Dagblaðið Vísir - DV - 05.09.1986, Blaðsíða 26

38
FÖSTUDAGUR 5. SEPTEMBER 1986.
Menning
David B. Parker - Gísl bjargað, verðlaunamynd
myndir en Svenni, þótt í heildina séð
taki þeir sennilega betri myndir en
hann. Þeir geta búið til góða frétta-
mynd úr ómerkilegri uppákomu, eða
bjargað slæmri töku með vinnu í
myrkraherbergi.
Andlitslyfting á Ijósmyndum
Hins vegar getur Svenni hitt á við-
burði, sem eru svo áhrifamiklir,
hörmulegir, í sjálfu sér, að allar til-
raunir til að flikka upp á þá, með
sérstakri meðhöndlun, gera aðeins
illt verra. Þar skipta útsjónarsemi
og skjót viðbrögð meira máli en
tæknileg andlitslyfting á ljósmynd-
inni.
Tilefni þessa formála er að sjálf-
sögðu sýning sú á alþjóðlegum
fréttaljósmyndum sem nú stendur
yfir í Listasafni ASÍ (til 10. septemb-
er).
Þar má sjá allar gerðir fréttaljós-
mynda, grófkoma augnabliksmynd-
ir, uppstilltar atburðalýsingar,
skipulegar raðir heimildarmynda og
allt þar á milli.
Þetta er sennilega einhver jafn-
besta fréttaljósmyndasýning sem hér
hefur verið haldin. Bæði er það að
á árinu 1985 var engin vöntun á
„góðum“ fréttum, góðum og slæm-
um, auk þess sem sjálf ljósmyndunin
er yfirleitt í háum gæðaflokki.
Þetta var ár náttúruhamfara og
margra stórslysa, í Bhopal (des.
1984), í Mexíkó, í Kólombíu, á Heys-
el leikvanginum, óeirða í Afríku,
styijalda hingað og þangað um
heiminn. Það er sorgleg staðreynd
að áhnfamestu fréttaljósmyndimar
verða yfirleitt til við slíkar aðstæður.
Það er til dæmis engin tilviljun að
flestar verðlaunamyndimar vom
teknar annaðhvort í Kólombíu, eftir
gosið í eldfjallinu Nevada del Ruiz,
eða á þurrkasvæðum Afríku.
Ljósmyndasýningunni fylgir vand-
að ljósmyndahefti sem inniheldur
fleiri myndir en þær sem á sýning-
unni em. -ai
Mikilvæg
augnablik
Ef ljósmyndun gengur út á það að
fanga mikilvæg augnablik þá er
fréttaljósmyndin máttarstoð hennar.
Fréttaljósmyndarinn er vitni sem
skrásetur atburði um leið og þeir
gerast. Hann vinnur svo aftur fyrir
dagblöð eða tímarit sem birta mynd-
ir hans í ákveðnu samhengi, ásamt
með eigin skýringum.
Þess vegna, og sennilega einnig
sökum hinnar miklu samkeppni sem
á sér stað í fjölmiðlaheiminum, er
fréttaljósmyndarinn orðinn sér með-
vitandi um form og liti í myndum
sínum. Sjálfrátt eða ósjálfrátt reynir
hann að kompónera þær í tökunni,
staðsetja sig þannig að form og inn-
tak þeirra „gangi upp“, þó svo að
myndefnið sé næstum óbærilega
átakanlegt. Myndir hans þurfa að
passa inn í hið prentaða samhengi
og vera jafhframt nógu magnaðar til
að verða ekki undir í samkeppninni
við orðið.
Enda hafa margir fréttaljósmynd-
arar lent upp á kant við þau blöð
og tímarit sem þeir hafa unnið fyrir.
