Dagblaðið Vísir - DV - 21.06.1986, Blaðsíða 11

DV. LAUGARDAGUR 21. JUNÍ 1986.
11
Bjamaigreiðinn
Menn velta sér áfram upp úr
hneykslunum. Fátt hefur þótt góm-
sætara en sagan um greiðsluna til
Guðmundar J. Guðmundssonar, sem
tengist bæði Hafskip og Eimskip og
Albert Guðmundssyni, Alþýðu-
bandalaginu og guð veit hverju. Það
er ekki á hverjum degi sem íslend-
ingar komast í feitt. Þeir hafa fengið
sittWatergate.
Staðreyndir málsins virðast liggja
nokkuð ljóst fyrir. Þær eru þessar:
Guðmundur J. Guðmundsson átti
við veikindi að stríða á árinu 1983.
Að frumkvæði Alberts Guðmunds-
sonar ákveður Guðmundur að fara
með konu sinni til hvíldar og hress-
ingar til Florida í Bandaríkjunum
og þiggur til þess íjárhagsaðstoð frá
Albert að upphæð kr. 100.000.00 í
reiðufé. Albert aflar þess fjár með
framlögum frá skipafélögunum Haf-
skip og Eimskip, en lætur það ekki
uppi við Guðmund. Albert vill gera
vini sínum Guðmundi greiða og
Guðmundur þiggur greiðann í góðri
trú.
Svona er sagan og atburðarásin
eins og henni hefur verið lýst og
ekki er rengt. Erfitt er að sjá hvað
saksóknari eða rannóknarlögregla
eiga að rannsaka í þessu máli, enda
engin lög brotin eða refsivert athæfi
framið ef hér er satt og rétt skýrt
frá. Satt að segja má ætla að það sé
daglegt brauð hér á landi að vinir
og vandamenn rétti hverjum öðrum
hjálparhönd í formi fjár þótt upp-
hæðir séu mismunandi og greiðvikn-
in af öðrum toga. Undir venjulegum
kringumstæðum hefði þetta ekki
þótt tiltökumál og fjölmiðlum og lög-
reglu óviðkomandi.
Glópska en ekki glæpur
En örlögin hafa ekki verið þeim
Albert og Guðmundi hliðholl. Haf-
skip er lýst gjaldþrota og búið tekið
til skipta. Reikningarogbókhald
langt aftur í tímann er tekið til rann-
sóknar og fyfgiskjöl finnast, sem
leiða í ljós hvaðan styrkurinn til
Guðmundar er fenginn. Og þar sem
þeir félagamir eru ekki Pétur eða
Páll, ekki tveir nafnlausir vinir, er
vinargreiðinn orðinn að opinberu
fjármálahneyksli. Verkalýðsforingi
þiggur styrk frá atvinnurekendum.
Ráðherra ber fé á formann Dags-
brúnar. Þingmaður Alþýðubanda-
lagsins lætur áhrifamann í Sjálf-
stæðisflokknum gefa sér peninga.
Hafskip notar leynireikninga sina
til að múta viðsemjendum og Eim-
skip tekur þátt í samsærinu. Þannig
lítur þetta mál út fyrir þeim sem vilja
túlka það á versta veg. Vinargreið-
inn er orðinn að bjamargreiða, sem
kann að binda enda á pólitíska fram-
tíð gefandans og þiggjandans.
Ekki er því að neita að mann rek-
ur í rogastans. Ekki vegna óheiðar-
leika eða undirmála. Málið er ekki
þannig vaxið. Þetta er glópska en
ekki glæpur. Þetta er meistarastykki
í klúðri og klandri.
Eldri en tvævetur
Engum dettur í hug að Albert
Guðmundssym hafi gengið annað en
gott til. Allir sem til þekkja vita að
náið samband er milli hans og Guð-
mundar J. Guðmundssonar. Albert
er hjartastór maður og bóngóður
sem fer ekki í manngreinarálit þegar
vinir hans em annars vegar. Og
þarf ekki vini til. En eitt er að vera
hjartagóður. Annað er að hafa dóm-
greind. Auðvitað mátti Albert sjá og
skilja að verkalýðsforinginn Guð-
mundur J. Guðmundsson getur ekki
tekið við peningagreiðslum frá at-
vinnufyrirtækjum. Ekki einu sinni
frá Albert sjálfum. Ef Albert sá ekki
rönguna á því máli, þá átti Guð-
mundur sjálfúr að hafa vit fyrir sér.
