Dagblaðið Vísir - DV - 01.10.1986, Blaðsíða 4

4
MIÐVIKUDAGUR 1. OKTÖBER 1986.
Fréttir
Flokkurinn sem féll
í skoðanakönnun
Jóhanna Sigurðardóttir kemur með blóm á landsfund BJ 1984 og bónorð frá
Jóni Baldvini upp á vasann.
Sögu Bandalags jafnaðarmanna
lauk í fymnótt. Þá var tekin örlagarík
ákvörðun um að leggja það niður og
stofha nýtt félag, Félag frjáLslyndra
jafnaðarmanna. Undir þessu flaggi
ætla síðan liðsmenn hins látna BJ að
ganga í Alþýðuflokkinn. Reyndar er
óljóst hversu margir þeir eru því und-
anfarin misseri hefur hver meðlimur-
inn á fætur öðrum sagt sig úr
Bandalaginu. Á þessum sama tíma
hefur fylgi þess minnkað jafrit og þétt.
Það er því ekki ólíklegt að hrollur
hafi farið um þingmenn BJ þegar nið-
urstöður skoðanakönnunar DV birt-
ust fyrir skömmu. I henni fór fylgi BJ
niður úr öllu valdi eða í 1,2 prósent.
Til samanburðar fékk BJ 7,3 prósent
fylgi í kosningunum 1983 og fjóra
þingmenn kjöma.
Áhlaupið mistókst
í yfirlýsingu, sem samþykkt var ein-
róma á næturfundinum, er gefin
skýring á þessari kúvendingu Banda-
lagsins: „... Bandalaginu hefúr ekki
tekist það áhlaup sem stefht var að
með stofnun þess og framboði í Al-
þingiskosningunum 1983. Við búum
enn við miðstýrt stjómkerfi, skipu-
lags- og forsjárhyggju. Að þessu leyti
hefur Bandalagið ekki reynst nógu
öflugt til framdráttar róttækri og
frjálslyndri hugmyndafræði. Þetta
gerir enginn sér betur ljóst en það
fólk sem að Bandalaginu stendur.
Stjómmálahreyfingar em ekki
markmið í sjálfu sér, heldur aðferð til
að koma skoðunum í framkvæmd. Það
er mikilvægt að menn hafi kjark og
hugrekki til að breyta aðferðum sínum
ef til em nýjar og betri. Þetta kann
að vera sársaukafullt en það er heil-
brigðu stjómmálalífi nauðsynlegt.
Á undanfömum árum hefur Al-
þýðuflokkurinn tekið miklum stakka-
skiptum. Áherslur hans í stjómmálum
em nútímalegri og fijálslyndari en
áður. í sveitarstjómarkosningunum sl.
vor staðfesti Alþýðuflokkurinn að
hann hefur möguleika og vilja til að
beita sér fyrir róttækum breytingum í
íslenskum stjómmálum. Því hefur nú
myndast grundvöllur fyrir samvinnu
þessara tveggja stjómmálahreyfinga.
Þess vegna ákveða þeir sem gegna
trúnaðarstörfum á vegum Bandalags
jafhaðarmanna nú að segja af sér þeim
störfum. Þess í stað hafa einstaklingar
úr röðum þess myndað með sér Félag
frjálslyndra jafnaðarmanna sem geng-
ur til liðs við Alþýðuflokkinn á næstu
dögum. Þar munu þeir vinna að fram-
gangi stjómmálaskoðana sinna á
nýjum vettvangi," segir í lok yfirlýs-
ingarinnar.
