Dagblaðið Vísir - DV - 06.06.1986, Blaðsíða 15

DV. FÖSTUDAGUR 6. JÚNÍ 1986.
15
Engin áhætta í ríkisbanka
Fyrirtæki glímir við lausaflár-
kreppu. Stærsti hluti framleiðslu
þess er seldur til fárra aðila en næg-
ar greiðslutryggingar vantar fyrir
fjölda lánaviðskipta. Framkvæmda-
stjórinn fylgist ekki með greiðslu-
getu og fjárhag hinna stóru
viðskiptamanna sem þó hafa hag
fyrirtækisins í hendi sér. Þörf er á
auknu aðhaldi og baéttum vinnu-
brögðum í endurskoðun innan
fyrirtækisins. Gífurlegt fé er þegar
tapað og óvíst um innheimtu og end-
urgreiðslur á fjölda útlána. Allur
vafi leikur á um raunverulega eigin-
fjárstöðu fyrirtækisins því ekki er
nokkur leið að komast til botns í
útlánastofni.
Hér er greinilega verið að lýsa illa
reknu fyrirtæki.
Hvað finnst mönnum um þessa
frammistöðu framkvæmdastjórans?
Svarið er augljóst. Hér er á ferð-
inni algjörlega óhæfúr maður. Hann
kann ekki að reka fyrirtæki. Hann
stofhar hagsmunum þess og eigenda
þess í hættu. Hann er ekki starfi sínu
vaxinn. Hann verður að fara.
Vanræksla bankastjórnar
Útvegsbankans
Þessi lýsing er ekki úr frumskógi
viðskiptalífsins 1986. Hér er ekki
verið að lýsa neinu þeirra fyrirtækja
sem hafa orðið gjaldþrota að undan-
fömu. Dæmin em næstum orðrétt
úr skýrslu bankaeftirlitsins frá 1975
þegar hugað var að starfsemi Út-
vegsbankans.
Þar koma meðal annars þessi at>
riði fram:
* Almennt skipulag á stjórn
útlánamála var veikt.
* Af bankans hálfu var ekki
Guðmundur
Einarsson
formaður
Bandalags jafnaðarmanna.
nægilega fylgst með fjárhag
stærstu viðskiptavinanna.
* Mjög háar útlánaupphæðir
voru kyrrstæðar þvi bankinn
fékk ekki eðlilegar endur-
greiðslur af þeim.
* 44,2 milljónir króna voru tap-
aðar.
* Ekki var hægt að meta eigin-
fjárstöðu þvi ekki var nokkur
leið að komast til botns í út-
lánastofni (orðalag úr skýrslu).
* Nægilegar greiðslutryggingar
vantaði fyrir miklum fjölda
stærri útlána.
í athugun bankaeftirlitsins er þann-
ig lýst fáheyrðri vanrækslu og
vanhæfhi yfirmanna bankans. Það
má segja Hermanni Björgvinssyni
til hróss að rannsóknaraðilar ko-
must til botns í hans „útlána-
stofni“ enda færði hann bókhald
sitt þannig að halda mætti að hann
hefði engu haft að leyna.
En hvað gerðist næst?
Árið 1978 var gerð önnur athugun á
starfsemi Útvegsbankans. Þá kom í
ljós að allt var við sama heygarðs-
homið og skýrslan 1978 var nánast
samhljóða þeirri fyrri.
Hvað gerðist þá? Var einhver ábyrg-
ur? Nei. Allir málsaðilar nutu pólití-
skrar vemdar.
Af hverju þegja
þeir gömlu?
Hér er verið að visa í athyglisverð-
asta þingskjal síðasta vetrar. Það er
skýrsla viðskiptaráðherra um af-
skipti bankaeftirlitsins af málefnum
Útvegsbankans. Henni var dreift á
Alþingi 25. mars sl. og er á þing-
skjali 692. Skýrslan lætur lítið yfir
sér en í henni er hræðilegasti vitnis-
burður sem opinberlega hefur birst
um íslenska ríkisbanlcakerfið.
Skýrslan er full af dínamiti sem ekki
hefur spmngið, enda eiga allir gömlu
flokkamir hagsmuna að gæta og
telja tryggast að þegja.
Samkvæmt skýrslunni er ljóst að
starfsmenn bankans vom stórkost-
lega sekir um vanrækslu í starfi.
Þeir höndluðu með fé skattborgara
af algjöm ábyrgðarleysi og milljón-
atugir töpuðust. Ráðherrar og
Seðlabanki létu sér nægja að skrifa
bréf og viðra tillögur til úrbóta.
Óstjómin hefur verið allt fram á
þennan dag og nær hámarki í Haf-
skipsmálinu.
Við lestur skýrslunnar vakna spum-
ingar eins og þessar:
1. Brutu bankastjórar ekki lög
um Útvegsbankann og lög um
réttindi og skyldur opinberra
starfsmanna er þeir sýndu svo
mikla vanrækslu í starfi að mál-
efiii bankans komust í það horf
sem lýst er í skýrslunni frá 1975?
