Dagblaðið Vísir - DV - 20.06.1983, Blaðsíða 13

DV. MÁNUDAGUR20. JUNI1983.
13
• „Fyrr í greininni var nefnt að ýmsar
mjólkurvörur eru seldar á óeðlilega háu
verði. Því til sönnunar má nefna verðsaman-
burð sem Verðlagsstofnun birti í upphafi þessa
árs á verði nokkurra vörutegunda í Danmörku
annars vegar og hér á landi hins vegar. Þar
kom fram að lítið jógúrtbox er 152% dýrara hér
á landi en í Danmörku. Ekkert hefur komið
fram hjá framleiðanda þessarar vöru sem
skýrir þennan mikla verðmismun. Hins vegar
er ljóst að fjöldi fólks hér á landi kaupir ekki
þessa vöru vegna þess hve dýr hún er.”
leiðsluvörur sínar óháð því hvar þeir
búa. Þaö skýtur þó nokkuð skökku
við að það er Framleiðsluráð land-
búnaðarins en ekki sexmannanefnd-
in sem ákvarðar hve hátt verðjöfn-
unargjaldið er hverju sinni. Verð-
jöfnunargjaldiö er þannig greitt af
neytendum og varpa Hagvangsmenn
fram þeirri spurningu hvort ekki séu
takmörk fyrir því hversu langt sé
hægt að ganga í hækkun þessa gjalds
í þeim tilgangi að standa undir
rekstri óhagkvæmrar mjólkur-
vinnslu. Þegar litið er til þess að á
undanfömum árum hefur mjólk til
aö mynda hækkað miklu meira en al-
menn laun i landinu er ástæða til
þess að taka undir þessar vanga-
veltur höfunda skýrslunnar. Auk
þess má svo bæta við að ástæöa er til
að ætla að verðjöfnunargjaldið hafi
á einstaka stað verið notað til að fjár-
magna nýbyggingar í mjólkuriðnaði
aö minnsta kosti að hluta til.
Offjárfesting
í mjólkuriðnaði
I margnefndri skýrslu Hagvangs hf.
eru leidd að því rök að innan mjólkur-
iðnaðarins haf i átt sér stað umtalsverð
offjárfesting sem aftur leiði til hærra
vöruverðs en ella. Bent er m.a. á að í
jafnvel minnstu mjólkursamlögunum
sé mikið af tækjum til framleiðslu sér-
afurða sem nýtast mjög illa.
Auk þess má benda á að nú er að rísa
ný mjólkurstöð að Bitruhálsi i Reykja-
vík. A sama tíma stendur svo til nýtt
mjólkursamlag í Borgarnesi að
helmingi til ónotað þar sem ekki er
nægjanleg mjólk á því svæði til að
vinna úr, en einmitt stór hluti þeirrar
mjólkur sem framleidd er á svæði
Mjólkursamlags Borgfirðinga er send-
ur óunninn til Mjólkursamsölunnar í
Reykjavík þar sem mjólkin er geril-
sneydd og pökkuð. Ekki er vafamál að
það væri mun hagkvæmara fyrir okkur
neytendur að mjólk sú sem Mjólkur-
samsalan í Reykjavík dreifir væri
gerilsneydd og pökkuð í þeim mjólkur-
samlögum sem í upphafi taka á móti
henni, þ.e. í Borgamesi og á Selfossi. I
stað mikillar nýbyggingar að Bitru-
hálsi þyrfti aðeins að byggja örlítið við
Mjólkurbú Flóamanna á Selfossi.
Mjólkursamsölunni yrði hins vegar
breytt í dreifingarstöð fyrir pakkaðar
mjólkurvörur.