Að sprengja íslenska flokka-
kerfið
Það var Vilmundur Gylfason sem
stofhaði Bandalag jafhaðarmanna 15.
janúar 1983. Jón Ormur Halldórsson
hefur fært stjómmálasögu Vilmundar
í bók. Þar segir m.a.: „Hugsun Vil-
mundar var sú, að réttast væri að
sprengja í sundur íslenska flokkakerf-
ið. Allt frá því að hann fór að skrifa
í blöð og tala svo fólk heyrði, tíu árum
fyrir stofnun Bandalags jafhaðar-
manna, hafði hann ráðist að íslenska
flokkakerfinu sem rót stórfelldra
vandræða í efnahagsmálum, spillingar
í fjármálum, stöðnunar í menningar-
málum og skoðanakúgunar af grófu
tagi.“
Vilmundur ferðaðist um landið allt
í febrúar og mars 1983. Þegar upp var
staðið lágu fyrir framboð í öllum kjör-
dæmum sem flestum þótti mikið afrek.
f kosningunum fékk Bandalagið fjóra
menn kjöma og rúmlega 7% fylgi.
Langar stjómarmyndunarviðræður
fóm í hönd. Um tíma var einn kostur-
inn að mynda samsteypustjóm Sjálf-
Fréttaljós
Arnar Páll Hauksson
stæðisflokks, Alþýðuflokks og
Bandalags jafhaðarmanna. Vilmund-
ur setti fram nokkrar kröfur, t.d. að
gengið yrði að hugmyndum hans um
stjómarskrárbreytingu og frjálsir
samningar yrðu um kaup og einnig
fískverð. Áhugi reyndist ekki nægur
innan Sjálfstæðisflokks. Hins vegar
munu margir innan Alþýðuflokks hafa
verið áhugasamir, m.a. Kjartan Jó-
hannsson en í bók Jóns Orms kemur
fram að Jón Baldvin hafi ekki verið
hiifinn af þessu samstarfi.
í fyrmefndri bók kemur einnig fram
að Vilmundur viðraði hugmyndir um
að ganga til liðs við Alþýðuflokkinn
eftir að kosningaúrslit vom kunn.
„Ein hugmynd, sem hann athugaði en
viðraði tæpast, var sú að Bandalagið
gengi í Alþýðuflokkinn með formleg-
um hætti sem samtök innan flokksins
og með fullt sjálfstæði frá stofnunum
flokksins. Yrði þá ekki um sammna
að ræða í venjulegum skilningi. Með
þeim hætti datt Vilmundi í hug að
unnt yrði að vinna að uppstokkun í
flokkakerfinu með áhrifameiri hætti
en þessi litli þingflokkur gat einn og
sér án samtaka við aðra.
Fullvíst var að flestir aðrir í Banda-
laginu vom andvígir hugmyndum í
þessa átt og ekki reyndi á þetta. Vil-
mundi gekk síst til að ganga inn í
Alþýðuflokkinn aftur, hann vildi hins
vegar kanna, hvort regnhlífarskipulag
Alþýðuflokksins gerði þetta fært og
yki á möguleika til uppstokkunar í
flokkakerfinu."
Bónorðum hafnað
Þessar hugmyndir Vilmundar hafa
nú orðið að veruleika. En fram til síð-
ustu stundar hefur öllum bónorðum
frá Alþýðuflokknum verið hafnað. Frá
þingbyrjun starfaði Bandalagið af
miklum krafti og virtist mikill áhugi
ríkja meðal félagsmanna. Síðla árs
1984 var haldinn nokkuð fjölmennur
landsfundur Bandalagsins. Við setn-
ingu fundarins mætti Jóhanna Sigurð-
ardóttir, varaformaður Alþýðuflokks-
ins, með blóm og þau skilaboð frá
Jóni Baldvini að BJ væri velkomið í
flokk hans. Þetta bónorð átti ekki upp
á pallborðið að þessu sinni og var svar-
að með skætingi. Síðan þá hefúr Jón
Baldvin notað hvert tækifæri til að
lokka Bandalagið til sín en án árang-
urs. Á þingi hefur heldur ekki verið
heitt milli þingmanna þessara flokka
og ósjaldan hafa glósur flogið milli
þeirra. Það blés til dæmis nokkuð
köldu þegar Alþingi samþykkti
Garðastrætissamkomulagið. Alþýðu-
flokksmenn greiddu atkvæði með en
Bandalagsmenn voru harðir á móti.
