Dagblaðið Vísir - DV - 23.03.1985, Side 14

14
DV. LAUGARDAGUR 23. MARS1985.
AF EINKALEYFI?
Gunnar Bjarnason ráðunautur. Stórmerkar tilraunir hans með flórristar-
bésa á Hvanneyri fyrir 30 árum hafa algjörlega sannað gildi sitt.
Ljósm. G.T.K.
Dómnefnd i Hvanneyrarfjósi vorið 1955 hlustar á höfund fjósbásatilraunarinnar er hann útlistar fyrir dóm-
nefnd hversu kýrin, sem skoðuð er, var mikill flórlegusóði og sífellt skítug upp yfir hrygg áður en hún var
sett á flórristina i tilrauninni.
MfSSIU ÍSLENDINGAR
— Gunnar Bjarnason fann upp f lórristarbása fyrir 30 árum
hljóðar þannig: Meöfylgjandi skjöleru
send samkvæmt ráðstöfun Gunnars
Bjamasonar ráöunauts. Hugsanlegt er
aö norskir landbúnaöarmenn séu, eöa
veröi, þaö „interesseraöir” fyrir
hugmyndinni, aö þeir vilji reyna hana
á sínum vegum, en Gunnar Bjarnason
skrifar nánar um þaö.”
Svo gerist þaö áriö 1961, aö danskur
dýralæknir, Mölbjerg að nafni, sækir
um heimspatent á þessari sömu bása-
gerð, og um þaö er birt aöalfrétt og
Gisli Pálsson byggði fyrst fjós I
Evrópu með jámristarflórum sem-
kvœmt teikningum frá Hvenneyri.
löng grein í hinu víðlesna tímariti
Landbrugsteknisk magasin. Gunnar
fékk tilraunaráð Atvinnudeildarinnar
til aö mótmæla erlendis aö þetta
einkaleyfi á íslensku hugverki og
hönnun yröi leyft. Mölbjerg var
synjað. Hins vegar skynjaöi íslenska
Atvinnudeildin ekki þá, aö hún hefði í
samvinnu viö höfundinn líklega getaö
fengiö einkaleyfi á framleiðslu þessara
básgeröa, en höfundurinn sjálfur geröi
sér ekki heldur grein f yrir möguleikun-
um. Þá haföi enginn íslenskur „stól-
hönnuöur” eöa „flöskutappa-hönn-
uöur” riöiö á vaðiö á þessum vett-
vangi.
Hér eru tvö dæmi um þaö hvemig
danskt tæknitímarit kynnti hugmynd
Gunnars Bjarnasonar í danskri gerö
1961, lauslega þýdd.
„I aldir hafa menn smíðaö og notaö
heföbundna gerð fjósa, þar sem kýmar
eru bundnar á bás mestan hluta árs-
ins. Þær breytingar, sem fram aö
þessu hafa helstar verið geröar á f jós-
búnaðinum, hafa verið aö auka breidd
og lengd básanna og einangrun bás-
gólfanna. Báslögunin sjálf hefur tekiö
litlum breytingum. Að vísu hafa verið
kynntist ég ýmsu merkilegu í seinni
hluta hennar viö endurlesturinn, og
vegna umræðna, sem nú fara fram í
þjóðfélaginu um gagnsemi þekkingar
og hugvits, staldraöi ég sérstaklega
við kaflann, sem höfundur kaliar
„Kássaðist uppá annarra manna júss-
ur”. Þarna lýsir höfundurinn, hvernig
skapaðist hjá honum hugmynd um
algjöra nýjung í fjósbásagerö, sem
hugsanlega gæti stórsparaö vinnu í
fjósum og aukiö hreinlæti og heilnæmi
mjólkurinnar. Hann var sem sagt
upphafsmaður og hönnuöur s.k. flór-
ristarbása í samvinnu viö smiö bænda-
skólans á Hvanneyri, Harald
Sigurjónsson, en þessi uppfinning er nú
í flestum nýbyggöum f jósum hérlendis
og hefur fengiö útbreiöslu víöa
erlendis.
