Dagblaðið Vísir - DV - 05.02.1987, Side 14

14
FIMMTUDAGUR 5. FEBRÚAR 1987.
Frjálst.óháö dagblað
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjórar: JÓNAS HARALDSSON og ÓSKAR MAGNÚSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11, SlMI 27022
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð: HILMIR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 500 kr.
Verð í lausasölu virka daga 50 kr. - Helgarblað 60 kr.
Ósigur kúgarans
Filippseyingar hafa vonir um, að lýðræði hafi verið
endurreist. Corazon Aquino forseti sigraði með miklum
yfirburðum í kosningum um nýja stjórnarskrá. Tilraun
kúgarans gamla, Ferdinands Marcosar, til valdaráns
fyrir kosningarnar mistókst. Það var honum mikið
áfall. Æðstu valdamenn í hernum stóðu vörð um frú
Aquino og lýðræðið. En lýðræðið stendur tæpt á Filipps-
eyjum. Við öðru var ekki að búast eftir tveggja áratuga
völd Marcosar. Stjórn hans var einræðisstjórn. Hann
hrökklaðist frá völdum fyrir tæpu ári. Hann gæti enn
orðið hættulegur. Marcos hefst við í Bandaríkjunum
og flytur áróður gegn lýðræðinu á Filippseyjum. Honum
er tamt að saka andstæðinga sína um kommúnisma eða
daður við kommúnista. Þau ummæli hans í bandarískum
fjölmiðlum munu hafa mikil áhrif á sjónarmið Banda-
ríkjamanna. Fólk í Bandaríkjunum óttast kommúnista,
og oft nægir gömlum fasistum að kalla andstæðinga
sína kommúnsta. Þá fá þeir gjarnan stuðning Banda-
ríkjamanna. Marcosfj ölskyldan gæti þannig eitrað út
frá sér. Bandaríkjastjórn á eftir að vera mikilvægur
þáttur í þróun mála á Filippseyjum, í þessu gamla lepp-
ríki Bandaríkjamanna. Þótt Reaganstjórnin hafi ekki
snúizt gegn Aquino forseta, verður spurning, hvernig
stjórnin bregzt við framvegis. Ýmsir atburðir munu enn
verða á Filippseyjum, líklega frekari tilraunir til valda-
ráns.
Hættan verður líklega síður sú, að Marcos karlinn
snúi aftur, frekar, að einhvers konar herforingjastjórn
taki völd. Frú Aquino reynir að semja við skæruliða
kommúnista. Það er þáttur í starfi hennar við að tryggja
ástandið, en hún hefur ekki í huga, að kommúnistar fái
teljandi völd. Þetta er einmitt það, sem Marcos notar
gegn henni til að setja kommúnistastimpil á stjórn
hennar.
Sigur Aquinos var afgerandi í kosningunum. Nýja
stjórnarskráin endurreisir ýmis lýðréttindi og dregur
úr völdum forsetans. Stjórnarskráin á að verða trygging
fyrir því, að ógnarstjórn verði ekki. Ekki verði stjórnað
með tilskipunum. Menn verði ekki handteknir og hald-
ið föngnum án dóms og laga. Dreifing valds er ríkur
þáttur í stjórnarskránni. Hún er nauðsynlegur hlekkur
í endurreisn lýðræðisins. Filippseyingar hafa nú fundið
til lýðræðis. Almenningur mun reyna að tryggja lýðræð-
ið, hvað sem foringjar í hernum segja.
En stjórnin verður erfið. Marcos skildi eftir sig þjóð
í örbirgð. Hann og fjölskylda hans tóku til sín gífurleg-
ar fúlgur, en almenningur er snauður og atvinnuleysi
mikið. Stjórn Marcosar gerði út morðingja til að stöðva
andstæðinga sína. Andstöðumenn stjórnarinnar sættu
pyntingum í fangelsum. Herinn fór sínu fram. Erfitt
verður fyrir ríkisstjórn og forseta að hafa hemil á her-
mönnum. Það sýndi reynslan skömmu fyrir kosningar,
þegar skotið var á mótmælendur í kröfugöngu og marg-
ir felldir. En þessi tilráun með lýðræði gæti tekizt.
