Dagblaðið Vísir - DV - 21.12.1983, Blaðsíða 10

10
DV. MIÐVIKUDAGUR 21. DESEMBER1983.
Útlönd
Útlönd
Útlönd
Útlönd
Umsjón: Herdís Þorgeirsdóttir
VIÐRÆÐUR
UM BARENTSHAF
Viöræöur eru nú hafnar milli
Sovétmanna og Norðmanna um
Barentshaf en um margra ára skeiö
hefur ríkt ágreiningur um hvernig
skipta eigi yfirráöum yfir Barents-
hafi úti fyrir noröurströndum land-
anna. Fyrir tveimur árum lauk
viöræöum milli landanna án þess aö
hafa boriö nokkurn árangur en
ágreiningurinn snerist um hvaöa að-;
feröir ætti aö notast viö til aö ákveöa
mörkin milli umráöasvæöa landanna
tveggja.
Allt bendir til að sovésk stjórnvöld
vilji meö því aö opna þessar
viðræður aö nýju sýna norskum yfir-
völdum aö þau vilji ekki eiga í úti-
stööum viö Norðmenn vegna þessara
mála. I húfi er hins vegar um 155
þúsund ferkilómetra svæöi land-
grunnsins sem bæöi Noregur og
Sovétríkin kref jast aö sé hluti af 200
mílna efnahagslögsögu.
Norömenn vilja að mörkin skuli
dregin fyrir miöju eöa í jafnri fjar-
lægö frá ströndum landanna eftir
þeim reglum sem ákveöiö var á haf-
réttarráðstefnunni.
Sovétmenn vilja hins vegar fylgja
þeirri línu sem dregin var áriö 1926
frá norðurpólnum aö landamærum
Noregs og Sovétríkjanna. En fyrr á
þessu ári hóf sovéskt skip olíubor-
anir aöeins einum og hálfum kíló-
metra frá vesturmörkum þessa um-
deilda svæöis.
Sovésk stjórnvöld segja aö sakir
„sérstæöra kringumstæðna” geti
þau krafist umráða yfir stærra svæöi
á Barentshafi en Norðmenn. Rökin
sem Sovétmenn færa fyrir þeirri
kröfu sinni eru m.a. þau aö þær tvær
milljónir Rússa sem búi viö Kola-
skagann þurfi miklu stærri
efnahagslögsögu en þau sjötíu
þúsund sem byggi nærliggjandi
svæði í Noregi eöa Finnmörk.
Ekkert hefur bent til þess aö Sovét-
menn hyggist draga úr kröfum
sínum sem hingaö til hafa staðið í
veginum fyrir aö samkomulag hafi
náöst um þetta mál.
Norðmenn líta svo á aö kröfur
Sovétmanna endurspegli ætlun
þeirra aö vernda hernaöarhagsmuni
sína á Barentshafi, auk þess sem
þeir vilji auka möguleika sína á aö
ná eins mikilli olíu og þeir geti úr
sjónum.
Kolaskaginn er á þröskuldi þessa
svæöis sem deilt er um, en á Kola-
skaga geyma Sovétmenn kafbáta
sína sem búnir eru kjarnorku-
vopnum. Norðmenn halda þvi fram
aö þessir kafbátar geti skotiö á lönd
Vestur-Evrópu og á Bandaríkin án
þess að sigla út aö eöa í gegnum
GIUK-hliöiö milli Grænlands,
Islands og Bretlands. En hernaðar-
legt mikilvægi þessara kafbáta hefur
aukist í kjölfar uppsetningar á
Norskir fískimenn við veiðar á Barentshafí
Pershing II og stýriflaugum í
Evrópu sem gerir landfastar kjarn-
orkueldflaugar Sovétmanna
viðkvæmari fyrir árás, eftir því sem
talsmenn norskra stjórnvalda segja.
Noregur er traustur aöiii aö vest-
rænu vamarsamstarfi en þaö er
staðföst stefna norskra stjórnvalda
að halda spennu varöandi deilur um
Barentshaf í lágmarki. Norömenn
hafa þvertekið fyrir erlendar her-
stöövar í landi sínu eöa kjarnorku-
vopn á friöartímum og vilja tak-
marka heræfingar NATO á þessum
svæöum eftir því sem unnt er.
Talið er að betri möguleikar séu á
samkomulagi um skiptingu Barents-
hafs nú en oft áöur.
I apríl s 1. uröu stjórnvöld beggja
landanna ásátt um að Norðmenn
geröu rannsókn á olíuborunum á því
svæöi sem deilur standa ekki um og
skilaði norskt fyrirtæki Sovétmönn-
um heildaráætlun byggöri á þessum
rannsóknum eigi alls fyrir löngu.
Hins vegar eru ýmsir stjórnmála-
menn tortryggnir á of nána sam-
vinnu viö Sovétmenn og líta hernaö-
arlega hagsmuni Sovétmanna á
þessum slóöum hornauga, því að ótt-
ast er aö of náin samvinna á þessu
herfræðilega mikilvæga svæði geti
skaðað Noreg ef til lengri tíma sé lit-
iö.