2. Bera ekki bankaráðsmenn
ábyrgð á óstjórninni sem herjað
hefur á bankann? Var ekki fúll-
langt gengið að endurkjósa þá f
sífellu á Alþingi?
3. Hveijir eru þeir daufdumbu
viðskiptaráðherrar sem allt frá
1975 hafa haft um þetta vitneskju
en ekki gert neitt að gagni? Nið-
urstaða vanrækslu þeirra birtist
okkur í dag í 5-700 milljóna króna
reikningi frá Útvegsbanka sem
þessir viðskiptaráðherrar em nú
í sameiningu að senda þjóðinni.
4. Af hverju voru engar athugan-
ir framkvæmdar á Útvegs-
bankanum árin 1981-1984?
Trúðu merrn á kraftaverk eða var
komið í veg fyrir að athuganir
'væm gerðar?
5. Hvers vegna hafa flokksblöðin
ekki skýrt frá innihaldi þessar-
ar dæmalausu skýrslu? Telja
þau e.t.v að í skýrslunni sé vegið
að starfsheiðri ráðherra úr þeirra
eigin flokkum á tímabilinu frá
1975?
6. Er ekki augljóst að rikisbanka-
kerfið er ónýtt? I bankaráðum
sitja alþingismenn og þjóna hags-
munum sínum og flokka sinna.
Bankastjórar em undir þeirra
stjóm og em margir flokksgæð-
ingar. Enginn er ábyrgur fyrir
meðferð fjármuna þjóðarinnar
sem á þessa banka og borgar brú-
sann.
7. Af hverju hefur Sjálfstæðis-
flokkurinn tvivegis fellt tillög-
ur BJ um að selja ríkisbank-
ana? Þolir flokkurinn ekki að
vera sviptur því fjárveitingavaldi
eiginhagsmunanna sem bankar-
áðsmenn og bankastjórar hans
færa honum?
Opinberunarbók Matthíasar
Allir ættu að kvnna sér opinber-
unarbók viðskiptaráðherrans þar
sem afhjúpast spilling og aumingja-
skapur. Því ætti fólk að biðja skrif-
stofú Alþingis um eintak af
þingskjali 692. Þar hefúr kerfið brot-
ið sig sjálft til mergjar.
Bandalag jafnaðarmanna hefúr
reyndar verið að segja þessa sögu
en of fáir hafa trúað. Þeim sem ekki
hafa taugar til að lesa skýrsluna í
heild sinni er bent á að í kjallara-
greinum á næstu vikum munu
talsmenn Bandalags jafnaðarmanna
reifa og útskýra ýmsar uggvænlegar
staðreyndir sem koma fram í skýrsl-
unni. Guðmundur Einarsson.
„Árið 1978 var gerð önnur athugun á starf-
semi Útvegsbankans. Þá kom í ljós að allt
var við sama heygarðshornið...“
Læknaskortur á landsbyggðinni
Það hefur alloft heyrst í fréttum
undanfarin ár að læknislaust sé á
þessum eða hinum staðnum. Oft
fylgir sögunni að nágrannahéraðs-
læknir veiti lágmarksþjónustu til
bráðabirgða og þá er vitað mál að
of mikið álag er á þeim lækni.
Þrátt fyrir að mikið hefur miðað
að bættum samgöngum má ekki
gleyma því að misblið er íslensk
veðrátta og samgöngur teppast oft
um lengri eða skemmri tíma. Og
þótt hægt sé að fá sjúkraflugvél eða
þyrlu í neyðartilfellum þá er gífur-
legur munur á heilsufarslegu
öryggi þess fólks sem býr á frekar
afskekktum stöðum úti á landi og
íbúa höfuðborgarsvæðisins.
Eðlilegt er að læknar vilji frekar
starfa í fjölmenni og þægindum
stærri kaupstaða, þar sem hver hefur
sitt verksvið og stuttan vinnutíma,
heldur en vera kannski einn lækna
í tiltölulega fjölmennu sjávarplássi
úti á landi og hafa nærliggjandi
sveitir í viðbót. Á dreifbýlisstaðnum
verður hann að sinna útköllum allan
sólarhringinn og hefur kannski að-
eins lítið sjúkraskýli og mjög
fámennt starfslið við að styðjast. Það
má einnig gera ráð fyrir að ljós-
mæðrum og hjúkrunárfólki þyki lítt
fysilegt að starfa á slíkum stöðum.
Jafhvel í heilsugæslustöðvum á
landsbyggðinni þar sem fleiri læknar
starfa hefur gengið illa að fá t.d.
sjúkraþjálfara til starfa og þeir fáu
sem fást hafa gjaman of mikið að
gera. Slíku réttindafólki verður
gjaman að bjóða betri kjör eða ein-
hver fríðindi til að það fáist út á
land. Á smærri stöðum verður að
meginhluta að notast við ófaglært
fólk. Enn má nefna tannlækna og
fleiri sérfræðinga sem a.m.k. fram
undir þetta hefur verið skortur á
víða úti um landið. Augnlæknar em
aðeins á stærstu stöðum, þ.e. á suð-
vesturhorninu og á Akureyri, en
þeir koma stöku sinnum á fleiri
staði.
