Dagblaðið Vísir - DV - 27.05.1987, Page 15

MIÐVIKUDAGUR 27. MAÍ 1987.
15
Eru aldraðir vandamál?
Það var von margra, ekki síst
þeirra öldruðu, að með aukinni
menntun og almennri velsæld þjóð-
arbúsins mætti vænta aukins skiln-
ings löggjafans, ráðamanna og alls
almennings á málum ellilífeyrisþega
tekju- og félagslega. Að það þyrfti
ekki að kvíða þvi að starfsdegi lyki.
En sú von hefur ekki ræst eins og
flestir þekkja. Þessi staðreynd kallar
á umræðu um mál þessa fólks, að
þau séu krufm og rædd í fullri al-
vöru og séð til þess að tekjur þessa
fólks nái nauðþurftum, að staða og
réttur ellilífeyrisþega sé ekki bara
kosningamál, loforðaflaumur eins og
oftast hefur reynst.
Það er fyllsta þörf á að rifja upp
hver staða þessa fólks er nú og hver
staða þess kann að verða í nánustu
framtíð ef áfram heldur sem horfir.
Sú stefna stjórnvalda, löggjafans og
annarra ráðamanna að greina sem
skýrast aldursskiptingu fólks, að sér-
hólfa hvert aldurskeið, frá sandkassa
til sérstofnana, - elliheimila, er röng.
Hún hefur leitt af sér að aldraðir
og málefni þeirra hafa að stórum
hluta gleymst, að hætt er að líta á
þá sem einstaklinga með þarfir og
langanir og þeir lent utangarðs í
þjóðfélaginu. Það er að segja, ef þeir
hafa ekki búið við þann kost að geta
í starfstíð sinni byggt sig það vel upp
að eigin hagur eigna- og tekjulega
entist þeim til æviloka. Fjöldi fólks
bjó alla sína starfstíð við þröngan
kost, eignalítið eða eignalaust, það
býr nú við þröng kjör.
Gildandi ellilöggjöf
er utan vegar
Þeirri ellilöggjöf, sem nú gildir og
ætlað er að tryggja afkomu, aðbúnað
og félagslegan rétt aldraðs fólks, er
mjög ábótavant og krefst víðtækrar
endurskoðunar og sæmir ekki þjóð-
ríki sem situr á bekk með velferðar-
KjaUaiinn
Garðar Víborg
skrifstofumaður
ríkjum og síst hjá þjóð sem er í hópi
tekjuhæstu þjóða heims.
Gildandi ellilögjöf þjónar illa þeim
ellilífeyrisþegum sem vegna fátækt-
ar og heilsuleysis geta ekki nýtt sér
það félagslega starf sem það opin-
bera veitir og margir einstaklingar
og frjáls félagasamtök hafa byggt
upp og standa fyrir af hjálpsemi og
fómfysi. Þetta vita forystumenn
stjómmálaflokkanna og frambjóð-
endur þeirra þegar til kosninga er
gengið og þeir hafa nýtt sér ágalla
og vanmat löggjafans á þörfum elli-
lífeyrisþega sér til framdráttar i
kosningum, eins og alþjóð veit og
þekkir. Þeir vita sem er að ellilífeyr-
isþegar hafa jú kosningarétt og geta
ráðið að nokkru gengi flokka og
frambjóðenda í kosningum. Með
hliðsjón af gildandi ellimálalöggjöf
virkar oft ansi skondið á fólk sá
velvilji og sú umhyggja í garð ellilíf-
eyrisþega sem ómar í eyrum þegar
frambjóðendur stjómmálaflokkanna
kynna sig og stefnumál flokka sinna
fyrir kosningar. Það má jafnvel ætla
að þeir eigi enga sök á hvemig kom-
ið er málum þessa fólks. I þeim
málflutningi greinir þá ekki ýkja
mikið á um hvað gera þarf til úr-
bóta, eða hvernig þurfi eða skuli að
málum staðið, - viljann, áhugann
og orðaflauminn skortir ekki. Það
undarlega gerist þó, þrátt fyrir
hversu samstiga frambjóðendur eru
á framboðsdögum um nauðsyn lag-
færinga og endurbóta gildandi elli-
löggjafar, að fátt eitt verður að
veruleika - sú er reyndin eins og
alkunna er. Loforðin gleymast, -
fjúka út í vindinn og endurbætumar
fylgja kjörseðlunum í kjörkassana
og bíða næstu kosninga. Allir vita
þó að ellilífeyrir er langt undir nauð-
þurftum og ekkert bendir til að það
breytist í næstu framtíð. Nú þegar
og með hliðsjón af þeim leiðrétting-
um, sem gerðar hafa verið á launa-
kjörum flestra starfsstétta nú á
síðustu mánuðum, hafa kjör ellilíf-
eyrisþega verið leiðrétt eða bætt og
ná nú röskum kr. 24 þúsundum á
mánuði. Þau gátu samt ekki náð
lægstu launum eða þeim 27.500,- sem
ófaglærðu launafólki er skammtað.