Sígur á ógæfuhliðina
Frá miðju ári 1985 og fram til dags-
ins í dag hefur hins vegar sígið jafnt
og þétt á ógæfuhliðina hjá BJ. Það
væri að æra óstöðugan að tíunda það
sem hefur gerst á þessum tíma. í stuttu
máli má segja að þennan tíma hafi
logað innan flokks deilur. Hópur, sem
nefndur var andófehópurinn, klauf sig
úr Bandalaginu og stofnaði Félag
jafiiaðarmanna. Þessum mönnum
þóttu þingmennimir vera helst til upp-
teknir af málum eins og að kjósa ætti
forsætisráðherra og öðrum einkamál-
um Bandalagsins sem engan hljóm-
grunn áttu. Inn í þessi deilumál
blönduðust fleiri þrætuefni. Kristófer
Már Kristinsson, formaður lands-
nefndar, sagði af sér. Það sama gerði
Garðar Sverrisson, starfsmaður
flokksins, og einn af forvígismönnum
í svokölluðum andófehópi. Einnig
voru þingkonumar óánægðar með
sinn hlut og töldu Stefán og Guðmund
vera einráða. Það og ýmislegt annað
varð til þess að Kristín S. Kvaran
sagði sig úr þingflokknum. Þetta ein-
ræði þeirra félaga virðist reyndar enn
vera við lýði því komið hefur fram að
Kolbrún Jónsdóttir vissi ekki um
áætlunina að ganga í Alþýðuflokkinn
fyrr en rétt áður en hinn sögulegi
fúndur hófet í fyrrakvöld
Samhliða þessum deilumálum, sem
háð vom í fjölmiðlum, hrundi fylgi
Bandalagsins og er nú komið niður í
1,2% í síðustu skoðanakönnun DV.
Féllu fyrir skoðanakönnun
Því hefur verið haldið fram að þessi
ákvörðun BJ hafi verið tekin þegar
niðurstaða úr skoðanakönnun DV var
ljós. Svavar Gestsson, formaður Al-
þýðubandalagsins, er einn þeirra.
„Þetta er átakanleg lending miðað við
glæsilegt upphaf á sínum tíma. Þetta
er fyrsti flokkurinn sem fellur fyrir
skoðankönnun. Hvað það snertir er
flokkurinn að vinna brautryðjanda-
starf,“ segir Svavar og bætir við að
það séu ekki mikil tíðindi að þessir
menn vilji skríða upp í hjá Jóni Bald-
vini. Tilgangur Jóns er greinilega að
styrkja sig innan Alþýðuflokksins og
þeirra að styrkja sig sjálfa. Það em
engin málefrii sem ráða ferðinni, bara
í dag mælir Dagíari
í gær var gefin út tilkynning um
andlát Bandalags jafnaðarmanna.
Þessi andlátsfregn kemur engum á
óvart enda hefur Bandalagið verið í
andarslitmnum nú um nokkurt
skeið og ekki hugað líf. Jarðneskar
leifar þess verða grafnar með form-
legum hætti á flokksþingi Alþýðu-
flokksins um helgina. Eftirlifandi
afkomendum verður boðið húsaskjól
í Alþýðuflokknum, en Jón Baldvin
hefúr veríð valinn til að halda út-
fararræðuna. Fer vel á því enda
hefúr Jón unnið ötullega að því að
koma Bandalaginu fyrir kattamef
og var raunar búinn að bjóða því
upp í til sín meðan lífemark var með
hinum látna flokki. Nú situr hann
uppi með líkið og má það einu gilda
fyrir hann því hann hefði hvort sem
er gefið Bandalaginu náðarhöggið
fyrr eða síðar.
Bandalag jafiiaðarmanna átti sér
stutta ævi. Foringjamir kynntu
Bandalagið sem flatan flokk sem
aldrei var skilið öðmvísi en svo að
þeir hefðu ekki áhuga á að rísa upp
úr flatneskjunni og vildu liggja flat-
ir sem lengst. Flokkar, sem ekki vilja
rísa upp úr meðalmennskunni í stað
þess að liggja flatir fyrir hunda og
manna fótum, eiga sér ekki mikla
Andlát
framtíð.
