Dagblaðið Vísir - DV - 03.04.1986, Page 15

DV. FIMMTUDAGUR 3, APRÍL1986.
15
Fólkvangur í Elliðaárdal
Á undanförnum árum hefur áhugi
fólks á útivist farið vaxandi. Frí-
tími fólks hefur aukist eftir því sem
liðið hefur á öldina og fyrir fólk
sem vinnur inni allan daginn er
mjög mikil þörf á líkamsrækt af
einhverju tæi. Efnahagur almenn-
ings hefur batnað, sérstaklega þó
eftir síðari heimsstyrjöld.
Sérstök þörf er á útivistarsvæð-
við. Þar er ungt hraun, aðeins um
5000 ára gamalt. í ánum er lax, í
Blásteinshólma verpa endur og
mófuglar og svona mætti lengi
telja. Auk fjölbreytilegrar náttúru
mætti svo minna á Árbæjarsafn.
Það ætti því vart að þurfa að fara
mörgum orðum um mikilvægi Ell-
iðaárdals sem útivistarsvæðis.
Hann býður upp á flest það sem
Kjallarinn
a „Formleg friðlýsing mundi tryggja að
^ valdagírugir borgarstjórar gætu ekki
eyðilagt þetta meginútivistarsvæði okkar
svo óbætanlegt sé.“
INGOLFUR A.
JÓHANNESSON
SAGNFRÆÐINGUR OG KENNARI,
MENNTASKÓLANUM VIÐ SUND
Verður þá enginn fólkvangur?
Erfitt er fyrir venjulegan kjós-
anda að skilja hvers vegna Elliða-
árdalur hefur ekki formlega verið
gerður að fólkvangi. Friðlýsing
dalsins er nauðsynleg til að mis-
vitrir ráðamenn sveitarfélaganna
geti ekki ráðskast með landið án
tillits til verndunarsjónarmiða og
framtíðarþarfa. Ekki má spilla
dalnum með fúski eins og skipu-
lagslausri trjáplöntun og fyrir-
hyggjulausri stígagerð. Það hefur
einfaldlega sýnt sig að samþykktir
borgarinnar, m.a. um græn svæði,
hafa ekki verið virtar þegar borg-
aryfirvöld hafa viljað eitthvað
annað. Formleg friðlýsing myndi
tryggja að valdagírugir borgar-
stjórar gætu ekki eyðilagt þetta
meginútivistarsvæði okkar svo að
óbætanlegt sé. Er það kannski til-
fellið að núverandi borgarstjóri sé
á móti friðlýsingu dalsins? Að hann
vilji geta ráðskast með dalinn án
íhlutunarréttar Náttúruverndar-
ráðs? Eða er það vegna þess að
ákvörðun um stofnun fólkvangs
hafði verið tekin í tíð vinstri meiri-
hlutans í borgarstjórn? Tengist
þessi tregða e.t.v. áformum um
hraðbraut í Fossvogsdal?
Sem kjósandi og áhugamaður um
náttúruvemd og umhverfisfræðslu
er ég sáróánægður með þennan
seinagang. Friðlýsing Elliðaárdals
er afar brýnt mál sem þarf að leiða
til lykta sem fyrst.
Ingólfur Á. Jóhannesson
um í þéttbýli til að gera umhverfi
borgarbúa náttúrulegra og auð-
velda aðgang þeirra að náttúrunni.
Utivistarsvæðin verða að vera sem
allra aðgengilegust fyrir fólk til að
þau nýtist eins og til er ætlast. Til
að útivistarsvæði verði fjölsótt á
hverjum degi er mikilvægt að
þangað sé ekki langt að fara.
Skipulagsyfirvöld hafa gefið úti-
vistarmálum meiri gaum eftir 1980
en áður og má raunar líta á höfuð-
borgarsvæðið sem eina heild í
þessu efni, t.d. Elliðaárdal, Heið-
mörk og Bláfjallafólkvang. Ýmis
minni útivistarsvæði eru hér og þar
um höfuðborgarsvæðið.
Elliðaárdalur
Að Elliðaárdal liggja fjölmennar
byggðir. I dalnum er íjölbreytilegt
gróðurfar. Þar er einhver veður-
sælasti blettur landsins, þar hefur
t.d. mælst hæsti meðalhiti í júlí-
mánuði á tímabilinu 1931-60 sem
slík meðaltöl eru yfirleitt miðuð
útivistarsvæði þarf að hafa til að
geta nýst sem best.
