Dagblaðið Vísir - DV - 29.07.1985, Qupperneq 10

10
Útlönd
Útlönd
DV. MANUDAGUR 29. JULl 1985.
Útlönd
Útlönd
„RÖDD AMERIKU”
AFTUR íEVRÓPU?
Óskar Magnússon, DV, Washington:
Starfsmenn Reagans Bandaríkja-
forseta ígrunda nú áætlun um að
hefja á ný útsendingar útvarpsstöðv-
arinnar „Voice af America” (Rödd
Ameríku) í Vestur-Evrópu. Hlé hef-
ur verið á þessum útvarpssending-
umí25 ár.
Ástæöan fyrir þessum áætlunum
eru sívaxandi áhyggjur Bandaríkja-
stjómar af ónákvæmum frásögnum
evrópskra fjölmiðla af málefnum
Bandaríkjanna. — Útvarpssend-
ingamar ættu aö geta hafist núna í
haust.
Til aö byrja með yröi efni þeirra
aöallega fréttir á ensku og skemmti-
efni. Fljótlega á næsta ári er síðan
gert ráð fyrir ákvörðun um frekari
útsendingar og þá á öðrum tungu-
málum en ensku.
Áætlun þessi er ekki enn opinber og
því ógreitt um svör við eftir-
grennslunum. En eftir því sem næst
verður komist er tæplega gert ráð
fyrir aö sendingamar nái heim til Is-
lands.
Hugmyndin aö baki þessari áætlun
byggist á því að eftirstríðskynslóðin í
Vestur-Evrópu beri litla virðingu
fyrir því öryggi sem Bandaríkja-
menn telja sig veita Vestur-Evrópu-
búum. Auk þess sé litill áhugi fyrir
viðskipta- og menningarlegum
tengslum við Bandaríkin. Þessu hafi
verið ólíkt farið fyrir síðari heims-
styrjöldina og í þann farveg þurfi að
snúa á ný.
Búist við andspyrnu
Bandarískir embættismenn eru
þeirrar skoðunar að þessi breytti
hugsunarháttur hafi orðið til þess að
Sovétmenn eigi greiðari aðgang að
Evrópumönnum og neikvæður
áróður í garð Bandaríkjanna fái
meiri hljómgrunn í evrópskum fjöl-
miðlum.
Unnið hefur verið að undirbúningi
þessarar áætlunar um útvarpssend-
ingar til Evrópu í rúmlega tvö ár.
Ahyggjur stjómvalda hafa síst
minnkað við þá erfiðleika sem orðið
hafa við uppsetningu meðaldrægra
eldflauga í Evrópu. Þá hefur
,,stjörnustríðs”áætlun Reagans for-
seta fengið misjafnar undirtektir í
E vrópu eins og kunnugt er.
Bandarískir embættismenn viður-
kenna að verði þessari áætlun hrint í
framkvæmd megi búast við því að
hún mæti andspyrnu bæði í Evrópu
og í Bandaríkjunum. Andstæðingar
útvarpssendinganna muni úthrópa
þær sem einhliða bandarískan áróð-
ur. Ef slíkar skoöanir fá hljómgrunn
meðal almennings er hætt við að
traust hans á útvarpsstöðinni „Voice
of America” verði lítið. Sérstaklega
á þetta við í löndum sem hafa fyrir
öflugt útvarp og sjónvarp.
Þingmenn
óttast áróður
Þingmenn, sem gagnrýnt hafa
þessar fyrirætlanir, benda á aö svo
kunni aö fara að ekki verði í einu og
öllu farið eftir þeim reglum sem
þingið hefur sett um útvarpssending-
arafþessutagi.
Samkvæmt þeim reglum skal
fyllstu nákvæmni gætt í hvívetna og
aðeins skýrt frá staðreyndum.
En þingmennimir óttast aö út-
varpssendingamar verði notaðar til
þess að koma á framfæri andkomm-
únískum sjónarmiðum Reagans for-
seta.
„Voice of America” er hluti af
upplýsingaþjónustu Bandarikjanna.
Tíðar deilur hafa orðiö um hvort upp-
lýsingaþjónustan hafi smám saman
upp á siðkastið tekið upp harðlínu-
stefnu með ráðningu hægrisinnaðra
starfsmanna og að þessi áætlun sé
einungis einn liðurinn í þeirri stefnu
upplýsingaþjónustunnar.
Einn starfsmaöur utanríkisnefnd-
ar öldungadeildar Bandaríkjaþings
segir aö eins og málið líti út í dag sé
nokkuð vafasamt að nokkuð ávinnist
með slikum útvarpssendingum. Nær
værí heldur aö auka útsendingar í
Austur-Evrópu og í löndum þríðja
heimsins.
Embættismenn segja að þeir hafi
verið hvattir af Helmut Kohl, kansl-
ara Vestur-Þýskalands, en hann
mun fylgjandi útvarpssendingunum
fyrirhuguðu. Hann telur að þær geti
ekki skaðað í þvi áróðursstríði sem
geisar í Vestur-Evrópu út af uppsetn-
ingu kjarnaeldflauganna þar.
