Dagblaðið Vísir - DV - 11.09.1987, Blaðsíða 10

10
FÖSTUDAGUR 11. SEPTEMBER 1987.
Utlönd
Enn ágreiningur um
tungumál í Kanada
{ Kanada, þar sem fulltrúar hins
frönskumælandi heims héldu nýver-
ið ráðstefriu, geisar nú tungumála-
stríð á ný.
Enska og franska hafa verið opin-
ber tungumál landsins í nær tuttugu
ár eða frá árinu 1969. Enskumælandi
sýna nú í æ ríkari mæli andstöðu
gegn því að frönsku sé gert jafhhátt
undir höfði þar sem frönskumælandi
eru aðeins tuttugu og fimm prósent
þjóðarinnar.
f Salisbury í New Brunswick mót-
mæltu íbúar nýlega ráðningu í starf
póstmeistara. Kona, er var bæði
frönsku- og enskumælandi, var tekin
fram yfir enskumælandi umsækjend-
ur. í Alberta var meðlimi löggjafar-
samkundunnar gert að biðjast
aísökunar þar sem hann hafði reynt
að tala frönsku í umræðum í apríl.
I austurhluta Ontario hafa nokkur
bæjarfélag lýst því yfir undanfama
mánuði að þau séu enskumælandi.
Er það til að mótmæla lögum sem
stuðla að því að auka þjónustu á
frönsku við hina frönskumælandi
íbúa sem eru fimm prósent allra íbúa.
Flestir í Quebec
Rúmlega áttatíu prósent allra
frönskumælandi íbúa Kanada, sem
eru sex milljónir talsins, búa í Qu-
ebecfylki. Fyrir áratug var því lýst
yfir að hið opinbera tungumál fylkis-
ins væri einungis franska. I Ontario,
Mcmitoba og New Brunswick eru
einnig sveitarfélög þar sem opinbera
tungumálið er aðeins franska.
Ákveðið var í sumar, eftir að lögin
um tvö tungumál voru endurskoðuð,
að auka áhrif frönskunnar á ensku-
mælandi svæðum. Einnig skyldu
áhrif ensku aukin í Quebec. Lögun-
um er þó aðeins hægt að framfylgja
í stofnunum eins og Póstinum og í
hemum. Menntamál falla undir
fylkin sjálf sem flest em enskumæl-
andi.
I nóvember síðastliðnum vom sett
lög í Ontario þar sem kveðið er á
um rétt frönskumælandi, í Itémðum
þar sem þeir em í miklum minni-
hluta, til að nota sitt eigið mál í
opinberum stofhunum. Eiga lögin
að koma til framkvæmda árið 1989.
Franska er þegar orðin opinbert
tungumál í dómstólum og í mennta-
kerfinu í Ontario. Samtök ensku-
mælandi mótmæla harðlega þessari
lagasetningu og segja hana koma í
veg fyrir að enskumælandi fái opin-
berar stöður.
Djúpar rætur
Ágreiningurinn á sér djúpar ræt-
ur. Fyrir nokkrum öldum settust
bændur, hliðhollir Englandi, að við
St. Lawrence fljótið í austurhluta
Ontario. Vom bændumir að flýja
óeirðir í Bandaríkjunum. Stjóm-
málamenn í Ontario börðust árang-
urslaust gegn lögunum um tvö
opinber tungumál sem sett vom
1969.
Quebecbúar hafa löngum verið herskáir í viðleitni sinni að halda fylkinu
eingöngu frönskumælandi en nú hefur verið ákveðið að auka áhrif enskunn-
ar þar, jafnframt sem auka á þjónustu frönskumælandi á enskum svæðum.
Þeir sem em fylgjandi því að báð-
um málunum verði gert jafhhátt
undir höfði telja hættu á að annars
flokks borgarar verði til ef frönsku-
mælandi utan Quebecfylkis fái ekki
tækifæri til jafns við enskumælandi.
Umsjón: Halldór Valdimarsson og Ingibjörg Sveinsdóttír
Ekki einir
Reynsla af klofhingi þjóða í öðrum
heimshlutum hefur verið svipuð.