Ekki er þó ástæða til að ætla aö þessi
leið verði farin enda hafa milliliðimir
allt sitt á hreinu. Þeirra hlutur er ekki
skertur að nokkm ráði við verðlagn-
ingu mjólkurvara, þótt sífellt sé
kroppað í launalið bóndans. Enda er nú
svo komið að launaliður bóndans í
verðlagningargmndvelli landbúnaðar-
vara er tæplega 38% og hefur aldrei
verið lægri. en fyrir fáum árum síðan
nam launaliöurinn allt að 55% af verð-
lagningargmndvellinum. Fátt sýnir
betur en einmitt þetta stórhækkandi
milliliöakostnaö i landbúnaöi.
Lokaorð
I þessari grein hefur fyrst og fremst
verið rætt um mjólkuriönaöinn en
margt bendir þó tU þess að það sama
sé uppi á teningnum í öðrum miUUiða-
greinum í landbúnaði. Neytendasam-
tökin hafa af þessum ástæðum sett
fram kröfu um að verðlagningar-
grundvöllur landbúnaðarafuröa verði
endurskoðaður frá grunni. Talsmenn
bændasamtakanna munu eflaust lýsa
þessari kröfu Neytendasamtakanna
sem stríðsyfirlýsingu samtakanna
gegn bændum. Slíkt er að sjálfsögðu
fásinna. Neytendasamtökin leggja á
það áherslu að við Islendingar séum
sjálfum okkur nógir um framleiðslu
sem flestra landbúnaðarvara. Hins
vegar eru það hvorki hagsmunir neyt-
enda né framleiðenda að miUUiða-
kostnaðurinn vaxi svo að neysla
þessara afurða dragist stórlega saman
vegna þess að verðið er of hátt. T.d.
má ætla að síöasta verðhækkun á
smjöri muni draga verulega úr notkun
á þessari vöru.
Fyrr í greininni var nefnt að ýmsar
mjólkurvörur eru seldar á óeöUIega
háu verði. Því tU sönnunar má nefna
verðsamanburð sem Verölagsstofnun
birti í upphafi þessa árs á verði
nokkurra vörutegunda í Danmörku
annars vegar og hér á landi hins vegar.
Þar kom fram að Utið jógúrtbox er
152% dýrara hér á landi en í Dan-
mörku. Ekkert hefur komið fram hjá
framleiðanda þessarar vöru sem
skýrir þennan mikla verðmismun.
Hins vegar er ljóst að fjöldi fólks hér á
landi kaupir ekki þessa vöru vegna
þess hve dýr hún er.
Neytendur óska góðs samstarfs við
búvöruframleiðendur. Hins vegar er
ekki ástæða til aö æUa að slíkt sam-
starf takist á meðan þeir menn sem
teljast forvígismenn bænda hafa það
helst að bjóða neytendum að neita
þeim um ódýrari vörur, svo minnt sé á
dæmið um hina margfrægu Húsa víkur-
jógúrt.
Jóhannes Gunnarsson,
form. Neytendafélags
Reykjavikur og nágr.
Þjoðarbuið hefur orðið fyrir tveimur efnahagsáföllum i einu. Annað áfallið
er afiasamdrátturinn en hitt er efnahagsstefna undanfarinna ára.
Valkostirnir
Viö höfum ekki lengur þann valkost
að safna erlendum skuldum. Þess
vegna versna lífskjörin svona mikið.
Við erum að súpa seyðið af tveimur
efnahagsáföUum í einu. AUir útreikn-
ingar um það hversu mikið lífskjörin
þurfa að batna eru óraunhæfir ef ekki
er tekið mið af þessari staðreynd.
Þeir valkostir sem við stöndum
frammi fyrir eru ekki glæsilegir. Við
þurfum að ná verðbólgunni niður og ná
jafnvægi í ríkisbúskapnum án þess að
auka skuldirnar eriendis.
Besta leiðin til þess að komast út úr
þeim erfiðleikum sem við erum í er sú
að reyna að auka sjálfa þjóðarfram-
leiðsluna. Einungis með aukinni
þjóöarframleiðslu er hægt að standa
undir bættum lífskjörum.
