Dagblaðið Vísir - DV - 28.04.1986, Qupperneq 14

I)V. MÁSíUDAGUR 28.APRÍL 1986.
14
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjómarformaðurog útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjórar: JÓNAS HARALDSSON og ÖSKAR MAGNÚSSON
Auglýsingastjórar: PÁLLSTEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLT111, SÍMI 27022
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð: HILMIR HF„ ÞVERHOLT111
Prentun: ÁRVAKUR H F. - Áskriftarverð á mánuði 450 kr.
Verð í lausasölu virka daga 45 kr. - Helgarblað 50 kr.
Bjartara framundan
Bjartara er framundan í efnahagsmálum en verið
hefur um langt skeið. Þetta kemur vel fram í nýútgef-
inni spá Þjóðhagsstofnunar. Auðvitað verður að halda
vel utan um þennan árangur, því að nokkur hættu-
merki eru á veginum.
Spáð er svipaðri aukningu framleiðslu og verið hefur
að undanförnu. En tekjur þjóðarinnar jukust meira á
síðasta ári en framleiðslan. A þessu ári er spáð mjög
miklu meiri aukningu þjóðartekna eða rúmlega fimm
prósent. Þar kemur einkum fram stórfelld lækkun á
olíuverði og nokkur hækkun fiskverðs erlendis að und-
anförnu. Reiknað er með áframhaldandi lækkun vaxta
á erlendum fjármagnsmarkaði. Þá eru þessar spár
byggðar á því, að gengi Bandaríkjadollars lækki ekki
til muna frá því, sem nú er. Auðvitað er erfitt að spá
fyrir um gengi dollars, sem gæti gert þessa spá vara-
sama. En að samanlögðu fær Þjóðhagsstofnun út, að
þjóðartekjur á hvern mann í landinu eigi í ár að verða
svipaðar og árin 1980-1981. Með því næst aftur það stig
þjóðartekna, sem var fyrir afturkippinn árin 1982 og
1983.
Allir vita, að horfur eru miklu betri en verið hefur í
verðlagsmálum. Nú er spáð um eða innan við tíu pró-
sent verðbólgu frá upphafi til loka ársins, sem yrði
minnsta verðbólga síðan 1971.
Tekjur heimilanna virðast í fyrra hafa hækkað meira
en áður var gert ráð fyrir, eða um 40 prósent á mann.
Kaupmáttur launafólks jókst í fyrra um 5-6 prósent á
mann, sé miðað við atvinnutekjur. En kaupmáttur
kauptaxtanna stóð í stað. í þessu felst því talsvert launa-
skrið, launahækkanir umfram taxta, og aukin vinna. í
ár eru horfur á áframhaldandi aukningu kaupmáttar,
sem gæti numið 4-5 prósentum á mann. Þar með hefði
sá merkilegi hlutur gerzt, að rýrnun kaupmáttarins
1982 og 1983 væri að langmestu unnin upp.
Þessi frásögn sýnir, að á flestum sviðum eru nú horf-
ur á, að upp vinnist það, sem tapazt hefur í lífskjörum
á undanförnum árum. Aðalorsökin er auðvitað, að það,
sem stundum eru kallaðar ytri aðstæður, hefur stór-
batnað, með lækkun olíunnar og hækkun fiskverðs. En
líkurnar til þess, að okkur takist að halda þessu, hafa
stóraukizt við raunhæfa kjarasamninga.
Hættur eru enn á ferð. Til dæmis verður áfram halli
á viðskiptajöfnuði við útlönd, sem gæti numið 3,5 mill-
jörðum króna eða tveimur og hálfu prósenti af fram-
leiðslu í landinu. Erlenda skuldabyrðin á að léttast í
ár. Því valda vaxandi þjóðartekjur og lækkun á gengi
dollars. En sem fyrr fer um fimmta hver króna af út-
flutningstekjum okkar í vexti og afborganir af erlendum
lánum. Þarna er enn mikil hætta á ferð. Ekki sízt ber
þó að staldra við hallann á ríkisrekstrinum. Rekstrar-
halli ríkissjóðs varð 2,4 milljarðar króna í fyrra eða
rúmlega tvö prósent af framleiðslu í landinu. Þetta var
þrefalt meira en fjárlög í fyrra gerðu ráð fyrir. Þá er enn
í ár fyrirsjáanlegur mikill halli á ríkisrekstrinum, eða
hálfur annar milljarður króna.