sem þó em langt undir nauðþurftum
og teljast smánarlaun. Loforðin og
viljinn til gagngerðra endurbóta til
handa ellilífeyrisþegum sem fram-
bjóðendur flokkanna lofuðu, rista
ekki djúpt, gleymast fljótt, - fljúga
sömu leið og áður. Vonandi verður
lofuðum breytingum þó komið á með
tilkomu nýrrar ríkisstjómar. Þeir
öldnu verða að vona og sýna þolin-
mæði eftirleiðis sem hingað til og
treysta því að einhvem tíma muni
úr rætast. Að nauðþurftarmörkin
hjá þeim öldnu þokist nær raun-
verulegum þörfum.
Erfðalöggjöfin er úrelt
En eins og áður sagði hefur breyt-
ing verið gerð á ellilífeyrisbótum til
þeirra sem njóta fullrar og óskertrar
tekjutryggingar, - óljóst um aðra.
Fjöldi fólks, sem nú er ellilífeyris-
þegar, greiddi aldrei i lifevrissjóði
og vann alla sína starfstíð á lágum
launum og trv’ggði sér engin eftirla-
un.Húsbóndinn oftast eina f>TÍr-
vinnan en konan heimavinnandi
húsmóðir - tekjulaus. Hún annaðist
húshald. ól böm og annaðist uppeldi
bama sinna - bamauppeldisstofnan-
ir þekktust ekki þá. sem nú þykir
happadrýgra. Vissulega á þetta fólk
enga varasjóði í eftirlauna- eða líf-
evTÍssjóðakerfinu. Það fólk verður
nú að treysta einvörðungu á og láta
sér duga ellilífeyrinn og tekjutrygg-
inguna, en þar er smátt skammtað,
eins og áður hefur komið fram.
Mörg öldruð hjón eiga sína íbúð og
hún veitir visst öryggi og oftast ekk-
ert umfram það. En hvað gerist
þegar annar makinn fellur frá, verð-
ur öryggið ekki ótraust eða hvað?
Þá breytist staða makans frá öryggi
í martröð vegna setu i íbúð sem aðr-
ir hafa öðlast rétt á vegna fráfalls
makans. íbúðin er ekki lengur eign
þess makans sem lifir nema að hluta,
öryggið er brostið, framtíðin óljós
og lífsafkoman ótraust. Við getum
ekki lokað augunum fyrir þessari
staðreynd - hér er vandamál sem
löggjafinn verður að leysa. Aldraður
maki verður að hafa fullan og
óskertan rétt til að búa í íbúð sinni
óski hann þess. Hann verður sjálfur
að ráða hvemig hann bregst við, án
þvingana lögerfingja eða löggjafans.
Nú háttar svo að aðeins einn lögerf-
ingi getur ráðið öllu um velferð og
heill þessa aðila - slíkt er fjarstæða
og alltof afdrifaríkt fyrir gamlan ein-
stakling. Á það má minna að oft líða
aðeins örfáir dagar frá láti maka þar
til skiptaráðandi er mættur á stað-
inn. Hvers vegna? Jú, til að meta til
skatts íbúð og innbú og minna eftir-
lifandi maka á að hann verði að fá
levfi lögerfingja til að sitja i óskiptu
búi og áfram i íbúð sinni. Sú heim-
sókn skiptir oft sköpum og getur
valdið slíkri örvæntingu og orðið að
martröð. með ófyTÍrsjáanlegum af-
leiðingum. þegar aldraður einstakl-
ingur á í hlut. Tímarnir og aðstæður
fólks em það brevttar frá því að
núgildandi erfðalög vom sett að það
hlýtur að kalla ábreytingar. löggjaf-
inn verður að meta aðstæður og
sníða lögin í samræmi við breytta
tíma.
Garðar Yiborg
„Gildandi ellilöggjöf þjónar illa þeim
ellilífeyrisþegum, sem vegna fátæktar og
heilsuleysis geta ekki nýtt sér það félags-
lega starf sem það opinbera veitir og
margir einstaklingar og frjáls félagasam-
tök hafa byggt upp og standa fyrir af
hjálpsemi og fórnfýsi.“
Málefni dagsins er pólitík. Lausn-
arorðið er stjómarmyndun. Öll
þjóðin bíður spennt eftir því hvaða
stjórn hún fær. Þorsteinn Pálsson
hefur boðað Alþýðuflokk og
Kvennalista til viðræðna. Heyrst
hefur um nokkur ágreiningsmál.