Við höfum líka aðra leið. Hún er sú
að halda áfram eyöslustefnu undan-
genginna ára án þess þó að f jármagna
hana með erlendum lántökum. Sú leið
mun aldrei leiða til betri lifskjara.
Uppbyggingarstefna
Almenningur hefur nú orðið að þola
mikla en óhjákvæmilega kjaraskerð-
ingu. TU þess að nokkur von geti verið
um betri tíma verður strax að hefja
uppbyggingu atvinnuUfsins. Megin-
þættimir í uppbyggingarstefnu hljóta
að vera lægri verðbólga, hófleg skatt-
heimta, rétt gengisskráning og fjár-
festingar á arðsemisgrundveUi.
Verðbólga undanfarinna ára hefur
kostað þjóðarbúið miklar fjárhæðir í
verri rekstri fyrirtækja. Verðbólgan
leiðir til þess að stjórnendur fyrirtækja
gera fleiri mistök við ákvarðanatöku
vegna þess að þeir geta ekki metiö
verðhlutföU nægilega nákvæmt. Lægri
verðbólga er því frumskilyrði fyrir
góðum rekstri fyrirtækja. Skatt-
heimtan hef ur gengið of langt á undan-
förnum árum og er komin út yfir skyn-
samleg mörk. Dregið hefur úr athafna-
vUja og neðanjarðarhagkerfið
blómstrar. Skattheimtan gengur of
nærri skattstofnunum sjálfum. Á lægri
skatta er ekki hægt að byggja upp at-
vinnulífið.
Rétt gengisskráning er lykUUnn að
jafiirétti atvinnugreinanna. Rétt skráð
gengi er miöað við að jafnmikiö sé flutt
inn í landið og út úr því. Þá fá útflutn-
ingsgreinarnar að gegna þjóðhagslegu
hlutverki sínu, að afla þess gjaldeyris
sem þjóðin viU eyða og heimamarkaös-
greinar eru í réttri samkeppnisstööu
við innfluttar vörur. Ef gengiö er ekki
rétt skráö þá dregur úr þjóðarfram-
leiöslunni. Utflutningsgreinar lenda í
erfiðleUcum og innflutningurinn vex á
kostnað heimamarkaðsgreinanna.
Hætta veröur á atvinnuleysi.
Markviss fjárfesting er forsenda
betri lífskjara í framtíðinni. Ef fjár-
festingin á undanfömum árum heföi
byggst á arðsemi í stað velferöar-
sjónarmiöa þá væru erfiðleikar okkar
ekki s vo miklir sem þeir eru nú. En for-
tiöin er Uðin og það sem máU skiptir er
aö snúa viö blaðinu núna. Til þess er
svigrúm og það verður að nota.
Gömul sannindi
en sönn
Það sem hér hefur verið sagt um
uppbyggingu og bætt lífskjör er ekkert
t%7-1969.
1 botninum.
nýtt. En þaö er jafnrétt og þaö hefur
aUtaf verið.
Almenningur hefur nú tekið á sig
mikla skeröingu á lífskjörum. Meö því
er verið að horfast í augu viö stað-
reyndir tveggja þungra efnahags-
áfalla. En almenningur ætlast tU þess
aö fórnimar verði ekki tU einskis. Það
verður vandlega fylgst með því hvort
vaxtarskilyröi séu sköpuð fyrir at-
vinnulífið. Almenningur veit sem er að
aukin verðmætasköpun er sá grund-
Efnahagsáfallió frá 1982.
völlur sem lífskjörin verða að byggjast
á.
Skuldasöfnun, verðbólga, sligandi
skattheimta og félagsmálafjárfest-
ingar auka aldrei verðmætasköpunina.
Almenningur er nú tilbúinn tU þess að
bregðast við staðreyndum í efnahags-
málum og þá er að láta á það reyna
hvort stjórnmálamennirnir em líka
reiðubúnir í slaginn.
Dr. Vilh jálmur EgUsson,
hagfræðingur.
Erlendar skuldir i % af þióóarfrarleiðslu.
2f nahagsáf al lió