Dagblaðið Vísir - DV - 02.07.1988, Qupperneq 30

30
LAUGARDAGUR 2. JÚLÍ 1988.
Háttsettur íslendingur hjá Sameinuðu þjóðimum:
í haldi hjá sovéska
hernum í Afganistan
Hjónin Ragnar Guömundsson og
Elína Benta Hallgrímsson eru sjálf-
sagt með víðforlustu íslendingum
sem sögur fara af. Ragnar hefur
starfað hjá Sameinuðu þjóðunum
síðan 1965, fyrst hjá UNESCO, síð-
an Þróunarstofnun Sameinuðu
þjóöanna og nú hefur hann verið
skipaður sérstakur sendifulltrúi
aðalritara Sameinuðu þjóðanna í
Líbanon. Það þýðir í raun að Perez
de Cuellar aðalritari hefur valið
Ragnar til að stjóma, í sínu um-
boði, uppbyggingarstarfi SÞ í Líb-
anon. Það eru ekki margir menn
sem hafa orðið þess heiðurs aðnjót-
andi að vera skipaðir sérstaíkir
sendifulltrúar aðalritara SÞ. Skip-
unin ber vott um að viðkomandi
maöur njóti einstaks trausts. Þetta
er án efa mesta viðurkenningar-
staða sem íslendingur hefur komist
í hjá Sameinuðu þjóðunum.
Ragnar og Elína hafa átt heimili
í London, París, New York, Bang-
kok, Kabúl og nú verður það Bei-
rút. Elína er dóttir hjónanna Hall-
gríms Hallgrímssonar og Margrét-
ar Hallgrímsson. Hún varð stúdent
frá MR 1955 og lærði frönsku í eitt
ár í Lausanne í Sviss. Ragnar og
Elína eiga tvo syni, Thor Hallgrím,
25 ára, sem starfar hjá japönskum
banka í London, og Ragnar, 21 árs,
-sem í haust mun hefja masternám
í alþjóðlegum stjómmálum við
Colombia háskólann í New York.
Báðir hafa þeir lokiö hagfræðiprófi
frá London School of Economics.
Blaöamaður DV ræddi viö þau
Ragnar og Elínu á dögunum.
Utgöngubann öll kvöld
Arið 1978 fórum við aftur til Par-
ísar. Það hafði komið oft til tals að
ég færi að vinna fyrir Þróunar-
stofnun SÞ. Ég haföi mikiö unnið
með henni í gegnum árin því mörg
af verkefnum mínum höfðu verið
flármögnuö af Þróunarstofnun-
inni. Það var hins vegar ekki fyrr
en 1985 að úr því varð að ég fluttist
yfir. Þá hafði ég val á tveimur stöð-
um. Annar var í Nýju-Delhí á Indl-
andi og hinn í Kabúl í Afganistan.
Við völdum síðari kostinn, vildum
fremur vera þar í tvö ár en á Indl-
andi í fl ögur ár en þannig var dæm-
inu stillt upp. Við komum til Kabúl
„Afganar eru harðir og hugrakkir. A skrifstofunni hjá mér í Kabúl gerðist það að Afgani stakk þrjá samlanda
sina með hníf og særöi mikiö," segir Ragnar Guðmundsson m.a. í viðtalinu.
Ragnar Guðmimdsson og Elína Benta
Hallgrímsson hafa átt heimili í stríðshrjáðum
löndum og eru nú á leið til Líbanon
- Hver er uppruni þinn, Ragnar?
Ragnar: „Eg er fæddur á ísafirði.
Foreldrar mínir, Guðmundur
Karlsson og Anna Baldvinsdóttir,
bjuggu þar þá. Þau slitu samvistum
stuttu eftir aö ég fæddist og þá
flutti ég ásamt bróöur mínum og
móður til Reykjavíkur þar sem ég
ólst upp.
í Reykjavík var ég í skóla allt
fram á þriðja bekk í menntaskóla
en þá fór ég til Englands og lauk
stúdentsprófi þar. Eg var síðan á
íslandi í nokkur ár og vann hjá
Flugfélagi íslands og Skeljungi. Það
var þá sem við Elína giftum okkur.