Fólkvangur
Að lýsa svæði fólkvang er sérstök
tegund friðlýsingar að óskum við-
komandi sveitarfélaga. Náttúru-
verndarráð annast auglýsingu þar
um í B-hluta Stjórnartíðinda og
skal fólkvangi stjórnað af sam-
vinnunefnd sveitarfélaganna í
samráði við ráðið. Megintilgangur
fólkvanga er útivist en þar eru
verulegar hömlur á jarðraski um-
fram algerlega ófriðlýst svæði en
rýmri möguleikar en t.d. í þjóð-
görðum.
Tvö sveitarfélög, Reykjavík og
Kópavogur, eiga land í Elliðaárdal.
Fyrir nokkrum árum höfðu þau
komið sér saman um að stofna fólk-
vang í dalnum. Auglýst hafði verið,
svo sem skylda er, að það stæði
til. Svo kom allt í einu babb í bátinn
eftir að Reykjavík var orðin Borg
Davíðs.
„Erfitt er fyrir venjulegan kjósanda að skilja hvers vegna Elliðaárdalur hefur ekki formlega verið
gerður að fólkvangi.“
Niðurgreiðslur
Kjallarinn
Eins og vikið var að í þáttum hér
á undan er fólksflóttinn úr strjál-
býlinu til höfuðborgarsvæðisins
einn af helstu sjúkdómum þjóð-
félags okkar og nefnist á fínu máli
byggðarröskun. Ástæður flóttans
eru nokkrar og ein þeirra er
minnkandi innanlandssala afurða
hinna hefðbundnu búgreina. En
hverjar eru ástæður minnkandi-
neyslu afurðanna.
Þar sem hér er um að ræða eitt
af stærstu atriðum varðandi við-
hald byggðar um landið allt, (eða
sem mest af því) og það er eitt af
aðalmálum stefnu Landssamtaka
um jafnrétti milli landshluta, þá
verður hér gerð tilraun til að benda
á stærsta meinið sem veldur þessari
þróun. Framhald á minnkandi
neyslu þjóðarinnar á búvörum
hefur í för með sér versnandi efna-
hagsstöðu þjóðarinnar i heild, enda
hlýtur efnahagslegt sjálfstæði að
byggjast á því að Islendingar lifi
sem mest á því sem landið og fiski-
miðin gefa afsér.
Mesti áhrifavaldurinn
Þótt fleira komi til þá hefur
lækkun svonefndra niðurgreiðslna
mjólkur- og sauðíjárafurða lang-
mest áhrif til að minnka innan-
landssölu þeirra vara. Þegar niður-
greiðslur minnka í prósentu- eða
jafnvel í krónutölu hefur það áhrif
á söluna á viðkomandi vörutegund.
Verðið verður þá hærra en áður
var - miðað við verð á öðrum vör-
um og almennt hefur fólk ekki of
mikið af peningum til að kaupa
fyrir. Staðreynd er að sala á kinda-
kjöti hefur minnkað því meir sem
dregið hefur verið úr niðurgreiðsl-
Á síðustu 10 árum, 1976-1985,
voru niðurgreiðslur mestar árin
1979 og 1982 - og voru þá - um-
reiknað i verðlag ársins 1984 -
rúmlega 1800 milljónir hvort ár.
Þær hafa síðan farið snarlækkandi
hlutfallslega og voru á sl. ári áætl-
aðar um 680 milljónir, sem svarar
til 530 milljóna á verðlagi 1984.
Samkvæmt þvi hefur lækkun á
síðustu þrem árum numið 70%.
Samdráttur í sölu kindakjöts var
nokkur árið 1983 og mjög mikill
árið ’84 en sl. ár er illa saman-
burðarhæft vegna útsölu á kinda-
kjöti seint á árinu. Salan nam
10.800 tonnum árið 1982. Áður en
útsalan skekkti myndina var salan
sl. ár áætluð 8500 tonn og hefði þá
samdráttur á aðeins 2-3 árum
numið sem svarar framleiðslu
hundrað bændabýla.
Hagstjórnartæki valdhafa
Sala kindakjöts á sl. ári með
útsölunni nam 10.026.297 kg. Þar
af var dilkakjöt 8531 tonn. Að sjálf-
sögðu hefur fólk byrgt sig upp með
kjöt meðan útsalan stóð yfir og það
kemur fram i minni sölu fyrri hluta
þessa árs. Hin frjálsa álagning, sem
markaðshyggjuöflin (frjálshyggj-
an) kom á á sl. ári og átti að vera
svo eftirsóknarverð, hefur nú
hækkað kjötið gífurlega. 6am-
kvæmt könnun, sem gerð var, er
álagningin 79,63%. Þessi hækkun
vörunnar virkar eins og lækkun
niðurgreiðslna og kemur fram í
samdrætti í sölu kindakjöts og
óbeinni kjaraskerðiiigu launafólks
(almennings). Samdrátturinn kem-
pr svo fyrr eða síðar niður á bænd-
um og stuðlar sterklega að eyðingu
byggðar ídreifbýlinu.
