Dagblaðið Vísir - DV - 06.07.1988, Blaðsíða 15

MIÐVIKUDAGUR 6. JÚLÍ 1988.
15
greinarhöfundur m.a.
Suðvestanrokið á landinu í júní
hafa hrellt Sunnlendinga með slag-
viðri. Fjölmiðlar fyrir sunnan
kvarta og kveina hástöfum enda
er sunnlenskt slagveður, rokið og
rigningin, eitthvert mest þreytandi
veður sem hugsast getur.
... og moldrok á Mývatnsör-
æfum
Við myndum verða glöð hér fyrir
norðan að fá eitthvað af þessari
vætu, núna þegar „Mývatnssveitin
mun víst fokin, mestöll niöur í
Kelduhverfi", eins og segir í vís-
unni. Annar eins uppblástur hefur
ekki þekkst í manna minnum.
Kindur og heiðargæsir hafa lítið
að segja á móts við rokið. Börðin
eyðast svo metrum skiptir um
hverja helgi. Landauðn vofir yflr.
Náttúruöflin
óviðráðanlegu
Þetta eru náttúruöflin. Viö getum
harla lítið ráðiö við hvenær er
þurrt og hvasst. Við getum harla
lítið ráðið við meinta eyðingu skóg-
ar fyrr á öldum.
Skógarkjarrsrómantíkin hjálpar
ekki. Við horfumst í augu við stað-
reyndir dagsins í dag, staðreyndir
sumarsins 1988, Forfeðumir verða
ekki sóttir til saka né þeir vaktir
upp frá dauðum til að bæta ráð sitt.
Við verðurm sjálf að berjast viö
náttúruöflin með öllum tiltækum
ráðum þrátt fyrir að „þjóðargjöfin"
KjaUarinn
Ingólfur Á. Jóhannesson
landvörður i Mývatnssveit
svonefnda frá 1974 sé löngu uppur-
in og orðin að brandara innan um
flugstöövar-, ráðhús- og Kringlu-
byggingar. En áuðvitað mega
landsbyggðin og öræfin fiúka upp
ef tekst að koma skuldum lands-
manna í steinsteypu og lúxus.
Af manna völdum
En það fýkur kannski fleira upp.
Samræmist t.d. sú landauðnar-
stefna ferðamennsku að láta upp-
blástur viðgangast?
Ég veit það satt best að segja ekki.
En ég veit að landauðn af völdum
ferðafólks er ónauðsynleg. Þrátt
fyrir það er slík landauðn umtals-
verð og það er veruleg ásókn í það
af hálfu þeirra sem flytja ferða-
menn til og frá landinu og um
landið að opna umferð til fleiri
staða á hálendinu til að traðka út.
Hið opinbera horfir á þetta næsta
aðgerðalítiö hvort sem þaö heitir
Ferðamálaráö eða Náttúruvemd-
arráð sem bæði væla yfir peninga-
leysi, enda svo sannarlega satt að
þessi ráð em alvarlega fiársvelt.
Malbikaðir göngustígar og
gróðurvernd
Auðvitað er það ekki ferðafólkið
sem einstaklingar sem eru neinir
sökudólgar þótt það hafi átt þátt í
því að troða niður gróður við Gull-
foss eða í Dimmuborgum. Ef ein-
hver er sekur um svaðið þá em það
þeir sem fluttu ferðafólkið þangað.
Viltu skattleggja ferðamennina?
verður kannski einhverjum á aö
spyrja. Á að fara að selja aðgang
að okkar helgustu náttúruminjum?
Svarið er einfalt: Það kann að vera
eina leiðin til að bjarga þessum til-
teknu stööum og mörgum fleiri að
selja að þeim aðgang svo að hægt
sé að malbika þar göngustíga. Mal-
bik og gróðurvemd fara nefnilega
svo ágætlega saman. Malbik fýkur
ekki og þaö er auðveldara að ganga
á þvi en á möl eða mold. Við verð-
um að skilja að landið er viðkvæmt
og gróðurvinjarnar þola ekki tugi
þúsunda fólks á ári án þess að það
láti á sjá.
Gullgrafaraæði
Við eigum að geta ráöið við ferða-
mennskuna í landinu en til þess
veröa þeir aðilar, opinberir og aðr-
ir, sem að þessum málum vinna,
aö vinna saman og markvisst að
því að koma í veg fyrir slys. Flestar
hálendisvinjar eru afar viökvæmar
og það er brýnt að takmarka um
þær umferð. Ferðaskrifstofur
þurfa að venja sig á að fara að til-
mælum landvarða og skýlausum
ákvæðum friölýsingar en á hvoru-
tveggja skortir verulega. Ófriðlýsta
staði þarf líka að umgangast sem
friðlýstir væru.