Það kom að því að ég fór aftur til
Englands í skóla og nam þá alþjóða
stjórnmálafræði við háskólann í
London og lauk þaðan prófi frá
lagadeild. Fór síðan í eins árs nám
við Parísarháskólann. Um það leyti
sem ég lauk námi mínu þar gekk
ísland í UNESCO. Samkvæmt ráð-
leggingum frá Pétri Thorsteins-
syni, sem var sendiherra í París,
fór ég aö vinna fyrir UNESCO og
var fyrsti íslendingurinn sem starf-
aði þar. Þetta mun hafa veriö árið
1965.
I hervæddri borg
Fyrst starfaði ég í áætlunardeild
og var í fimm ár viö ýmiss konar
flárhagsáætlanir. Þá fór ég í þá
deild UNESCO sem sá um endur-
byggingu og viðreisn á fornminjum
víða um heim. Ég var í París en
þau verkefni, sem ég hafði, voru í
Suðaustur-Asíu. Égfór mikið þang-
að austur eftir og var aðallega í
Indónesíu, Thailandi, Burma og
Suður-Víetnam, áður en hlutirnir
breyttust þar. Við vorum m.a. að
vinna við endurbyggingu á Hue
sem var hin gamla höfuðborg Suð-
ur-Víetnam og aðsetur keisarans.
Þar vorum við að vinna árið 1975
þegar norður-víetnamski herinn
fór þar yflr og tók völdin. Ég var
einmitt í Hue daginn sem herinn
kom inn í borgina. Ég vann með
bandarískum samstarfsmanni
mínum hjá SÞ og við höfum líkleg-
ast verið síðustu Vesturlandabú-
arnir sem komust frá Hue til Saig-
on.
Eftir þetta lagðist verkefnið niður
sem við unnum að í Hue. Nú er
verið að byrja á því aftur, rúmum
áratug síðar. Ég hafði mjög gaman
af þessu starfi og mikla ánægju af
því að kynnast þessum löndum.
Árin 1977-78 var ég í Bangkok og
vann áfram að sömu málum. Þá
var ég ráðunautur ríkisstjórna á
svæðinu. Eftir það fór ég aftur til
höfuðstöðvanna í París og vann
áfram að menningarmálum til árs-
ins 1985. Þá breytti ég til og fór yfir
til Þróunarstofnunar SÞ í New
York. Ástæðurnar fyrir því voru
margvíslegar. UNESCO gekk í
gegnum mikla erfiðleika, að mörgu
leyti líkaði mér illa hvernig hlut-
irnir voru orðnir.“
- Voruð þið hjónin bæði í Suðaust-
ur-Asíu?
Ragnar: „Þegar ég ferðaðist sem
nest þangað var ég yfirleitt einn,
an þegar ég flutti til Bangkok fórum
idð hjónin bæði og synir okkar
einnig.“
- Þú hlýtur að hafa kynnst ástand-
inu vel í Víetnam þegar Noröur-
Víetnamar voru að taka öll völd?
Ragnar:„Ég kynntist því ágæt-
lega. Ætli ég hafi ekki farið flórum
til fimm sinnum, þótt ég hafi ekki
alltaf verið lengi í einu. Lengst í
einn mánuð. Þaö var því hrein til-
viljun að ég var í landinu þegar
Norður-Víetnamar komu. Það var
auðvitað allsérstætt að vera á þess-
um tíma. Andrúmsloftið var sérs-
takt í Saigon rétt áður en borgin
féll. Það var greinilegt, jafnvel fyrir
áhorfanda eins og mig, að suður-
víetnamski herinn hafði misst all-
an baráttuvilja og mikil spilling réð
ríkjum þar.“
- Varstu hræddur um líf þitt?
Ragnar: „Nei. Reyndar var barist
í Hue þegar ég var þar og síðan í
kringum Saigon, þannig að þetta
fór engan veginn fram hjá mér.