Filippseyjar eiga að verða mikilvægur hlekkur meðal
lýðræðisþjóða. Tækifærið gefst, en þá má stjórnin í
Washington halda vöku sinni og ekki láta blekkjast í
ótta við kommúnisma.
Marcos og kona hans höfðu keypt hermannabún-
inga, og flugvél beið þess að flytja þau til Filippseyja,
þegar tilraun var gerð til valdaráns skömmu fyrir kosn-
ingarnar nú. Karlinn verður vonandi áfram, þar sem
hann er kominn.
Haukur Helgason.
Kjaradeila BHMR
við fjármálaráðherra
Kjaradeilur og samningamál hvers
konar hafa verið ofarlega á baugi á
undanfömum vikum, jafhframt því
að ASÍ og VSÍ hafa samið um lág-
markslaun í landinu. í kjölfar þess
hafa síðan ýmsir hópar innan og
utan ASÍ samið um hærri lágmarks-
laun og um þessar mundir standa
sjómenn enn í kjaradeilu og opin-
berir starfsmenn hafa enn ekki náð
samkomulagi við sína viðsemjendur.
Hér verður fjallað um eina af þessum
deilum, kjaradeilu háskólamennt-
aðra starfsmanna ríkisins við fjár-
málaráðherra.
Ofannefadar kjaradeilur verða að
skoðast í ljósi þeirrar staðreyndar
að kjörum er mjög misskipt í þessu
þjóðfélagi og virðist það misræmi
fara stöðugt vaxandi. Nýlega hefar
Þjóðhagsstofaun birt tölur sem sýna,
svo ekki verður um villst, að launa-
munur er mikill milli vissra hópa
launþega og sérlega var áberandi
hve lág laun opinberir starfsmenn
höfðu, miðað við aðra launþega
landsins.
Samningaréttur
takmarkaður
Það verður ekki véfengt að há-
skólamenntaðir starfsmenn ríkisins
hafa stöðugt dregist aftur úr starfs-
bræðrum sínum á almennum vinnu-
markaði undanfarin ár. Launataxtar
opinberra starfsmanna eru há-
markstaxtar þeirra en taxtar há-
skólamanna á almennum markaði
eru lágmarkstaxtar sem y&borganir
hlaðast utan um. Taxtar háskóla-
menntaðra ríkisstarfsmanna eru þar
að auki mun lægri en taxtar á al-
mennum markaði. Mjög ítarleg
kjarakönnun, sem Hagstofan lauk
við vorið 1984, leiddi í ljós að laun
háskólamanna á almennum markaði
voru rúmlega 60% hærri en háskóla-
menntaðra ríkisstarfsmanna. Þessi
launamismunur, sem farið hefúr
vaxandi síðan könnun þessi var
gerð, hefúr ekki fengist leiðréttur.
Ein aðalástæða þessa launamismun-
ar er að mínu mati sú að samnings-
réttur háskólamenntaðra ríkis-
starfsmanna hefúr hingað til verið
mjög takmarkaður og án verkfalls-
réttar. Þess vegna hafa háskóla-
menntaðir starfsmenn ríkisins ekki
getað fylgt kröfúm sínum eftir á eðli-
legan hátt. Þetta ástand hefar
fjármálaráðherra nýtt sér til hins
ýtrasta til þess að halda launum
þessara starfsmanna sinna niðri.
Fjármálaráðherra
lokar augunum
Háskólamenn í BHMR hófa í byij-
un janúar samningaviðræður við
fúlltrúa fjármálaráðherra á grund-
velli nýrra laga um samningsrétt
opinberra starfsmanna. Hin nýju
samningsréttarlög fela í sér samn-
ingsrétt með verkfallsrétti og fúllt
samningsumboð hjá hverju einstöku
aðildarfélagi BHMR. Markmið
samningaviðræðnanna í upphafi var
að gera rammasamning um laun
háskólamenntaðra ríkisstarfsmanna
sem tryggi þeim lágmarkslaun í sam-
ræmi við laun annarra launþega í
landinu. Jafaframt var farið fram á
samræmingu við þau launakerfi sem
gilda á almennum markaði.
KjaUariim
Júlíus K. Björnsson
formaður BHMR
Stjóm BHMR lagði fram ítarlega
kröfagerð með nákvæmum kostnað-
aráætlunum og greinargerðum.