Að sjálfsögðu eiga þessi ummæli
ekki við nema um fáar af þeim
ferðaskrifstofum sem á íslandi
stunda sinn rekstur. Þau eiga ekki
síst við um erlendar ferðaskrifstof-
ur og erlent starfsfólk þeirra sem
þekkir illa íslenska náttúru. En
þetta á líka við um íslenska rútu-
bílafyrirtækið sem sendir leiðsögu-
fólk sitt á Dale-Carnegie námskeið
en ekki á þar til gert námskeið fyr-
ir leiðsögumenn svo að leiðsögu-
fólkið þekkir ekki einu sinni
grundvallaratriði friðlýsingar.
Ferðamálaráð og Náttúruvemdar-
ráð mættu hka gjarna gera eitthvað
í því að láta taka meira mark á sér
og fylgja skorinorðri og ákveðinni
stefnu gegn gullgröfurum ferðabis-
nessins.
Ingólfur Á. Jóhannesson
„Auövitað er það ekki ferðafólkið sem
einstaklingar sem eru neinir sökudólg-
ar þótt það hafi átt þátt í því að troða
niður gróður við Gullfoss eða 1 Dimmu-
borgum.“
Grasrótarútvarpið Rót hefur aö
undanfómu verið að festast í sessi
sem glöggt sést á verulegri leng-
ingu útsendingartíma og mun
meiri fiölbreytni í dagskrárgerð.
Þrátt fyrir að Morgunblaðið - lík-
lega einhver mesti fiölmiðlarisi á
jarðarkringlunni miðað við fólks-
fiölda - hafi lagt sig fram um að
koma pólitískum öfgastimpli á út-
varpsstöðina hefur mikill fiöldi
ópóhtískra almannasamtaka og
trúfélaga tekið þátt í dagskrárgerð-
inni og látið staksteinagjamm og
leiðarabofs úr Aðalstræti sem vind
um eyru þjóta.
Af fiölmörgum ópólitískum dag-
skráraðilum nefni ég hér Krísuvík-
ursamtökin, Sjálfsbjörg, Samtök
um jafnrétti milh landshluta, al-
þjóðleg ungmennaskipti, esperant-
ista, mormóna og Baháísamfélagið.
Einnig hafa fiórir af þeim sex
stjórnmálaflokkum sem sæti eiga á
Alþingi verið með þætti á útvarpi
Rót.
Vaxandi hlustun
Útvarp Rót hefur ekki tekið þátt
í hlustendakönnunum þeim er aðil-
ar auglýsingamarkaðarins standa
fyrir, að nokkru leyti vegna þess
hve óheyrilega dýrt ér að vera þar
með og að nokkru leyti vegna efa-
semda um aðferðir þær og hug-
myndafræði sem kannanir þessar
byggjast á. Það er þó ljóst að hlust-
un á útvarp Rót hefur stöðugt auk-
ist og er orðin veruleg þegar í hlut
eiga „léttir blandaðir þættir“ eins
og miðdegisþátturinn Skráargatiö,
svo ekki sé minnst á jafnfágætt
úrvalsefni og viðtalsþætti Einars
Ólafssonar rithöfundar við Brynj-
ólf Bjarnason fyrrv. ráðherra. Mjög
óbrigöult merki um umtalsverða
hlustun er það hversu margir
hringja inn í beinar útsendingar. Á
Útvarpi Rót bregst það ekki að
Rótin
KjaUarinn
Jón Rúnar Sveinsson,
stjórnarformaður Rótar hf.
fiöldi fólks hringir um leið og það
er fært í tal. Hlustendahópur „Rót-
arinnar" er nú orðinn síst minni
en hinna stöðvanna.
Af áhugaverðum efnispunktum
útvarps Rótar vil ég sem dæmi
nefna eftirfarandi:
* Léttur morgunþáttur, Forskot.
* Miðdegisþátturinn Skráargatið.
* Lestur íslendingasagna. Sem
stendur er verið að lesa Brennu-
Njáls sögu.
* Lestur úr íslenskum þjóðsögum
og ýmislegt um dulræn efni, sem
íslendingar virðast hafa ótæm-
andi áhuga á.
festir
* UpplesturúrritverkumÞórbergs
Þórðarsonar.
* Sérstakir þættir fyrir börn og
unglinga þar sem lögð er áhersla
á þátttöku bæöi barnanna og
unglinganna sjálfra.
* Klassísktónlist,ca.5klst.áviku.
* Þættir með þungarokki og ný-
bylgju í umsjá ungra áhuga-
manna. í báðum tilvikum er um
að ræða tónlistarform sem að
mestu er úthýst hjá öðrum út-
varpsstöðvum í landinu.
Tónhstarflutningur af hljómplöt-
um (sem sumir vilja kalla síbylju)
hefur aukist nú með sumrinu, m.a.
vegna þess að sum þeirra samtaka
sem þátt taka í dagskrárgeröinni
eru komin í hálfgert sumarfrí. í
tónlistarvali er þó leitast við að
leika einkum tónlist af vahdaðra
taginu sem oftast verður útundan
hjá öðrum stöðvum.