Ríkið mun í ár reyna að mæta hallanum með innlend-
um lántökum, keppa við aðra um fjármagnið og keyra
upp raunvexti. Mikla áherzlu verður að leggja á, að
ríkið geri sitt, eins og aðrir aðilar hafa gert, og minnki
mjög ríkisútgjöld.
Haukur Helgason.
Ferskur fiskur
eða fiystur?
Flestar þjóðir kjósa að borða fersk-
an mat. íslendingar hafa í þessu efhi
nokkra sérstöðu, en það er tiltölu-
lega stutt síðan farið var að selja
ófrosið lambakjöt í verslunum og
þótti til tíðinda. Langmestur hluti
kjöts er frystur strax eftir slátrun
og frysting er gerð að skilyrði við
slátmn sumra dýra, a.m.k. skrifar
Jónas um það leiðara reglulega að
bannað sé að selja ófryst kjúklinga-
kjöt.
Fisk hefur hins vegar verið hægt
að kaupa nýjan. Og sums staðar er
ekki hægt að kaupa nema nýjan fisk
- frystur fiskur er einfaldlega ekki
til, vegna þess að hann er orðinn
eign SH eða SÍS þegar við frystingu.
En íslendingar vilja líka frekar nýj-
an fisk en frystan, sbr. þegar þeir
fóru að borða á Hótel Borg, Einar
ríki Sigurðsson og Einar K. Guð-
HARALDUR BLÖNDAL
draga bein úr sjó þarf skip og þessi
skip verður að reka með hagnaði.
Og þeir sem stunda sjómennsku
verða að hafa góð laun sem byggjast
á hinum hörðu kröfum um gæði
aflans og veiðisæld skipstjórans. .
Og ekki nóg með það. Sjómenn
hafa tekið við hluta af starfi fisk-
vinnslufólksins á frystitogurunum
og sá fiskur, sem þar er unninn, skil-
ar eigendum aflans meiri hagnaði
en með þvl að frysta hann í landi.
Og það má spyija, til hvers á að
vera með fiystihús í landi, ef hægt
er að frysta allan aflann um borð.
Útflutningsfrelsi
Ég hélt því fram á síðasta lands-,
fundi Sjálfstæðisflokksins, þegar
verið var að ræða útflutningsfrelsi,
að sá tími væri skammt undan að
hagsmunir útgerðarmanna og fisk-
verkenda færu verulega að stangast
á - að sá tími væri að renna sitt
skeið að hagsmunaaðilar sjávarút-
vegs stæðu saman í einni fylkingu.
Þessu var harðlega mótmælt af for-
ustumönnum í sjávarútvegi. En það
er ekki hðið árið og spá mín reynd-
ist rétt. Fiskverkendur safna nú liði
og predika að þeir geti ekki keypt
fiskinn á því verði sem sjómenn geta
LÖGFRÆÐINGUR
a „Hvaða rök hníga til þess, að fisk-
^ vinnslan eigi að fá forgang að íslensk-
um sjávarafla, ef hún skilar minni
verðmætum í þjóðarbúið en með beinni
sölu?“
„Jafnframt hefur komið í ljós, að útflutningur í gámum er hagkvæmari en að skipin sigli sjálf, enda eru
sölutúramir jafnframt hugsaðir sem innkaupaferðir fyrir áhöfnina."
finnsson eldri í Bolungarvík og voru
á aðalfundi Sölumiðstöðvar hrað-
fiystihúsanna. Þeir fengu sér fisk og
Einar ríki hafði ekki nema rétt
stungið upp í sig frysta bitanum,
þegar hann nærri missti hann út úr
sér á diskinn og sagði: „Heyrðu,
nafni, - þetta er frosinn andsko ú!“
Fiskþjóðir hafa svipaða skoðun á
fiski og Einar ríkí. Þess vegna er
nýr fiskur í hærra verði en frystur
- einfaldlega vegna þess að menn
telja hann betri. Menn frysta því
ekki fisk í hagnaðarskyni heldur út
úr neyð - til þess að bjarga verðmæt-
um þegar of mikið berst að og til
þess að jafria eftirspum.