Alþýðuflokkurinn á erfitt með að
kyngja lögbindingu landbúnaðar-
samningsins, þótt þjóðin torgi sjálf-
sagt 104 milljónum lítra mjólkur og
fer langt með 11 þúsund tonn af
dilkakjöti á ári ef rétt er staðið að
sölumálunum. Það er „prinsippið"
sem vefst fyrir þeim, að sumar stétt-
ir fái ríkisábyrgð á framleiðsluna en
aðrar ekki. Þama er þó Sjálfstæðis-
flokkurinn ekki siður fastur fyrir en
Framsóknarflokkurinn.
Hvar eru peningarnir?
Kvennalistinn vill tilfærslur í þjóð-
félaginu, sem Alþýðuflokkurinn
hefur ekkert á móti. Hvar á bara að
finna peningana? Ríkisfjármálin eru
nú þegar í úlfakreppu, spáð er sex
milljarða halla á ríkissjóði þetta árið
þegar upp er staðið. Þjóðin er enn
að safna skuldum í miðju góðærinu
og sameiginlega skuldum við 76
milljarða króna, skuldugasta þjóð í
veröldinni með 306 þúsund á hvert
mannsbarn. Mikill hagvöxtur hjálp-
ar auðvitað til og mætti auðvitað
setja efhahagsbatann í tilfærslumar,
en sjálfeagt tæki það of langan tima
að verða að veruleika að dómi þeirra
kvennalistakvenna. Getum við þá
dregið saman verklegar fram-
kvæmdir? Lagt á nýja skatta, - og
þá hverja? Þama verður að fara með
gát, en auðvitað vill Alþýðuflokkur-
inn hækka lægstu launin, styðja
bamafólk og gamla fólkið ásamt
húsbyggjendum ekki síður en
Kvennalistinn.
Friðarmál
Kvennalistinn hefur einnig sínar
Kvennó
skoðanir á utanríkismálum. Þær
virðast ekki meta valdajafnvægið í
heiminum sem forsendu friðar.
Vopnaður friður er hugtak sem þær
kyngja ekki svo glatt, og lái þeim
hver sem vill. Margar þeirra kvenna-
listakvenna em hámenntaðar og
hafa haft jafhgóðan aðgang að
mannkynssögukennslu og hver ann-
ar. Ekki skortir þær heldur upplýs-
ingar í gegnum fjölmiðlana. Ef þeim
tekst með kvenlegu innsæi og fegurð
að breyta rás sögunnar þá er þeim
það meira en guðvelkomið. Allir
yrðu þakklátir, ekki síst þau ung-
menni sem em herskyld um víða
veröld og vita nákvæmlega sögu
blóðvallarins þar sem unginennin
hafa verið leidd til þess að leggja
hvert annað að velli í aldanna rás.
Vestrænt samstarf - horn-
steinn friðar
Fólk hefur samt gengið friðar-
göngur. Stjómvöld tortryggðu þetta
og sögðu andstæðinginn standa að
baki. Ekkert gerðist. Hvort sem það
var tilviljun eða ekki þá hafa Phers-
ing og stýrieldflaugamar í Evrópu
komið á þeim tímapunkti sem Ráð-
stjómarríkjunum þótti rétt að bjóða
upp á að draga meðal- og skamm-
drægar eldflaugar sínar til baka frá
Austur-Evrópu. Spumingin er því
ekki að vilja frið, heldur hvemig
hægt sé að festa hann sem best í
sessi. Alþýðuflokkurinn telur að
samstarf ríkja um vamir eins og í
Atlantshafsbandalaginu sé heilla-
vænlegt og reyndar einn af hom-
steinum þess friðar sem við lifum á
okkar slóðum. Afvopnunarviðræður
em í gangi og heimsveldunum sé
best treystandi til þess að leiða þær
í Genf.