Þessari kröfagerð hafaaði fjármála-
ráðherra án málefaalegs rökstuðn-
ings. I stað lágmarkslauna og
samræmingar við laun háskóla-
manna á almennum markaði bauð
fiármálaráðherra áfangahækkanir
samkvæmt samkomulagi ASÍ og VSÍ
og 3,5% kauphækkun þar til við-
bótar. Á sama tíma hafa aðrir
launþegar samið um launahækkanir
sem nema taugum prósenta og
launaleiðréttingar af allt annarri
stærðargráðu.
Fjármálaráðherra virðist loka
augunum fyrir því hve laun ríkis-
starfsmanna standa nú langt að baki
launum annarra launþega og hann
virðist ekki reiðubúinn til að hefja
raunverulegar samningaviðræður
við BHMR.
Átök sem mætti forðast
En ný samningsréttarlög og sterk
vitund háskólamanna um að þeir
hafi lengi verið hlunnfamir gerir
stöðuna ekki svona einfalda. Nú eru
háskólamenntaðir ríkisstarfsmenn
ekki lengur tilbúnir að taka þátt í
samningaviðræðum í margar vikur
án þess að viðsemjandinn geri alvar-
lega tílraun til að semja og hlutverki
kjaradóms er lokið í samningskerfi
þeirra. Handan við samningaborðið
eru nú stéttarfélög sem hafa samn-
ingsrétt með verkfallsrétti. Þetta
virðist samninganefad fjármálaráð-
herra ekki hafa skilið til fallnustu
og er með vinnubrögðum sínum að
kalla fram átök sem við eðlilegar
kringumstæður mætti líklea forðast.
Vegna viðbragða fjármálaráð-
herra við kröfum BHMR hefúr
viðræðum nú verið slitið og samn-
ingsumboðið er komið til aðildarfé-
laga BHMR á ný. í þessari stöðu
geta félögin því valið á milli þess að
halda til streitu þeirri kröfagerð sem
stjóm BHMR hefúr þegar kyimt
fjármálaráðherra og fengið algera
frávísun á eða þau geta reynt frek-
ari samningaviðræður með breyttri
kröfagerð.
Fulltrúaráð Hins íslenska kenn-
arafélags hefur þegar tekið sína
ákvörðun. Fulltrúaráðið lítur svo á
að kröfagerð BHMR sé sú kröfagerð
sem félagið stóð að og það hyggst
nú efaa til almennrar atkvæða-
greiðslu um boðun verkfalls til að
fylgja þeirri kröfagerð eftir. Fjöldi
annarra félaga er einnig að búa sig
undir svipaða hluti og því er brýnt
að félagsmenn allra aðilarfélaga
BHMR kynni sér kröfagerðir félaga
sinna og taki þátt í atkvæðagreiðsl-
um um verkfallsboðun og samninga.
Hafa mótandi áhrif
Ég tel að þessi fyrsta kjaradeila á
grundvelli nýrra samningsréttarlaga
hafi mótandi áhrif í tvennum skiln-
ingi. I fyrsta lagi reynir nú á hvort
háskólamenntaðir ríkisstarfsmenn
em tilbúnir til að berjast fyrir bætt-
um kjörum á sama hátt og aðrir
launþegar hafa gert um áratuga
skeið. í öðm lagi, ef þessi réttur verð-
ur ekki nýttur er eins vist að hin
nýju samningsréttarlög verði dauður
og ómerkur bókstafúr sem að engu
gagni komi fyrir kjarabaráttu kom-
andi tíma. Ég tel einnig að launa-
munurinn sé orðinn slíkur að við
hlytum að hafa íhugað að takmarka
vinnuframboð okkar jafavel þótt
samningsréttarlögunum heföi ekki
verið breytt. BHMR félagar verða
að vera reiðubúnir til þess að tak-
marka vinnuframboð sitt ef þörf
krefur og viðsemjendur þeirra verða
ekki reiðubúnir til heiðarlegra og
sanngjamra samninga.
„Launataxtar opinberra starfsmanna eru
hámarkstaxtar þeirra, en taxtar háskóla-
manna á almennum markaði eru lág-
markstaxtar sem yfirborgarnir hlaðast
utan um.“