Þeir leggja fram ljósmyndir, sem eru
kompóneraðar þannig að þær miðla
sterkri upplifun, jafnvel „skoðun“ á
Myndlist
Aðalsteinn Ingólfsson
myndefninu, og reka sig á frétta-
stjóra sem annað tveggja kæra sig
ekki um „skoðun", heldur hlutlaus-
an vitnisburð, eða hafa aðra skoðun
á málinu en ljósmyndarinn.
Alain Keler - Eþiópía I regni, verðlaunamynd
Skurður og lýsing
Fréttaljósmyndum má skipta niður
í eins marga flokka og fréttum, en
fréttaljósmyndun, eins og hún fer
fram í dag, er í eðli sínu aðeins tví-
þætt, eins og ljósmyndarar sjálfir
hafa oftsinnis viðurkennt.
Annars vegar eru þeir ljósmyndar-
ar, sem minnst er á hér á undan, sem
kompónera myndir sínar, annað-
hvort á staðnum, eða þá í sjálfri
vinnslunni, til dæmis með skurði og
lýsingu, til þess að fá fram kjama
upplifunarinnar, merkingu atburð-
arins. Og svo eru það þeir sem bara
„skjóta", til þess að festa atburði á
filmu og hirða ekki um að „lag-
færa“ myndir sínar frekar fyrir
birtingu.
Raxi á Mbl. er ágætur fulltrúi fyrra
viðhorfs en Svenni Þormóðs hér á
DV er meistari hins síðara.
Þar með er ekki sagt að Raxi og
hans líkar taki alltaf betri fréttaljós-
.. .langt frá ðettarsvæði
V esturfaratímabilið, harðindaárin,
nokkru eftir miðja síðustu öld, voru
miklir örlagatímar fyrir íslendinga.
Þá horfði víða til landauðnar í ís-
lenskum sveitum vegna fólksflutn-
inganna til Ameríku. Þá orti
Guðmundur Friðjónsson (1869-1944)
sitt fræga kvæði til vinar, sem talið
er að hafi átt sinn þátt í að stöðva
landflóttann:
„Ertu á forum, elsku vinur,
út í heiminn, vestur í bláinn?"
„Finnst þér ekkert vera að vinna,“
„Ekkert viðnám krafta þinna?*
„kasta í enskinn bömum þínum?“
Þessar ljóðlínur eru gripnar úr
kvæðinu hingað og þangað. Hér er
ekki rúm til að ræða þessi efhi. En
enn skal vitnað til Guðmundar.
Löngu eftir að kvæðið var ort birtist
grein í tímariti, og síðar í Ritsafiii
G.F. Þar minnist hann eins svei-
tunga síns, þó ekki þess, sem kvæðið
er ort til, heldur sveitaskáldsins Sig-
urbjamar Jóhannssonar í Fóta-
skinni í Aðaldal (1839-1903).
Guðmundur segir:
„Sjálfeagt þótti í minni sveit að
hafa hann á öllum mannamótum til
skemmtana, einkum í brúðkaups-
veislum. Hann orti jafiian við þau
tækifæri, og er það eigi ofinælt, að
hann fleyttist öruggt á hendingunni.
Hann bar fram kvæði sín og vísur
afar skilmerkilega og var þá jafnan
góðglaður af víni.. .En efnamenn í
sýslunni öfunduðu hann ekki af hú-
skaparhyggindum. Ég man, að
jarðeigandi sagði eitt sinn við foður
minn: „Jú, hann getur gert vísu, en
honum gengur ekki eins vel að búa.“
Guðmundur tílgreinir vísu eftir
föður Sigurbjamar, Jóhann Ás-
grímsson á Hólmavaði:
Margt er fast, það meinum vér,
í Mammons þræla klónum, -
en engi dregur, þó ætli sér,
annars fisk úr sjónum.