Hann er eldri en tvævetur.
I besta falli er hægt að flokka þetta
sem klaufaskap, dómgreindarleysi
eða yfirsjón. Óskiljanlega yfirsjón.
Menn leyfa sér jú ýmislegt á bak við
tjöldin, prívat og persónulega. Synd-
in er lævís og lipur. Það er hins vegar
haldlítið skjól þegar axarsköftin
komast upp.
Þetta er ekki spuming um refsi-
vert athæfi. Þetta er spuming um
siðferði. Um það snýst málið. Dapur-
legast og alvarlegast kann það að
vera að hlutaðeigendur hafi alls ekki
gert sér grein fyrir því. Vinskapurinn
hafi byrgt þeim sýn. Svo er að
minnsta kosti að heyra á Guðmundi
þegar hann virðist loksins nú vera
að átta sig á mistökum sínum og
talar um hörmulegan atburð. Þá
hörmung hefði hann betur séð strax,
ef hann hefði ekki verið sleginn
þeirri siðblindu að telja sér stætt á
að taka við greiðslunni.
Menn, sem gegna trúnaðarstörfum
á borð við ráðherradóm eða forystu
í fjöldasamtökum, geta ekki leyft sér
það sama og óbreyttur almúginn.
Ef Jón Jónsson á götunni labbar á
milli kunningja sinna í fyrirtækjum
til að safna fé til aðstoðar gömlum
vini, sem ekki hefur efhi á heilsubót-
arferð til útlanda, og fyrirtæki láta
fé af hendi rakna út á kunningsskap-
inn telst það ekki ámælisvert.
En Albert er ekki Jón Jónsson á
Ellert B. Schram
skr'rfar:
götunni heldur ráðherra í ríkis-
stjórn. Guðmundur J. Guðmundsson
er heldur ekki fátækur og umkomu-
laus maður, heldur stöndugur
verkalýðsforingi. í því liggur munur-
inn. Þar er þeirra blóraböggull.
Reddingar ráðherrans í gegnum
Hafskip. Bamaskapur Guðmundar
að skilja ekki takmörk sín.
Mórall er afstæður
Ekki þar fyrir að þjóðfélagið sé
syndlaust og siðpnítt. Mórall er af-
stæður. Hvaða syndleysingi vill
kasta fyrsta steininum? Hversu
margir hafa þrek til að slá hendinni
á móti góðum gjöfum á þeirri for-
sendu að það stríði gegn siðgæðis-
reglum? Hversu margir hafa staðist
þá freistingu að láta undir höfuð
leggjast að telja fram til skatts þegar
tækifæri gefst? Hversu mörgum hef-
ur ekki dottið í hug að kaupa sér
frið, fyrirgreiðslu eða forréttindi?
Hér hefur það lengi tíðkast að gefa
mönnum veglegar gjafir á stóraf-
mælum. Seðlabankinn gaf banka-
stjóranum sínum málverk upp á
hálfa milljón króna, Sambandið gaf
forstjóranum sínimi bíl fyrir gott
betur, margvísleg fyrirtækibafa það
til siðs að ausa út jólagjöfum til
bankastjóra og pólitíkusa. Frmn-
bjóðendur í prófkosningum sníkja
styrki hjá fyrirtækjum, stjórnmála-
flokkar fá fúlgur í kosningasjóði
sína. Einstaklingum er boðið í utan-
landsreisur með dagpeningum sem
ekki eru gefnir upp. Embættismenn
þiggja laxveiðitúra og hvað skvldu
þeir vera margir hádegisverðirnn
þar sem vildarvinum og velunnurum
er boðið upp á steik og með því?
Hvar eru mörkin milli velsæmis
og vanvirðu, tekna eða trakteringa?
Hvenær þiggur maðm- gjafir og
hvenær þiggur maðm- ekki gjafir?
Hvenær drepur maðm- mann og
hvenær drepur maður ekki mann?
Aldrei er sama sinnið hjá tveim.
þótt sama glysi þeir báðir flíki. segir
í Einræðum Starkaðar.
Sannleikurinn er sá að hér á landi
ríkir tvöfalt siðferði. Eins og reyndar
víðar. Fyrir nokkrunt misserum
blossaði upp mikið hneykslismál í
Bretlandi. Þáverandi formaður
íhaldsflokksins var uppvís að því að
hafa haldið við einkaritara sinn og
þungað hana. Raunar hafði þetta
samband mannsins við einkarit-
arann verið á vitorði flestra. sem til
þekktu. í langan tíma. En þegar
blöðin tóku sig til og upplýstu synd-
ina þoldi hún ekki dagsbirtuna.
