu- og dreifingarkostnað allrar
innveginnar mjólkur á mjólkursölu-
svæði I (þ.e. hjá mjólkursamlögum á
sv-homi landsins). Einnig er bent á
að í þessum upplýsingum sé inni-
falinn sá vinnslu- og dreifingar-
kostnaöur sem tilheyrir sýrðum
mjólkurvörum sem ekki em háöar
verðlagsákvæöum (t.d. jógúrt).
Þetta er með öllu óeðlilegt nema þá
aðeins að þessar vörur falli einnig
undir verðlagsákvörðun sexmanna-
nefndar. Því má og við bæta að hér
er einmitt um að ræða vömr sem
ætla má að seldar séu á óeðlilega háu
verði.
I skýrslunni segir ennfremur að
„ekkert ætti að vera því til fyrirstöðu
að gmndvöllur að nýju verðmynd-
unarkerfi með haldgóöum upplýs-
ingum frá búunum sjálfum liggi
fyrirí ársbyrjun 1984, þ.e. þegaráriö
1983 hefur verið gert upp. Fram að
þeim tíma er eðlilegast að styðjast
við svipað kerfi og nú er í gangi með
nauðsynlegum endurbótum”.
Samkvæmt þeim upplýsingum
sem greinarhöfundur hefur aflað sér
hafa slíkar „nauðsynlegar endur-
bætur” engar verið geröar og ekkert
bendir til að nýtt verðmyndunarkerfi
mjólkurvara verði tekiö upp á næsta
„ári.
A árinu 1976 var svonefnt veröjöfn-
unargjald tekið inn í verðlagningu
mjólkurafurða, en verðjöfnunar-
gjaldið á að tryggja mjólkurfram-
leiðendum lágmarksverð fyrir fram-
HVERIIR ERU
KOSTIRNIR?
Kaupmáttur ráðstöfunartekna á
mann verður 14% lægri í ár en í fyrra
samkvæmt áliti Þjóðhagsstofnunar.
Án efnahagsaðgerða ríkisstjómar-
innar heföi rýmunin orðið 11%.
Þegar lífskjör almennings versna
með þessum hætti er mikilvægt að
gera sér grein fyrir þeim valkostum
sem þjóðin stendur frammi fyrir í
efnahagsmálum. Margir bera kjör sín
nú saman við það sem þeir báru frá
borði í fyrra og reikna út hversu mikið
kjörin þurfa að batna til þess að vera
sambærileg við það sem þá gerðist. En
þetta eru akademískir útreikningar.
Sá valkostur er ekki fyrir hendi að lífs-
kjörin séu jafngóð og þau voru á árinu
1982.
Tvö efnahagsáföll
Þjóðarbúið hefur orðið fyrir tveimur
efnahagsáföllum í einu. Annað efna-
hagsáfallið er aflasamdrátturinn en
þorskaflinn á þessu ári veröur líklega
um 300 þúsund tonn miðað við 460 þús-
und tonn á árinu 1981 og 370 þúsund
tonn í fyrra. Ovíst er með loðnuafla en
á árinu 1981 veiddust 640 þúsund tonn
afloönu.
Hitt efnahagsáfallið er efnahags-
stefna undanfarinna ára. Afleiðingar
hennar eru óðaveröbólga og skulda-
söfnun erlendis. Efnahagsáfalliö af
völdum efnahagsstefnunnar er
reyndar stærra heldur en vandinn
vegna aflabrestsins. Á árinu 1969 var
skuldastaöan viö útlönd 29,2% af
þjóðarframleiðslunni en þá urðu skuld-
imar mestar í efnahagsáfaUinu 1967—
69. Á árinu 1981, mesta metári tU sjós
og lands í tslandssögunni, var skulda-
staðan við útlönd 31,4% af þjóðarfram-
leiðslunni. Efnahagsstefna undanfar-
inna ára jafnast því á við efnahags-
áfaUið 1967-69.
EfnahagsáfaUið af völdum efna-
hagsstefnunnar takmarkar mjög þá
valkœti sem við höfum. Viö venjulegar
Dr. Vilhjálmur Egilsson
aöstæður myndum við geta aukiö
skuldir okkar erlendis tU þess að halda
að einhverju leyti uppi lífskjörunum
þrátt fyrir minnkandi afla. Það var
reyndar gert í fyrra en þá jukust
þjóðarútgjöld um 2,2% meöan þjóðar-
tekjumar lækkuðu um2J%.
Skuldastaðan við útlönd fór upp í
47% af þjóðarframleiðslunni í fyrra.
Nú er svigrúmið til skuldasöfnunar er-
lendis ekki lengur fyrir hendi. Ef við
aukum skuldimar festumst við í
skuldahringiðu sem leiðir af sér pólskt
ástand á örfáum árum.
• „Við höfum ekki lengur þann valkost að
safna erlendum skuldum. Þess vegna
versna lífskjörin svona mikið. Við erum að
súpa seyðið af tveimur efnahagsáföllum í einu.
Allir útreikningar um það hversu mikið lífs-
kjörin þurfa að batna eru óraunhæfir ef ekki er
tekið mið af þessari staðreynd.”