Guðmundur segirenn: „Sigurbjöm
mat mest Bólu-Hjálmar alfra
skálda.. .Hann þótti vera áleitinn í
vísum sínum, tækifærisbögum. Það
þótti löngum brenna við um íslensk
alþýðuskáld.. .Fábreytt líf í sveit
gefur lítil skáldskaparefhi. Þá fer
svo, að alþýðuskáldið reynir mark-
hæfni sína á því, að senda ör þangað
sem snöggur díll er fyrir, - af því það
gat ekki á sér setið... Sigurbjöm
flutti af landi burt - og þó nauðug-
ur... Ég sá hann stúrinn við höfhina,
þegar hann beið útflytjendaskipsins,
og mændi á land tíl átthaga sinna.
Þá kvað hann:
Fyrr ég aldrei fann, hvað hörð
fátækt orkað getur.
Hún frá minni móðurjörð
mig í útlegð setur.
Gnauðar mér um grátna kinn
gæfúmótbyr svalur.
Kveð ég þig í síðsta sinn,
sveit mín, Aðaldalur.
Eftir hálfrar aldar töf,
ónýtt starf og mæði,
leita ég mér loks að gröf
langt frá ættarsvæði.“
Þetta mun einmitt hafa verið á því
ári sem Sigurbjöm varð fimmtugur.
í fylgd hans var kona hans og tvö
ung böm. Hann settist að í Argyl-
byggð í Manitoba. Dó, eins og áður
er getið 1903, og árið áður komu út
í Winnipeg Ljóðmæli hans, mikið
safii, 350 síður, mest stökur og tæki-
færiskvæði. Dóttir Sigurbjöms og
konu hans var Jakobína Johnson
1883, nú látin, smekkvís og kunn
skáldkona í Vesturheimi. Indriði
Indriðason, ættfræðingur og rit-
höfundur, átti lengi lítið handritað
vasakver Sigurbjöms. Hann og kona
hans hafa nýlega gefið það handrita-
safiii Þingeyinga. Jörðin Fótaskhm
er enn til í Aðaldalnum á sínum stað,
en hefur nú fengið nýtískulegt og
virðulegra nafii.
Eins og oft vill verða um góða
hagyrðinga, sem fá ljóð á prent, vilja
þau fölna borin saman við bestu
tækifeerisstökumar. Til em enn sér-
vitrir Þingeyingar, sem neita útgáfu
Sigurbjöm Jóhannsson frá Fóta-
skinni
Bókmenntir
Jón úr Vör
vegna slíks ótta. Það er stórbaga-
legt. Þeir eiga að láta ókunnuga
smekkmenn velja, en setja afgang-
inn á safn.
f bók Sigurbjöms em allmargar
góðar og þokkalegar stökur, þó varla
betri en þær, sem Guðmundur til-
greinir.
Sveinn hét veitingamaðurinn og
hótelhaldarinn á Húsavík á þeim
árum, sem Sigurbjöm átti þangað
helst erindi, var með þeim góður
kunningsskapur. En einhverju sinni
stóð svo illa á, að Sigurbjöm og
fylgdarmenn hans gátu ekki fengið
gistingu, borið við plássleysi. Þá
varð til vísa, sem lengi hefur verið
fræg:
Héðan frá þótt hrekjast megum,
heims hvar þjáir vald,
skála háan allir eigum
uppheims bláa tjald.
Sumir ætla að önnur ljóðlínan
bendi til þess, að gestimir sem fyrir
voru og sátu að drykkju, hafi þótt
meiri háttar en þeir sem síðar knúðu
dyr. En til eru fleiri vísur ortar á
þessum stað:
í.
ölvaguðs að grátum kraup
gjaman breyskur maður.
Láttu, Sveinn, á lítið staup,
lífe þá nýt ég glaður.
2.
Hér er löng og daufleg dvöl,
dofið hjarta stynur.
Láttu vökva áfengt öl
akur þurran, vinur.
3.
Andvöku mér ægja stig,
ærið löng mun gríma.
Kom þú Sveinn og signdu mig,
seint um háttatíma.
Jón úr Vör