Einn kunningi minn, sem einnig
starfaöi hjá SÞ, varð eftir í óleyfi
þegar starfsmenn SÞ voru fluttir
frá Saigon í lok stríðsins. Hann var
handtekinn og hafður í haldi í rúmt
ár. Hann hafði verið með okkur í
Hue og Norður-Víetnömum fannst
grunsamlegt að hann hefði verið
að stússa með okkur þar. Eftir aö
hann var látinn laus heimsótti
hann okkur í Bangkok.
í desember 1985 og vorum þar
þangað til í febrúar á þessu ári.“
- Hvert var starf þitt og hlutverk
í Kabúl?
Ragnar: „Ég var aðstoðarfor-
stöðumaður hjá Þróunarstofnun-
inni. Hún stóð fyrir alls kyns verk-
efnum á hefðbundnum sviðum, allt
frá landbúnaðarmálum, aðstoð við
háskólann í Kabúl, heilbrigðis- og
hreinlætismálum og vatnsleiðslu-
verkefnum. Þar voru 50-60 sér-
fræðingar frá SÞ. Vegna stríðs-
ástandsins gátum við ekki unnið
annars staðar en í Kabúl. Á þessum
árum fórum við aldrei út fyrir
borgina. Það kann að hljóma und-
arlega að við skulum hafa verið
með framkvæmdir á sviði land-
búnaðar inni í Kabúl, en Kabúl er
ekki borg í eiginlegum skilningi
þess orðs. Þetta eru húsaþyrpingar
og akrar á milli.
Að mörgu leyti var mjög gaman
að vera í Kabúl. Borgin var auðvit-
að undir miklu hervaldi, bæði rúss-
nesku og afgönsku, þó það væru
Rússar sem algjörlega réðu málum.
Nær allan tímann, sem við vorum
þarna, var t.d. útgöngubann á
kvöldin, við gátum alls ekki farið
út fyrir borgarmörkin. Það fannst
mér óheppilegt því landið er fallegt
og merkilegt og mig langaði oft að
skoða mig um.“
- Urðuö þið vör við að einhverjar
breytingar yrðu á málum þann
tíma sem þið dvölduð í Afganistan?
Ragnar: „Það urðu tvisvar
mannabreytingar í stjórninni og
Natji Bullah var t.d. gerður að þjóð-
arleiðtoga á þeim tíma. Það gekk
ekki alltaf friðsamlega fyrir sig og
t.d var útgöngubann allan sólar-
hringinn þá daga sem fundir stóðu
yfir í stjórninni og flokknum sem
leiddu til þess að hann tók völd.
Viö urðum hins vegar ekki vör við
neinar raunverulegar breytingar
fyrr en rétt áður en við fórum. Þá
var útgöngubanninu aflétt. Því var
aldrei lýst yfir heldur var hætt að
framfylgja því. Starfsmenn SÞ
þurftu áfram að fara eftir útgöngu-
banninu en það voru ekki allir sem
gerðu það og við ekki alltaf.
Það má búast viö að einhverjar
breytingar hafi orðið síðan, m.a.
vegna yfirlýsinga Sovétmanna um
að þeir ætli að draga her sinn út
úr landinu og vegna þeirra samn-
inga sem náðst hafa í Genf. Það eru
þó margir sem hafa spáð því að
ástandið eigi eftir að versna tölu-
vert áður en það batnar aftur og
ég verö að taka undir þann spádóm.
Jafnvel þó að Rússar fari eru eftir
mörg ágreiningsmál milli flokka,
ættflokka og annarra hópa. Þeir
eiga eftir að ráða fram úr þeim
málum. Svo er spurningin hverjir
eiga eftir að hafa völdin í Kabúl og
annars staðar í landinu. Að mínu
áliti á eftir að verða mikil valdabar-
átta í landinu."
Stuðningsmenn skæruliða
- Sérðu fyrir þér eitt ríki í Afgan-
istan í framtíðinni eða heldurðu aö
því verði skipt eins og Víetnam á
sínum tíma?
Ragnar: „Ég veit ekki. Ef til vill
hefur þessi barátta gegn Rússum
undanfarin átta ár haft að ein-
hveiju leyti í för með sér að Afgan-
ar séu samstilltari en verið hefur.
Þeir hafa aldrei verið neitt sérlega