Niðurgreiðslur á kindakjöt eru
nú 6-7% en voru fyrir fáum árum
30-40% af útsöluverði. Hafa þær
verið við lýði í áratugi og sífellt
verið að hækka og lækka eftir
duttlungum stjórnvalda. Stjórn-
niðri vísitölu kaupgjalds. Þær eru
miklu fremur ákveðnar til hags-
bóta fyrir neytendur en bændur.
Neytendur fá vörurnar á niður-
borguðu verði og það virkar sem
kjarabót og jöfnun lífskjara.
a „Útbreiddur misskilningur meðal
™ almennings er að niðurgreiðslurnar
séu beinir styrkir til bænda og fundnir upp
fyrir þá. Hafa sum dagblöðin í höfuð-
borginni mjög alið á þessari trú.“
völd hafa notað niðurgreiðslur
landbúnaðarvara sem hagstjórnar-
tæki. Þau hafa ekkert skeytt um
þótt sveiflurnar upp og niður komi
illa við bændur þrátt fyrir að
bændur hafa sífellt beðið um að
niðurgreiðslunum væri haldið í
sem jöfnustu hlutfalli af vöruverð-
inu. í rauninni hefur niður-
greiðslupólitík stjórnvalda verið -
og er svo ósvífm að engu tali tekur.
Ekki styrkir til bænda
Útbreiddur misskilningur meðal
almennings er að niðurgreiðslurn-
ar séu beinir styrkir til bænda og
fundnar upp fyrir þá. Hafa sum
dagblöðin i höfuðborginni alið
mjög á þessari trú. Þetta er mikil
rangfærsla. Hvenær hafa bændur
beðið um auknar niðurgreiðslur?
Hvaða niðurgreiðslur eru ákveðn-
ar vegna bænda? Niðurgreiðslur á
verði landbúnaðarvara hafa verið
spil stjórnvalda með vísitölu fram-
færslukostnaðar til þess að h'aldá
Hækkun þeirra er reyndar betri
kjarabót en kauphækkun um ein-
hverja prósentu, - kauphækkun,
sem verðbólgan étur strax upp frá
láglaunafólki, eins og svo mörg
dæmi eru um.
Vegið aftan frá
Segja má að niðurgreiðslur hafi
verið hagkvæmar bændum fyrst
eftir hækkanir þeirra, en bakslögin
hafa verið slæm. Nú, þegar þessar
greiðslur ríkisins lækka stórlega
ár frá ári, kemur það illa við bænd-
ur og það á miklum erfiðleikatím-
um af öðrum ástæðum. Þarna er
komið aftan að bæði bændum og
neytendum og það á lævísan og
ófyrirleitinn hátt.
Niðurgreiðslur á vöruverði er
ekki séríslenskt fyrirbæri heldur
er þessi aðferð viðhöfð meðal ann-
arra þjóða og áhrifin frá því ná til
okkar. T.d. eru fluttar hingað til
lands fóðurvörur á verði sem er
íægra en framleiðslukostnaður í
RÓSMUNDUR G.
INGVARSSON
BÓNDI, HÓLI,
TUNGUSVEIT,
SKAGAFJARÐARSÝSLU.
heimalandinu. Jafnvel eru dæmi
um að bílar séu seldir úr landi,
þaðan sem þeir eru framleiddir, á
niðurgreiddu verði. Sjálfsagt þykir
hagkvæmt að láta önnur ríki þorga
niður vörumar sem við kaupum,
en vafasamt er að gera sig háðan
slíku því bakslagið verður slæmt
þegar viðkomandi ríkisstjómir
taka upp á að lækka niðurgreiðsl-
urnar eða fella þær niður.
Hagsmunir fara saman
Sum þeirra atriða sem hér að
framan er íjallað um eru hags-
munamál neytenda á suðvestur-
horninu ekki síður en bænda og
annars landsbyggðarfólks. Stór-
lækkun niðurgreiðslna er veruleg
kjaraskerðing. - Stórhækkun smá-
söluálagningar á kjötvörur er líka
kjaraskerðing á almenning. Hvort
tveggja kemur verst við þá sem
hafa lág laun.
Hvar eru nú ney tendasamtökin?
Rósmundur G. Ingvarsson.
■ -r 5 • - V. ■" '' ' f' T ■
■’T