Flokksforystan fær mestu um
ráðið i útnefningu frambjóðenda
Það var strax augljóst aö þátttaka
sira Jesse Jackson í kosningabaráttu
til forsetaembættis í Bandaríkjunum
mundi valda fjaörafoki. Margt
veldur því — ekki aðeins sú
staöreynd aö hann hefur þurft meiri
vernd en aðrir frambjóöendur en
Jackson hefur veriö umkringdur af
öryggisvörðum í nokkurn tíma —
heldur þykir presturinn nokkur
ögrun viö þá hefðbundnu ímynd sem
fólk hefur af frambjóöendum í æösta
embætti bandaríska stjórnkerfisins.
Rykiö, sem þátttaka Jackson á eftir
aö þyrla upp, er þegar farið að segja
til sín innan f lokks demókrata.
Jesse Jackson hefur fariö þess á
leit viö flokk sinn aö ýmsum reglum
sem snúa aö kosningabaráttunni
verði breytt. Þeirri kröfu heföi ef til
vill veriö mætt heföi stjórnamefnd
flokksins ekki nýlega breytt um-
ræddum reglum og í þá átt aö þeir
sem Jackson uppnefnir „hvítu
aristókratana” hafa meira að segja í
útnefningu frambjóðenda Demó-
krataflokksins í hið háa embætti.
Ástæöan fyrir umræddri breytingu
nefndarinnar á reglunum varðandi
kosningaframboö er sögö sú aö
koma í veg fyrir aö endurtekning
verði á útnefningu eins og um var aö
ræöa þegar George McGovern var
tilnefndur árið 1972 og Jimmy Carter
áriö 1976 en þá þóttu ýmis grasrótar-
samtök eiga of mikinn þátt í útnefn-
ingunni.
Því er ljóst aö viö næstu útnefningu
frambjóðenda demókrata muni hinir
eiginlegu flokksmenn ráöa meiru en
lengi hefur verið raunin. Þróunin
verður sú fyrir tilstuölan reglu-
breytingarinnar aö vissir kjarnar
innan flokksins munu fá mestu ráðiö
ll'nk MÍ'
Jesse Jackson er ekki nógu ánægður með fyrirkomulag kosningabaráttu demókrata tii forsetaembættis-
í staö þess aö allir þeir sem skráöir
eru í flokk demókrata í viðkomandi
fylkjum velji í forkosningunum.
Annaö sem bendir til að flokksfor-
ystan vilji auka vald sitt í vali fram-
bjóöenda er sú ætlun að fá sem flesta
öldungardeildarþingmenn og full-
trúardeildarþingmenn flokksins,
sem og kjöma embættismenn um öll
Bandaríkin og borgarstjóra úr hópi
demókrata á þing flokksins í San
Fransiskó næsta sumar. Allt bendir
til að þetta muni gera útnefningu
Walter Mondales enn h'klegri, en
augljóst er aö harrn er sá frambjóð-
andi sem fellur flokksforystunni best
ígeö.
Jesse Jackson er hins vegar óhress
meö reglubreytinguna og Utur svo á
aö hún sé gerð með hann í huga.
Segir hann aö sér sé í litlu launuð þau
mörgu atkvæði sem þátttaka hans á
eftir aö færa flokknum eða um tvær
til þrjár milljónir nýrra atkvæða
fyrir demókrata sem hann hefur
ötullega barist fyrir meö því aö
hvetja kjósendur til aö skrá sig.
Jackson leitar ákaft eftir stuöningi
innflytjenda frá Suöur-Ameríku og
stuðningi kvenna þótt hann byggi all-
ar sínar vonir á fylgi svartra, en
blökkumenn eru um einn fimmti af
kjósendum demókrata.
Eitt af aðalslagoröum Jacksons
undanfariö hefur verið aö tími
minnihluta sé liöinn og tími meiri-
hlutans tekinn viö en hann viil aö
staöa minnihlutans veröi styrkt á
fyrirhuguðu þingi demókrata.
Þaö skýtur svolítið á „skjön” viö
ímynd flokksins aö fá á sig ásakanir
um flokkseigendafélag o.s.frv. en á
því hefur boriö undanfariö aö
tUraunir hafi veriö geröar tU að reka
áróður fyrir því að flokkurinn sé
sameinaður en ekki sundraður eins
og ferðalög frambjóöenda um landiö
hafa boriö vitni um. TUgangurinn
var söfnun f jár til styrktar flokknum
en ekki einstökum frambjóöendum.
Charles Manatt, formaður
stjórnarnefndar flokksins, þykir
ekki hklegur til að taka kröfur Jesse
Jacksons um breytingar á reglum tU
alvarlegrar íhugunar svo skömmu
fyrir forkosningar eins og nú er
raunin. En sú forsenda er gefin aö
Jesse Jackson muni ekki vUja standa
um of í hárinu á flokksforystunni
opinberlega af ótta viö að óánægja
hans breiðist út tU þeirra tveggja til
þriggja mUljóna sem demókratar
þurfa á aö halda til viðbótar til aö ná
Hvíta húsinu aftur á vald sitt.