Formaðurinn nevddist til að segja
af sér með sköntm. Þat' dugði hvorki
iðrun né vfirbót.
Lenskan í landinu
Þannig er lmæsnin og tvöfeldnin.
Farísem'nir kunna sér ekki læti og
múgurinn æpir: hengjum hann.
hengjum hann. Og svo aftur sé vitn-
asð í Einar Benediktsson: En örlætið
glatar frændsemd og fylgd/ fagna
skal hóglega kynni og vinum/Svo
stopult er margt í venslum og vild/
vinnirðu einn, þá týnirðu hinum.
Guðmundur J. Guðmundsson hef-
ur ekki annan glæp drýgt en þiggja
góðgerð. Almenningsálitið trúir
honum þegar bann fully rðir að hon-
um hafi ekki verið kunnugt tmt að
hundrað þúsund krónurnar hafi
kornið úr sjóðtmt skipafélaganna.
En hann tók við peningum frá Al-
bert. Og rneðan Albert er ráðherra
og meðan Guðmundur er verkalýðs-
foringi er það siðferðislega rangt.
Þetta veit Guðmundur og iðrast.
Hann er kannski á sarna báti og all-
ir í kringum hann, að gera greiða
og þiggja annan á móti. Það er
stíllinn í pólitíkinni, lenskan í
landinu. íþróttin sem stunduð er í
samtryggingarkerfinu.
Munurinn er sá einn að það komst
upp um Guðmund. Og siðblindan
stingur í augun vegna þess að Guð-
mundur kemur úr flokki sem þykist
berjast gegn spillingunni. siðleysinu
og yfirstéttinni. Hræsnaramfr í hans
eigin flokki verða að þvo hendur
sínar. Annars gufarheilagleikinn og
skinhelgin upp og í ljós kemur að
flokkurinn er eins og allir hinir.
Guðmundur er að læra þá lexíu að
það er of seint að iðrast eftir dauð-
ann.
Þáttur Alberts
En hvað með Albert. segja menn.
verðm' hann ekki að segja af sér?
Rétt er það að Albeit hefur teymt
sjálfan sig og Guðmund vin sinn út
á hálan ís. Góðvildin hefur sín tak-
mörk. enda ætti lifsreyndum mannni
eins og Albert að vera ljóst að pen-
ingar úr sjóðum skipafélaganna yfir
í vasa verkalýðsforingjans er mór-
alskt rangt og siðlaust. Slíkar gjafir
eni bjamargreiði hvort sem þær
opinberast eða ekki. En meðan Al-
bert er ekki sakaðiu- tmt annað en
að vera góður við Guðnmnd jaka er
erfitt fy'rir ríkisstjórnina eða Sjálf-
stæðisflokkinn að krefjast afsagnar
hans. Auðvitað verður Albert sjálfur
að gera það upp við sig hvort sam-
viskan býður hontmi að sitja eða
hætta í framhaldi af þessu gerninga-
veðri. Það mun og korna í ljós í
næstu kosningum hversu margir
reykviskir kjósendtu- búa í gler- *
húsum. Þá verðm- stóridómur
kveðinn upp, hvort sem fjölmiðlum,
faríseum eða frambjóðendum líkar
betureða verr.
Ég verð að játa að mér finnst mál-
ið miklu frekar sorglegt heldur en
saknæmt. Ekki hafa þeir stolið pen-
ingum. Ekki hafa þeir diy'gt glæp.
Ekki hafa þeir Albert og Guðmund-
ur farið illa með neinn nema sjálfa
sig. Allir vita um mikla vináttu
þeirra, Reykvíkingar þekkja Albert
af ósérhlífni öðrum til handa og al-
þýðan hefúr langa reynslu af ein-
arðri verkalýðsforystu Guðmundar.
Verða þessir tveir menn dærndir óal-
andi og óferjandi fyrir þá yfirsjón
eina að glepjast til að láta vináttuna
bera velsæmið ofurliði? Reynslan
mun skera úr um það. En mætti hún
þá taka tillit til spakmæla skáldsins:
Hve iðrar margt líf eitt augnakast,
sem aldrei verður tekið til baka.
Ellert B. Schram