Viðbrögð annarra Evrópuríkjj
hafa verið óljósari.
Byrjuðu á nasista-
tímanum
Fyrsta útsending „Voice of
America” var árið 1942. Sent var út á
þýsku og útsendingunni beint að
Þýskalandi nasismans. Eftir stríðiö
var haldið áfram útsendingum á
öðrum tungumálum en ensku alveg
fram á sjötta áratuginn. Frá þeim
tíma hafa útsendingar nær eingöngu
beinst að þriðja heiminum og austur-
blokkinni.
I Víetnamstyrjöldinni gerðust
evrópskir fjölmiölar neíkvæðari í
garðBandaríkjanna. Þartil viðbótar
höfðu stúdentaóeirðirnar á sjöunda
áratugnum mikil áhrif í Evrópu.
Fjölmargir tóku upp hlutleysisstefnu
eða urðu beinlínis andvígir sjónar-
miðum Bandaríkjanna. Því er haldið
fram að margir þessara manna
gegni í dag orðið lykilhlutverkum í
mörgum evrópskum fjölmiðlum.
Talsmenn útvarpssendinga „Voice
of America” í Vestur-Evrópu gera
sér vonir um að vega á móti þeim
áróðri sem þeir telja að stafi frá
þessum mönnum.
Stuttbylgjan
úr sögunni
Sérstakur starfshópur á vegum
„Voice of America” vinnur nú að því
hér í Washington að kanna hvort
nægilegur hlustendahópur muni vera
í Vestur-Evrópu. Einnig er rannsak-
að hvers konar efni muni eiga þar
mestan hljómgrunn, til þess aö
hlustendum verði náð frá evrópsku
stöðvunum. Þá er ennfremur litið til
ýmissa tæknilegra atriða. Ljóst er
talið að stuttbylgjusendingar séu
ekki nægilega góðar til að draga aö
hlustendur. Hugmyndir eru uppi um
að leigja tíma á bylgjum sem þegar
njóta vinsælda, nota gervihnetti og
kapalkerfi. Þegar hafa tekist
samningar við FM-útvarpsstöð í
París um fréttaflutning á ensku.
Samningaviðræður standa yfir við
útvarpsstöö í Vestur-Þýskalandi um
sams konar þjónustu. Einnig standa
yfir viðræður við V-Þjóðverja um
notkun á gervihnetti svo unnt verði
aö senda efni til nágrannalanda
Þýskalands.
— Endanleg ákvörðun hefur ekki
veriðtekin.
Þeir samningar, sem þegar hafa
verið gerðir, og aðrir sem eru í
buröarliönum eiga einungis að vera
prófsteinar á framhaldið. A öllu
veltur hver viðbrögð almennings í
þessum löndum verða.
„I öUu fjaðrafokinu, sem
harðnandi stríð kóla-gosdrykkjanna
hefur þyrlaö upp, hefur eitt legið
algjörlega í láginni: hinn póUtíski
þráður þessa flókna vefs.
Eins og í stjómmálaflokkunum
eru aðeins tveir aðal-leikmenn:
Kóka kóla, drykkur demókratanna,
og Pepsí kóla, hressing repúbUkan-
anna. — Að vísu eru tU kóla-drykkir
utan tveggja flokka-kerfisins, en eins
og í póUtíkinni koma þeir Utið við
sögu.”
Þannig byrjar Kurt Eichenwald,
fyrrum ræðuskrifari Walters Mon-
dales í kosningabaráttunni 1984,
kjaUaragrein, sem birtist bæði í New
York Times og Herald Tribune og
vakti athygU sem splunkunýtt inn-
legg í allt rausið um samkeppni
Kóka kóla og Pepsí kóla.
Hann segir, að þessi gosdrykkja-
póUtik sé engin tUvUjun. Kóka kóla
hafi verið í óumdeilanlegri meiri-
hlutaaðstöðu aUt frá því að Roose-
velt rak sína „New Deal”-stefnu. —
„Kóla-sambandið komst á 1932,”
segir greinarhöfundur og leikur sér
að orðinu „connection” svipaö og í
„Franska fíkniefna-sambandinu”,
eins og illræmdur heróín-smygl-
hrmgur var kaUaður. „Flokksfor-
maður demókrata, James Farley,
póst- og símamálaráðherra, hætti
opinberum störfum tU þess aö gerast
stjórnarformaður í Coca-Cola Ex-
port-fyrirtækinu. Þeim hafði sinnast,
honum og F.D.Roosevelt, út af
hugsanlegu framboði tU þriöja kjör-
tímabilsins.”
Sykurskömmtunin í síöari heims-
styrjöldinni hefði getaö komið öUum
gosdrykkjaiðnaðinum niöur á hnén,
en póUtísk sambönd Farleys
björguðu Kóka kóla frá skömmtun-
inni. Kóka kóla var flokkuö sem for-
gangsframleiðsla í stríöinu og í
stríöslok átti Kóka kóla 64
átöppunarverksmiðjur um aUan
heim, allar byggðar á kostnaö rikis-
ins.
