Dagblaðið Vísir - DV - 02.03.1987, Page 19

MÁNUDAGUR 2. MARS 1987.
19
Martröðin um markaðs-
vædda menntun
Un
asÍóður ,
^eiðsla 9,i5 ****
/f
- > rLK*
„Markaðsvædd menntun, draumur frjálshyggjunnar, er martröð. Martröð
sem við verðum að vakna upp af.“
„Aðförin að LÍN er aðeins hluti af að-
förinni að íslenska menntakerfinu. Skref
í átt að markaðsvæddri menntun.“
Nú er komið að lokum kjörtíma-
bils ríkisstjómar Sjálfstæðisflokks-
ins og Framsóknarflokksins. Eftir
27 ára fjarvem komust sjálfstæðis-
menn loks í menntamálaráðuneytið
og hófust þegar handa við að koma
hugmyndum sinum í gegn.
Draumurinn um
markaðsvædda menntun
Ragnhildui- Helgadóttir settist í
stólinn og byrjaði strax að „hreinsa
til“. Hún losaði sig við óæskilega
starfsmenn (þ.e. menn með aðrar
stjórnmálaskoðanir) og réð í stað
þeirra unga frjálshyggjumenn með
takmarkalausa trú á töfralausnir
markaðarins. Nú skyldi gera um-
byltingu. Ferskar hugmyndir frjáls-
hyggjunnar (lesist: Úreltar
hugmyndir sem vom ríkjandi á 19.
öld) skyidu fá að blómstra. Mark-
aðsvædd menntun með einkaskóla í
samkeppni sín á milli. Er það ekki
óeðlilegt að skattborgaramir séu að
borga fyrir skólarekstur? En sú
frekja. Ætlast til þess að menn séu
að borga fyrir þjónustu sem þeir
nota ekki sjálfir. Það er sjálfsagt að
þeir sem nota þjónustuna borgi fyrir
hana. Það er aðeins eitt vandamál.
Til þess að einkaskólarnir geti skilað
gróða verður að hafa nokkuð há
skólagjöld. Síðan verður að gera
eitthvað við börn dugleysingjanna
sem hafa ekki verið nógu sniðugir
að koma sér áffam. Því má vel hugsa
sér fjársvelta 0g niðurnídda ríkis-
skóla fyrir þetta fólk. Allir verða jú
að hafa jöfn tækifæri! Það verður
bara að koma í veg fyrir að ríkisskól-
amir flækist fyrir samkeppninni.
Leiðin að markmiðinu
Því miður er ekki mögulegt að
markaðsvæða menntunina með einu
pennastriki. Alltaf em einhveijir að
flækjast fyrir. Þetta verður því að
gerast smátt og smátt, helst þannig
að enginn taki eftir því. Einhvers
staðar verður að byrja. Fyrst er
nauðsynlegt að svelta skólakerfið
íjárhagslega og halda launum kenn-
ara niðri. Við skulum bara kalla
þetta spamað, það gengur vel í fólk.
Síðan, þegar skólakerfið riðar til
falls, vegna lélegs aðbúnaðar og
flótta kennara, þá er lag. Sjá, skóla-
kerfið er að hrynja, menntunin í
molum og kennarar flýja. Þetta kerfi
gengur ekki lengur. Hér kemur enn
ein sönnunin fyrir því hve ríkisrekst-
ur er lélegur! Þessu er auðvelt að
bjarga. Ef tekið er upp einkaskóla-
kerfi bjargast allt. Nægt fjármagn
fæst (Bara að hafa skólagjöldin nógu
há!) og hægt er að borga kennurum
góð laun. Markaðsvædd menntun
er lausnin!
Offramboð á menntamönnum
Eitt vandamál verður einnig að
leysa. Það hefur orðið gífurleg aukn-
KjaUaiinn
Guðmundur Auðunsson
háskólanemi
ing á langskólanámi fólks hin síðari
ár. Böm almennra launþega sækja
í auknum mæli slíkt nám. Þetta
kemur niður á virðingarstöðu þess
hóps sem áður var einn um hituna.
Þetta er ekki síst Lánasjóði ís-
lenskra námsmanna að kenna.
Vandamálíð LÍN
Uppbygging og eðli lánasjóðsins
er helsta vandamálið. LÍN er ffam-
færslusjóður þannig að hann á að
tryggja námsmönnum framfærslu
meðan á námstíma stendur. Tillit er
tekið til fjölskylduaðstæðna, búsetu
og tekna. Þetta kerfi ruglar markað-
inn. Verið er að gera fjölmörgum
kleift að stunda langskólanám, sem
„hin ósýnilega hönd“ markaðarins
hefði ella ýtt til hliðar. Þessu verður
að breyta. F>Tst er að ala á tor-
tryggni gagnvart LÍN. Eftir að
launin höfðu verið skert um fjórðung
var auðvelt að etja saman launafólki
og námsmönmmi með því að benda
á að námslánin væru hærri en lág-
markslaunin. Þá er auðveldara að
skerða ffamfærslugrunn LÍN á þeim
forsendimi að eðlilegt sé að lánakjör
fylgi lágmarkslaunum. Einnig er
nauðsynlegt að 1. árs nemar fái ekki
lán við upphaf náms því þannig er
losnað við marga úr langskólanámi.
Að vísu verður að passa sig á því
að hætta að tala um að lán fylgi
lágmarkslaunum nú þegar lág-
markslaunin eru um 4000 krónum
hærri en námslánin. Lokatakmarkið
er síðan að breyta lögunum þannig
að námslánin verði sem óaðgengi-
legust.