Útvarp fyriralla
Útvarp er ekki bara móttökutæki
heldur líka senditæki. Almenning-
ur á íslandi leit til skamms tíma
upp til þeirra þjóðfrægu manna og
kvenna sem unnu við að tala í út-
varp. Fræg er sú saga að fréttaþul-
ir breska ríkisútvarpsins hafi jafn-
an farið í sparifótin þegar þeir lásu
fréttimar.
Ein ánægjulegasta reynslan af
starfi útvarps Rótar hingað til er
sú mikla virkni sem skapast hefur
rætur
í kringum dagskrárgerðina. Dag-
skráraðilar skipta tugum og á veg-
um hvers aðila tekur fiöldi manns
þátt í útsendingum, þannig að á
örfáum mánuðum skipta þær radd-
ir sem heyrst hafa á útvarpi Rót
hundruðum. Nákvæm talning hef-
ur ekki farið fram en ég yrði satt
að segja ekkert hissa þótt þær los-
uðu þúsundiö. Fólk snarar sér inn
í hljóðstofu eins og það er klætt og
margur maðurinn, sem fór inn með
hjartslátt yfir því að þurfa í fyrsta
skipti á ævinni að tjá sig í beinni
útsendingu, hefur farið út með orð
á vörum í þá veru að þetta sé bara
ekkert mál!
Fjarlægðin milh flytjenda efnis
og hlustenda Rótarinnar er með
öðrum orðum mjög lítil, þeir eru í
rauninni jafningjar, hlustandinn
getur hvenær sem er pantað tíma
og tekið sjálfur að sér þátt. Þessi
beina þátttaka hlustenda kemur
vel fram í vikulegri tórúistarget-
raun í miðdegisþætti Útvarps Rót-
ar. Vinningurinn í getrauninni er
eigin þáttur sem hinn heppni hlust-
andi sér um. Nokkrir mjög góðir
þættir hafa orðið til á þennan hátt,
ég minnist sérstaklega eins þar sem
vinningshafar buðu upp á lestur
úr 2.500 ára gömlum fagurbók-
menntum Forn-Grikkja. Utvarps-
stöð, sem umgengst lúustendur
sína eins og vitibornar manneskjur
en ekki eins og „hausa“ til þess aö
selja auglýsendum, er sannarlega
kærkomin nýung í ljósvakasam-
keppninni.
Eflum Útvarp Rót!
Útvarpsstöðin Rót er eitt af því
fáa jákvæöa sem komið hefur út
úr afnámi einkaréttar ríkisút-
varpsins á ljósvakafiölmiðlun. Eft-
ir tveggja ára reynslutíma blasir
það við að ríkisútvarpið hefur
misst stóran hluta tekna sinna sem
óhjákvæmilega hefur leitt af sér
niðurskurð á innlendri dagskrár-
gerð, fréttaþjónustu og menningar-
efni. Ekki var þó úr háum söðli að
detta hvað þessa hluti áhrærði.
Fjármagn, sem áður rann til ríkis-
útvarpsins, fer nú einkum í að fiár-
magna sjónvarpsstöð er virðist
hafa það sem höfuðmarkmið að
innlima ísland endanlega inn í
bandaríska menningarlandhelgi,
og útvarpsstöð sem gerst hefur
brautryðjandi æsifréttamennsku á
öldum ljósvakans. Sú útvarpstöðv-
anna, sem í upphafi fór af stað með
fríska fréttamennsku og vandaöa
fréttatengda þætti, virðist nú berj-
ast í bökkum og er að verða að nær
algerri síbyljustöð.
Mín niðurstaða er því sú aö rétt
hafi verið að aflétta ríkiseinokun á
rafsegulöldunum en hins vegar
hefði ríkisútvarpið átt að hafa
einkarétt á birtingu auglýsinga. Á
þann hátt hefði rekstur almenn-
ingsútvarpsstööva á borð við Rót
verið gerður mögulegur en fiár-
plógsfyrirtæki sem byggja tilveru
sína á lágmenningarefni heföu ekki
getað grafið undan ríkisútvarpinu
eins og raunin er orðin.
Vilt þú, lesandi góður, efla raun-
verulegt frelsi á öldum ljósvakans?
Vilt þú jafnframt stuðla að lýðræð-
islegri, upplýstri og opinni umfiöll-
un um þjóðfélagsmál? Þú vilt
kannski meira að segja eiga kost á
auknu framboði á menningarlegu
útvarpsefni, bókmenntum og hst-
um? Leiðin til þess að geta gert
þetta liggur um útvarp Rót. Stöðin
hefur að undanfórnu verið að
styrkjast fiárhagslega en þó vantar
enn tilfinnanlega ýmsan tækjabún-
að. Því er stuðningur hlustenda
ákaflega velkominn, annað hvort
með kaupum á hlutabréfum í stöð-
inni eða með því að þeir gerist
áskrifendur. Jón Rúnar Sveinsson
„Mín niðurstaða er sú að rétt hafi ver-
ið að aflétta ríkiseinokun á rafsegulöld-
unum en hins vegar hefði ríkisútvarpið
átt að hafa einkarétt á birtingu auglýs-
inga.“