„Pepsí hefndi sín með því að taka
upp póUtískt bandalag viö Utt
þekktan ungan öldungadeUdarþing-
mann frá Wisconsin, Joseph Mc-
Carthy að nafni. I ötuUi baráttu, sem
síðar var yfirskyggð af andkommún-
ískri krossferð, lét „Pepsi kóla-
strákurinn” öUum Ulum látum til
þess að afnema sykurskömmtunina.
Sú barátta fékk þó bráðan endi,
þegar uppvíst varð að fuUtrúi Pepsí í
Washington hafði gefið honum
$20.000,” skrifar Eichenwald, en
heldur áf ram upprif juninni:
„Pepsi náði árangursríkara
bandalagi við Richard Nixon, sem þá
var varaforseti. Donald KendaU,
stjórnarformaður Pepsi, fékk með
nokkurri ýtni komið því í kring að
Pepsí var eini gosdrykkurinn á boð-
stólum á alþjóðasýningunni, þar
sem Nikita Krúsjeff og Nixon háðu
„eldhúseinvígið” sitt fræga. Nixon
fékk jafnvel Krúsjeff tU þess að
dreypa á Pepsí — að miUjónum
manna áhorfandi. ”
Það haUaði undan fæti hjá Nixon
upp úr 1960, en þá réð KendaU hann
sem alþjóðlegan sendiherra fyrir
Pepsico. Eftir því sem sól Nixons tók
að rísa síðar á áratugnum jókst sala
Pepsí. Þegar demókratar töpuðu for-
setaembættinu 1968 voru settar upp
Pepsí-vélar í kaffiteríu Hvíta húss-
ins. 1971 sendi Nixon KendaU tU
Moskvu og Pepsí varð fyrsti banda-
riski neysluvamingurinn sem hafin
var sala á í Sovétríkjunum.
Á meðan leitaði Kóka Kóla, meö ,
aðsetur sitt í Atlanta, að öðrum
demókrata tU að haUa sér að. —„Það
var einn heimapUta sem varð fyrir
valinu. Á allri hinni löngu leið Jimmy
Carters tU Hvíta hússins notaði hann
Kóka kóla-fé, Kóka kóla-þotur og
auglýsingadeUd Kóka kóla. Eftir
kosninguna voru Pepsí-vélarnar
fjarlægðar úr Hvíta húsinu og Kóka
kóla-vélar settar í staðinn. Kók
notaði sér einnig sambandið við
Carter til þess að nema land í Kína,
rétt eins og Pepsí hafði lagt undir sig
Sovétríkin í tíð Nixons,” skrifar
Eichenwald.
Það kom loks að því, 1979, að
Pepsí fór fram úr Kók í heUdarsölu,
og Repúblikanaflokkurinn lét sig
dreyma um endurreisn sína. Ekki
löngu síðar var PhU Dusenberry,
aðalmaöur að baki auglýsingaher-
ferð Pepsí, ráðinn í „þriðjudagshóp-
inn”, sem lagði drög að kosningaher-
ferð Ronalds Reagans 1984. Út-
koman var „nýja kynslóðin” en það
var slagorö Pepsí og repúblíkana.
Kóka kóla gerði það sem sérhver
demókrati í vanda staddur gerir —
leigði sér póUtíska ráðgjafa. Pat
CaddeU, fylgiskönnuður demókrata,
og Scott MiUer, fjölmiðlafiffari úr
kosningabaráttu John Glenn, voru
fengnir til þess að gaumgæfa nýtt
Kóka kóla. Bob Shrum, sem skrifað
hafði ræðu Ted Kennedy fyrir demó-
krataþingið 1980, var fenginn til þess
að skrifa eitthvað um nýju Kóka
kóla-formúluna.
En upp úr því steðjuðu vanda-
málin að Kók og demókrötum. Þetta
nýja brölt fór öfugt ofan í gamla
áhangendur beggja. Demókratar
brugðust við með því að heita
gömlum kjósendum frá „New Deal”-
andrúmsloftinu aö halda í gamlar
stefnur, en hvöttu þó nýfrjálslynda
tU aö standa með flokknum. Kóka
kóla hefur brugöið á sama geðklofa-
ráðið. Fyrir skemmstu dró það fram
aftur gamla kókið í nýjum um-
búðum, en mun þó halda áfram aö
selja nýja kókiö.
„Hvort þessi tvístafna sigling
færir demókrötum það sem þarf til
að endurheimta Hvíta húsið er ekki
gott að segja. Nýjustu tölur af sölu
kóla-drykkja liggja ekki fyrir enn,”
segir Eichenwald í lokin.
Á boðstólum eru kóla-drykkir i mörgum afbrigðum, eins og pólitikin.
Umsjón: Guðmundur Pétursson