Skipting Kóreu í Norður-Kóreu og
Suður-Kóreu er til dæmis svo alger
að sameining væri varla möguleg í
dag. Milli þjóða Kóreuríkjanna
tveggja ríkir ef til vill meiri spenna
en milli þýsku þjóðanna en í heild
sinni er afstaðan svipuð.
Samlíkingin verður ef til vill sterk-
ari þar sem í báðum tilvikum er um
skiptingu á milli meginatriða í
stjómarfari að ræða, það er annars
vegar afbrigðis af sósíalisma, eða
kommúnisma, hins vegar einhvers
konar kapítalisma.
Tengslin milli þjóðarhlutanna
hafa jafnframt í báðum tilvikum ein-
kennst af erfiðleikum í því að ná
sambandi milli stjómvalda, auk þess
að hömlur á ferðafrelsi einstaklinga
milli þjóðarhluta hafa komið í veg
fyrir tjáskipti á þeim grundvelli og
þar með myndun einhvers konar
sameiginlegrar lífsmyndar sem síðar
gæti stuðlað að samruna.
Hægt meö ofbeldi
Til þess að þýsku þjóðimar og
kóresku þjóðimar sameinist að nýju
þyrfti í raun ofbeldisaðgerðir þar
sem útkljáð yrði um deilumál með
vopnavaldi og annar hvor þjóðar-
hlutinn beygður imdir hinn. Líklega
þyrfti til að koma svipaður aðdrag-
andi og átti sér stað í átökunum
milli víetnömsku ríkjanna tveggja
þótt skipting þeirra hafi verið á
nokkuð öðrum grundvelli.
Að slíkt komi til í Evrópu verður
að teljast næsta ómögulegt og ólík-
legt að það gerist í Kóreu. Þess
vegna munu þessi ríki halda áfram
að deila um Berlínarmúrinn og
skiptingu íþróttagreina á ólympíu-
leikum og verða ekki aðeins skipt
heldur sundruð og því sem næst
óvinveitt hvort öðm þar til þau em
viðurkennd f reynd sem sjálfstæð og
óháð hvort öðm, ekki aðeins á póli-
tískum leikborðum heimsins heldur
í öllum daglegum samskiptum.
Ef til vill er heimsókn Honeckers
vísbending um að málin séu að þró-
ast í átt til þess.
Heimsókn Ericks Honecker, leið-
toga Austur-Þýskalands, til Vestur-
Þýskalands nú í vikunni vakti að
vonum mikla athygli og þótti til
marks um vilja leiðtoga beggja
þýsku þjóðanna til þess að bæta sam-
búð þeirra. Heimsóknin sýndi þó
jafh greinilega ágreiningsmál þjóð-
anna og var ef til vill talandi dæmi
um það að erfitt, ef ekki ómögulegt,
er að sameina að nýju þjóð sem hef-
ur verið sundmð um einhvern tíma.
Enn um einingu
Þrátt fyrir að leiðtogar þýsku þjóð-
anna, og þá einkum Helmut Kohl,
kanslari Vestur-Þýskalands, hafi
minnst á einingu þýsku þjóðanna í
ræðum sínum síðustu daga gerði
heimsóknin enn ljósara en áður að
í dag er um að ræða tvær þjóðir,
sjálfetæðar og ólíkar, sem vafasamt
verður að teljast að geti sameinast
að nýju, jafnvel þótt aðrar þjóðir
kynnu að samþykkja slíka samein-
ingu.
Undanfama áratugi hafa þessar
þjóðir valið sér ólíkar brautir og þær
hafa í dag ólík markmið. Daglegt
umhverfi hvorrar þjóðar er og hefúr
verið svo ólíkt að hugarheimur ein-
staklinga af hvorri um sig á ekki
margt sameiginlegt lengur.
„Hvaö um múrinn?“ spurðu Vestur-Þjóðverjar Honecker en leiðtoginn hvarf til síns heima án jjess að svara þeirri spurningu.
Símamynd Reuter
Sundruð þjóð eða tvær
sjálfstæðar og ólíkar?