Draumur frjálshyggjumanna
- martröð almennings
Markaðsvædd menntun. draumur
fijálshyggjunnar, er martröð. Mar-
tröð sem við verðum að vakna upp
af. Martröðin læðist að okkur sof-
andi og við losnum ekki undan henni
fyr en við rumskum. Sem betur fer
hafa sífellt fleiri verið að vakna. En
ffjálshyggjumennimir em ekki
hættir. Þó þeim hafi mistekist margt
hefur annað tekist. Eina leiðin til
að stöðva þá er öflug mótspyrna.
Máttur samstöðunnar
Mér sem námsmanni er sérstak-
lega hugleikin aðfórin að Lánasjóði
íslenskra námsmanna. Okkur er ætl-
að að lifa á rúmum 22000 krónum á
mánuði. Þar af eru um 3500 krónur
ætlaðar í húsaleigu! Ég borga t.d.
helminginn af 18000 krónum á mán-
uði í leigu. Þá er orðið ansi lítið
eftir. Á ráherraferli Ragnliildar og
Sverris hefur franifærsla okkar verið
skert um u.þ.b. 20%.
Ég á sæti í stúdentaráði og bind
vonir mínar við öfluga baráttu hags-
munasamtaka námsmanna. Til þess
að sú barátta beri árangur verða
námsmenn að taka þátt í þeirri bar-
áttu. En málefni LÍN er ekkert
einkamál námsmanna. Aðförin að
LÍN er aðeins hluti af aðfórinni að
íslenska menntakerfinu. Skref í átt
að markaðsvæddri menntun. Það
eru ekki síst hagsmunir launþega-
samtakanna, s.s. ASÍ og BSRB, að
kröfúnni um jafnrétti til náms verði
fylgt eftir. Aukin almenn menntun
er einnig forsenda framfara í þjóð-
félaginu.
Nú í vor fara fram kosningar til
Alþingis. Því miður vitum við lítið
fyrirfram hvort ftjálshyggjusjónar-
mið eða félagshyggjusjónarmið
verða ofan á í næstu ríkisstjórn. Nú
fara einnig í hönd kosningar til
Stúdentaráðs Háskóla íslands. þann
12. mars næstkomandi. Þar eru lín-
umar skýrar því félagshyggjumenn
innan Háskólans hafa borið gæfu til
að sameinast í eina öfluga fylkingu.
Það er nauðsynlegt í baráttunni fyr-
ir jafiirétti til náms að Félag vinstri-
manna vinni góðan sigur í komandi
stúdentaráðskosningum.
Guðmundur Auðunsson
Píndur í belti!
,,í nær 30 vestrænum löndum er nú beitt
sektum ef bílbelti eru ekki notuð og með
eftirfarandi árangri (60-90% notkunar-
hlutfall).“
Hr. Haukur Helgason.
í dagblaði þínu, þann 23.02.1987,
birtist leiðari, „Pína í belti“, eftir
þig. Aðalinntak leiðarans voru mót-
mæli gegn því að sekta þá er ekki
nota bílbelti og gegn lækkun hám-
arkshraða í þéttbýli. Enginn rök-
stuðningur er færður fyrir þessum
skoðunum en sjálfsagt er hann til í
fórum þínum. Af þessu tilefni fysir
mig að spyija ráða um eftirfarandi
atriði:
1. Hér á landi deyja árlega 25
manns í umferðarslysum og
200-300 hljóta mikil meiðsl og
margir örkuml. Sjá mynd I.
Eins og fram kemur á myndinni
er meirihlutinn á aldrinum 15-19
ára. Þetta fólk hefur að visu
ekki öðlast sömu æfingu og þú
við akstur bifreiða. í nær 30 vest-
rænum löndum er nú beitt
sektum ef bílbelti eru ekki notuð
og með eftirfarandi árangri
(60-90% notkunarhlutfall).
Dánartíðni í umferð heíúr lækk-
að um 15-40%
Meiriháttar meiðsl og örkuml
fækkað um > 20-45%.
í sumum löndum hefúr lækkunin
orðið > 50%.
Innlögnum í sjúkrahús hefur
fækkað um 20-30%.
(Alþjóðaheilbrigðismálastofnun-
in 1984.)
Kjallaiinn
Ólafur Ólafsson
landlæknir
Undanfari lagaákvæða um sektir
voru undantekningarlaust margra
ára fræðsla um notkun þeirra án
verulegs árangurs. ’Ökukennsla er
víðast hvar í mun betra lagi en hér.
t.d. er krafist 800-1200 klst. náms
fyrir ökukennara í nágrannalöndun-
um en hér á landi nægir 27 klst.
námskeið!
Hvað ráðleggur þú við þessum
vanda? Ég bið þig að hafa sérstak-
lega í huga ráð til unglinga.
2. Við athugun á lögregluskýrsl-
um í Reykjavík 1981-1982 kom í
ljós að um 80% þeirra barna á
aldrinum 4-14 ára, er lentu í
umferðarslysi, slösuðust
vegna þess að þau hlupu skyndi-
lega í hita leiksins út á götuna
(sjá mynd II) og ökumaður náði
ekki að stöðva bifreið sína í tíma.
Hvaða ráð gefur þú þessum
börnum?
Gættu að því að þessi slys verða
helst milli kl. 14.00 og 18.00 á dag-
inn. Þú skalt einnig hafa í huga að
yfir helmingur er slasast í um-
ferðarslysum hér á landi er börn
og unglingar þó að umferðar-
fræðsla barna hér á landi í saman-
burði við önnur lönd virðist vera í
allgóðu lagi. (J. Þ. Bjömsson).
Hvað ráðleggur þú bömum og
unglingum?
Ólafur Ólafsson