Annars var ýmislegt gott um
Bandalagið að segja og það einna
helst að þeir töldu sig vera öðmvísi
en aðra stjónmálaflokka. Þeir töluðu
um fjórflokkana annars vegar og
Bandalag jafiiaðarmanna hins vegar
og vom alltaf að hamast við að segja
fólki frá því hver munurinn væri.
Þennan mim gat að vísu enginn séð
nema þeir sjálfir. í hugum flestra
kjósenda em stjómmálaflokkar
stjómmálaflokkar og Bandalag jafn-
aðarmanna fékk því ekki breytt. Að
sumu leyti má eiginlega segja að
Bandalagið hafi verið meiri stjóm-
málaflokkur en aðrir flokkar og
allavega varð niðurstaðan sú að
kjósendur vildu frekar kjósa stjóm-
málaflokk sem sagðist vera stjóm-
málaflokkur heldur en Bandalag
jafnaðarmanna sem sagðist ekki
vera stjómmálaflokkur en var samt
stjómmálaflokkur. Það hefúr því
ekki gefið góða raun að vera í póli-
tík í þykjustunni eða taka þátt í
henni án þess að taka þátt í henni.
Þetta hafa þeir vísu menn, sem
eftir sátu í þessum sérkennilega
flokki, smám saman uppgötvað og
þeim var greinilega farið að leiðast
í pólitík, sem þeir þóttust ekki taka
Bandalagsins
þátt í og ennþá leiðinlegra er auðvit-
að að vera í pólitík þegar enginn
skilur hana eða styður. Bandalagið
var rúið öllu fylgi eins og skoðana-
kannanir sýndu og það verður víst
enginn kosinn sem ekki hefur fylgi.
Dagfari hélt um tíma að Bandalag
jafriaðarmanna vildi sanna að það
væri öðruvísi en aðrir flokkar með
því að sitja á þingi án þess að hafa
til þess fylgi. Þetta gat vel passað
því talsmenn flokksins gerðu sitt
besta til að flæma kjósendur frá.
Þeir gerðu meira að segja allt til
þess að flæma sína eigin þingmenn
úr Bandalaginu. Einn var þegar
hættur, Kristín Kvaran, og annar
var á leiðinni, Kolbrún Jónsdóttir
og svo höfðu þeir á þingi fyrir sig
varamenn, sem löngu vom hættir.
Kristófer vildi frekar vera með Val-
gerði heldur en að vera með
Bandalaginu og sameiginlega höfðu
þau sagt skilið við Bandalagið til
þess að geta verið saman.
Eftirstöðvamar af þessu Banda-
lagi, Guðmundur Einarsson og
Stefán Benediktsson, sem sífellt hafa
verið að halda því að þjóðinni að
þeir ættu ekkert sameiginlegt með
öðrum stjómmálamönnum, hafa nú
gengið til liðs við Alþýðuflokkinn.
Enginn vissi þó til þess að Alþýðu-
flokurinn væri orðinn öðmvísi en
aðrir né öðmvísi en hann sjálfúr
þótt því verði ekki mótmælt að Jón
Baldvin er öðmvísi en aðrir stjóm-
málaforingjar að því leyti að hann
myndar ríkisstjómir í mötuneytum
og hefur uppi hótanir um að fara í
framboð fyrir flokkinn sinn ef aðrir
gefa sig ekki fram.
Alþýðuflokkurinn gleðst nú mjög
yfir uppgjöf Bandalagsins. Ekki
verður séð í hverju sá fögnuður felst
Ssgar til þess er litið að aðeins tveir
lendingar teljast flokksbundnir í
Bandalaginu, þeir Guðmundur og
Stefán. Þeir em líkin í lestinni. Sam-
eiginlega hefúr þeim tekist að gera
Bandalagið að engu á undraskömm-
um tíma. Hvað skyldu þeir verða
lengi að eyðileggja Álþýðuflokkinn?
Dagfari