Hallar mjög á dreifbýlið
Mjög oft verður fólk að fara til
Rósmundur G.
Ingvarsson
bóndi, Hóli, Tungusveit,
Skagafjarðarsýslu.
Reykjavíkur að leita sér lækninga.
Mörgum hættir til að draga það of
lengi eða jafnvel læknum að senda
það til sérfræðinga. Af öllu þessu
sést að mjög hallar á dreifbýlisbúa
hvað heilbrigðisþjónustu varðar og
fer þvi þó fjarri að hér sé allt upp
talið.
Það er að meiri hluta ríkið sem
kostar hina almennu læknisþjón-
ustu, sjúkrahúsbyggingar og rekstur
þeirra. Hefur landsbyggðabúum oft
þótt seint ganga uppbygging, t.d.
heilsugæslustöðva, enda er í mörg
horn að líta fyrir landssjóðinn.
Heimaaðilar í hverju héraði hafa því
oft tekið á sig gjaldabyrðar og kven-
félög, Lionsklúbbar, Kiwanisklúb-
bar og fleiri aðilar hafa safhað
peningum og gefið sjúkrahúsunum
fjöbnörg nauðsynleg tæki. Dvalar-
heimili fyrir aldraða eru í uppbygg-
ingu, fjárskortur mikill og langt í
land að það mál geti talist í viðun-
andi horfi.
Á fjárlögum hvers árs er rekstrar-
gjöldum ríkissjóðs skipt á ráðuneyt-
in og er heilbrigðis- og trygginga-
ráðuneytið með langhæstu upphæð.
Nemur hún á þessa árs fjárlögum
meira en 14 milljörðum króna en
heildartala gjaldaliða er 37,8 millj-
arðar.
Þeir staðir á landsbyggðinni sem
búa við hvað minnst öryggi heil-
brigðisþjónustu eru mjög mikilvægir
í þjóðarbúskap okkar Islendinga því
að frá þeim - einkum frá fiskhúsum
í kauptúnunum - koma gífurlega
mikil útflutningsverðmæti. Þessir
staðir hafa byggst upp kringum fisk-
húsin og tilvera þeirra byggist á
fiski. Raunar má segja að tekjuöflun
þjóðarinnar byggist á nýtingu fiski-
miðanna þar sem aðalútflutnings-
tekjur okkar eru af fiskinum. Tilvera
fiskvinnslubæjanna á ströndum
landsins er því mjög þýðingarmikil
fyrir þjóðina, enda verðmætasköpun
á einstakling á mörgum þessum
stöðum með ólíkindum mikil. Það
væri því varla til of mikils mælst,
að ríkisvaldið sæi fólki á þessum
stöðum fyrir heilbrigðisþjónustu og
annarri þjónustu sem jafnaðist á við
það sem best gerist á landi hér. Á
það skortir þó mjög.
Rétt er að taka fram að landlækn-
ir mun vera allur af vilja gerður til
að leysa úr læknaskorti á lands-
byggðinni og hefur tekist það vonum
framar. Jafnvel hefur hann farið
„Mjög oft veröur fólk að fara til
sjálfur í (jóla) fríi ef honum hefur
ekki tekist að fá aðra til að þjóna
viðkomandi læknishéraði úti á landi.
Er það mjög til fyrirmyndar, m.a.
vegna þess að þannig kynnist hann
best aðstöðu á þessum stöðum.
Mættu aðrir embættismenn ríkisins
i Reykjavík gera meira af þvi að
kynna sér af eigin raun aðstæður
úti á landi.
Heilsugæslukerfið með
stærstu atvinnurekendum
Hinar almennu heilsugæslustöðv-
ar fá sínar tekjur frá Trygginga-
stofiiun ríkisins (eða sjúkrasamlög-
unum). Tryggingastofnunina
íjármagnar ríkissjóður 85% og sveit-
arfélögin leggja til 15%. Fáein
Reykjavikur að leita sér lækninga."
sjúkrahús fá þó rekstrarfé sitt í bein-
um fjárveitingum á fjárlögum hvers
árs.
Svonefiidir ríkisspítalar, sem ríkið
eitt fjánnagnar, fá í sinn hlut rúml.
2250 milljónir króna. I heild mun
drýgstur hluti heilbrigðisþjón-
ustunnar vera á suðvesturhominu
og veitir mikla atvinnu þar. Læknar
em tekjuháir og greiða manna hæst
útsvör. I heild er heilbrigðis- og
tryggingakerfið gífurlega stór at-
vinnurekandi og skiptir miklu máli
einnig atvinnulega séð hvar stofnan-
imar em staðsettar. Hefur á síðustu
árum mikið áunnist í þá átt að
byggja yfir hluta þessarar starfsemi
úti á landsbyggðinni og er áfram-
hald á því, þótt hægt fari.
Rósmundur G. Ingvarsson.
„Eðlilegt er að læknar vilji frekar starfa
í fjölmenni og þægindum stærri kaup-
staða, þar sem hver hefur sitt verksvið og
stuttan vinnutíma...“