Mig langaði til aö ræöa nánar viö
Gunnar um þessa uppfinningu og viö-
brögö hinna íslensku „kerfiskarla” aö
lokinni þeirri tilraun, sem hann geröi í
Hvanneyrarfjósinu veturinn 1955. Hin
neikvæðu viðhorf kerfiskarla-blokkar-
innar hér ollu því, að þaö var ekki fyrr
en áriö 1958, sem Gísli bóndi á Hofi í
Vatnsdal byggir fyrsta fjósið í heim-
inum meö þessum útbúnaöi í trássi við
ótrúkerfismanna á nýjungunni.
I febrúar 1957 lét tilraunaráö búfjár-
ræktar loks birta „útdrátt” úr til-
raunaskýrslu Gunriars um niðurstöður
tilraunarinnar meö tregöu og eftir-
gangsmunum af þess hendi. I bréfi til
hans var sagt: „Ráögert er aö birta
þær teikningar, sem til skýringar
fylgja skýrslu þínni, en nauösynlegt er
aö þær taki ekki meira rúm en svo aö
þær komist á eina síðu í Frey.” Þetta
sumar störfuöu margir Danir á sveita-
bæjum í Norðurlandi, og þeir komu i
hópferö aö Hofi til aö kynnast þessari
nýjung. Þeir mældu þetta og mynduðu.
Bjami Ásgeirsson var um þessar
mundir sendiherra í Osló. Hann
fylgdist meö þessum málum í blööum
og sérstaklega skýrslunni í Frey. Hann
var þá formaður í norrænu bænda-
samtökunum og kynnti mönnum þessa
nýjung. Hann haföi beðið Gunnar um
frumskýrsluna óbreytta, en hann átti
aðeins eitt eintak, og voru þá ekki ljós-
ritunarvélar á hverri skrifstofu.
Gunnar baö því eina opinbera stofnun í
bænum, sem haföi fengið afrit af
henni, aö senda þetta eintak til Bjarna,
enda vissi hann um aö þeirri kerfis-
stofnun haföi þótt lítið til þessarar
nýjungar koma. Aö Bjarna látnum
nokkrum árum seinna, barst Gunnari í
hendur bréf þaö, sem stofnun þessi lét
fylgja með gögnunum til Oslóar. Þaö
Ovænt og gleöjandi hefur þaö sýnt
sig nú á síöustu árum, að þjóö okkar
hefur möguleika til að verða eins
konar stórveldi í samfélagi þjóöanna,
ekki af herstyrk eða mannfjölda,
heldur af þekkingu og hugviti. Vafa-
laust hefur þessi stærö frá upphafi búiö
í eðli Islendingsins, en nú fyrst hefur
þröngsýni og íhaldssemi ráöamanna
„hreppstjóramentalitetið”, sem sumir
kalla það, orðiö aö víkja fyrir stórauk-
inni menntun og þeirri víösýni og
dirfsku, sem henni fylgir. Hafa menn
uppgötvað, aö í fórum manna hér á
ýmsum aldri hafa dulist merkilegar
hugmyndir og uppfinningar, sem geta
oröið grundvöllur aö atvinnustarfsemi,
jafnvel fyrir heimsmarkaðinn. Okkur
hefur seinkað miöaö viö nágranna-
þjóöir viö að skapa grundvöll fyrir
góöum lifskjörum, ekki síst fyrir þaö
aö þetta þröngsýna „hreppstjóra-
mentalitet” hefur ýtt frá sér hugvits-
mönnunum á eins konar „vergang”
meö ónytjungum. Bjami skáld Thorar-
ensen storkar þessu þjóölega aftur-
haldi meö bitru „sverði” í kvæöinu um
Sæmund Hólm. Þar segir t.d. „Og þó
hugvit hans / höndum þreifði, / honum
hinn heimskasti / hyggnari þóttist”.
Einnig þetta: „Vann hann flestum
meir, / vann til lítils / — en sér spott og
óþökk.”
Þetta kom í huga minn, er ég las í
annað skipti hina sérstæðu bók
Gunnars Bjamasonar „LlKABÖNG
HRINGIR” nú á dögunum. Eg veitti
seinni hluta þessarar bókar minni
athygli, er ég las hana í fyrstu, en nú
FJósið á Hofi 1968.