Að duga eða drepast
Bent hefur verið á að þær stjómar-
myndunarviðræður. sem nú fara
fram, séu mikilvægar fyrir flokkana
og einstaklinga innan þeirra. Þor-
steinn Pálsson hóf t.d. ákveðnar
leikfléttur innan sins flokks sem
vegna harðra gagnaðgerða ganga
varla upp pólitískt fyrir hann sjálfan
nema hann fái forsætisráðunevtið í
næstu stjóm. Sem landsfaðir lýð-
veldisins hefði hann stöðu til þess
að hefja samningaviðræður við
Borgaraflokkinn á kjörtímabilinu og
koma þannig í veg fyTÍr framboð
hans gegn Sjálfstæðisflokknum í
næstu sveitarstjórnar- og alþingis-
kosningum. Sjálfstæðisflokkurinn er
einnig óumdeilanlega stærsti stjóm-
málaflokkur þjóðarinnar. og það er
háðulegt fyrir slikt afl ef því er í
rauninni haldið frá stjómarforystu
vegna vanhæfhi eigin forustu. Sem
forsætisráðherra gæti Þorsteinn þvi
sagt. Nú hef ég rekið af flokknum
slyðmorðið. Ég er verðugur arftaki
Ólafs Thors og Bjama Benedikts-
KjaUaiirui
Guðlaugur
Tryggvi Karlsson
hagfræðingur
sonar. Enn á ný leiða haukfrán augu
fálkans íslenska þjóð og höfuðsóttar-
gemlin'gamir munu heimtast áður
en þeir verða úti í vetrarhörkunum.
Rós I hnappagatið
Einn hængur er þó á. Gemsunum
bregst ekki lvktnæmið þrátt fyrir
hrenrmingar valsins. Ilmur rósarinn-
ar lokkar. Þrátt fyrir að jafnaðar-
menn hafi ekki haft uppi neinar
sérstakar meiningar um það hvort
klofhingur Sjálfstæðisflokksins sé
eftir því munstri sem þeir hafa talað
um að innheimta frá Sjálfstæðis-
flokknum. þá er t.d. Áðalheiður
Bjamfreðsdóttir óumdeilanlegur
verkalýðsforingi. Kannski að borg-
aramir hugleiði það að fá sér rós í
hnappagatið.
Hveitibrauðsdagar
Stjóm Kvennalista með Sjálfetæð-
isflokki og Alþýðuflokki fengi langa
og friðsæla hveitibrauðsdaga. Á
„Stjórn Kvennalista með Sjálfstæðis-
flokki og Alþýðuflokki fengi langa og
friðsæla hveitibrauðsdaga. Á þeim tíma
yrði Alþýðubandalagið eins og öndin á
tjörninni. Friðsælt að sjá en fæturnir
hömuðust undir yfirborðinu.“
þeim tíma vrði Alþýðubandalagið
eins og öndin á tjöminni. Friðsælt
að sjá en fætumir hömuðust undir
yfirborðinu. Stjómarseta Kvenna-
listans \töí óskastaða Alþýðubanda-
lagsins vegna þess hversu mikið frítt
spil þær hafa haft hingað til að þeirra
dómi. Undir lokin ætti svo að negla
þær. Hvað hefði nú orðið af öllum
fógm kosningaloforðunum? Þessu
gerir Kvennalistinn sér auðvitað
fulla grein f\TÍr og eru kvennalista-
konur þ\n hvassbrý-ndar í stjómar-
myndun arvi ðræðun um núna.
Þótt veröldin sé konunum þannig
grá þá á hún sínar Ijósu hliðar. Is-
lendingar kunna nefhilega að meta
það sem vel er gert. Góð stjóm gæti
þannig orðið þeim flokkum. sem
standa að henni. til ffamdráttar í j
næstu kosningum.
Voldug og sterk
Fari svo að stjóm þessara þriggja
flokka komi sterk út úr næstu kosn-
ingum. Kvennalistinn haldi velli og
Alþýðuflokkurinn verði ennþá
stærri en Alþýðubandalagið má bú-
ast við stórtíðindum innan íslenska
flokkakerfisins. Stór hluti Alþýðu-
bandalagsins mun þá endanlega
gera það upp við sig að þeir era jafri-
aðarmenn og ganga til liðs við
Alþýðuflokkinn. Eftir það traust,
sem Kvennalistinn fengi á jafhaðar-
mönnum í farsælu ríkisstjómarsam-
starfi, þá myndu þær enn frekar
styrkja hið volduga félagsmálaafl,
jafnaðarstefouna. Samvinnumenn
myndu einnig þekkja sinn vitjunar-
tíma og ganga til liðs við jafnaðar-
menn, eins og alls staðar annars
staðar i veröldinni. Slíkt félagsmála-
afl yrði forastuafl í íslenskum stjóm-
málum. Öragg hagstjóm þess rétt
mat á umheiminum og hjartað á rétt-
um stað mun tryggja farsæld fs-
lensku þjóðarinnar um alla framtíð.
Guðlaugur Tryggvi Karlsson.