Mismunandi mikil
eyðilegging
Ásgeir Jakobsson orðaði þetta
einu sinni svo að fiskur væri bestur
nýr. Öll svokölluð fúllvinnsla sjávar-
afla væri ekki annað en misrnunandi
mikil eyðilegging á aflanum.
Útflutningur á ferskum fiski hefur
aukist mjög mikið undanfarin miss-
eri og með því að frjálsræði ríkir í
þessari grein útflutnings hefur verð-
lag verið hagstætt, því að fiskkaup-
menn reyna að finna fiskinum bestu
markaðina og beina þangað fiskin-
um sem best verð fæst fyrir hann.
Jafhframt hefur komið í ljós að út-
flutningur í gámum er hagkvæmari
en að skipin sigli sjálf, enda eru sö-
lutúramir jafnframt hugsaðir sem
innkaupaferðir fyrir áhöfhina. Slíkt
skipti miklu máli áður fyrr þegar
landsfeður höfðu vit fyrir fólki í inn-
kaupum og allt það sem fólk vildi
kaupa fékkst aðeins í útlöndum. Þá
vom nælonsokkar og gallabuxur
helsti smyglvamingur sjómanna.
Það gefiir augaleið að útflutningur
á ferskum fiski hefur í for með sér,
að fiskvinnslustöðvamar fá minni
afla. Af þessu hafa eigendur þeirra
rekið upp ramakvein og heimta nú,
að frjáls útflutningur á ferskum fiski
verði bannaður. Og eins og vanalega
er talað um skipulagsleysi i útflutn-
ingum og skiptir ekki máli þótt í
hlut eigi víðkunnir einokunarsinnar
eða menn sem hafa háskólapróf í
viðskiptafræðum og þekkja kenn-
inguna um hina ósýnilegu hönd
markaðarins. Hagsmunir fisk-
vinnslufólks verða vitinu yfirsterk-
ari.
Sjómenn vita ekki hvaðan á þá
stendur veðrið. Mörg skip, sem voru
að sökkva í óveðrum vaxta og
fj árfstingarkostnaðar, em nú að
komast á lygnan sjó með þvi að taka
mið af útflutningshagnaði af fersk-
um fiski. Sjómennimir og útgerðar-
mennimir vita vel að til þess að
fengið fyrir hann erlendis, og því
verði að koma á höftum og bönnum
- afhenda „hagsmunaaðiljum sjáv-
arútvegsins allt vald um útflutning“.
Ég spyr hins vegar: Hvaða rök
hníga til þess að sjómaður eigi að
selja fisk sinn á öðm verði en því
hæsta? Hvaða rök hníga til þess að
fiskvinnslan eigi að fá forgang að
íslenskum sjávarafla ef hún skilar
minni verðmætum í þjóðarbúið en
með beinni sölu?
Hvað ætlar fiskvinnslan að gera
ef og þegar neysluvenjur Banda-
ríkjamanna breytast og þeir vilja
frekar ferskan fisk? Ætla þeir að
sigla sömu leið og forustumerm ís-
lenskra bænda, sem sögðu lygi, lygi,
þegar þeim var bent á að neysluvenj-
ur íslendinga væm að breytast og
neysla á kjúklingum og nautakjöti
myndi aukast en neysla lambakjöts
minnka að sama skapi?
Er ekki skynsamlegast að hlýða
bendingum hinnar ósýnilegu handar
markaðarins og efla hinn frjálsa út-
flutning á ferskum fiski, en hvetja
menn í fiskiðnaði að leita nýrra
verkefha sem gefa jafhmikið í aðra
hönd - og jafhframt afhema verðá-
kvarðanir á fiski en láta framboð og
eftirspum ráða - einnig hér innan-
lands?
Haraldur Blöndal.