Dagblaðið Vísir - DV - 20.07.1988, Blaðsíða 14

14
MIÐVIKUDAGUR 20. JÚLÍ 1988.
Frjálst.óháö dagblaö
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11, SlMI 27022
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 800 kr.
Verð I lausasölu virka daga 75 kr. - Helgarblað 90 kr.
Bindiskylda bankanna
Talsverð rimma hefur staðið milli ríkisstjórnarinnar
annars vegar og bankanna hins vegar um kaup á ríkis-
skuldabréfum. Ein af efnahagsráðstöfunum stjórnar-
innar í vor sem leið var að ákveða frekari íjármögnun
ríkissjóðs með kaupum bankanna á spariskírteinum.
Þetta hefur ekki gengið eftir og ríkisstjórnin hefur af
þeim sökum hótað að hækka bindiskyldu bankanna
gagnvart Seðlabankanum til að knýja fram vilja sinn.
Til samkomulags í þessari deilu hafa bankarnir sett
fram tillögu um að sala spariskírteinanna verði boðin
út og jafnframt að bankarnir tryggi ríkissjóði tiltekið
lágmarksfl ármagn sem brúi bilið í þá upphæð sem ríkis-
sjóð vanhagar um. Ríkisstjórnin er enn með þessa sátta-
tillögu til athugunar en ljóst er þó að hún þarf að skoða
fleiri þætti þessa máls.
Hvort heldur bankarnir kaupa meira af spariskírtein-
um eða fá aðra til þeirra kaupa verður afleiðingin sú
að minna fé verður til almennra útlána í bönkunum.
Sem aftur hefur í för með sér vaxtahækkun. Enda þótt
halli á ríkissjóði sé alvarlegur veikleiki í efnhagsstjórn-
inni er þó hitt sýnu verra ef vextir hækka enn á hinuin
almenna lánamarkaði. Vaxtakostnaður er að sliga þjóð-
ina. Hann er smám saman að ganga af atvinnurekstrin-
um dauðum og einstaklingar, sem neyðast til að taka
lán, hvort heldur til húsakaupa eða reksturs heimila,
festast í vítahring vaxta og afborgana. Áður fyrr var
sagt að hækkanir á launum væru mesti verðbólguvald-
urinn en fæstir efast um að fj ármagnskostnaður ræður
nú mestu um verðbólgu og rekstrarerfiðleika.
Það er rétt sem sagt er að einhliða vaxtahækkun
læknar engin mein meðan verðbólgan mælir vísitölur
og verðtryggingar á fleygiferð. Forsenda lækkunar á
fjármagnskostnaði er auðvitað hjöðnun verðbólgunnar.
Enda yrði einhhða vaxtalækkun árás á sparifjáreigend-
ur og margfaldur vandi fyrir lánastofnanir sem ekki
hefðu þá lengur lánsfé til að halda atvinnurekstri gang-
andi. Dagar neikvæðra vaxta eru liðnir og eins gott fyr-
ir alla að gera sér grein fyrir því.
En með því að þvinga bankana til aukinnar bindi-
skyldu eða óhagstæðra kaupa á spariskírteinum ríkis-
sjóðs eru afleiðingarnar þær sömu og leiddu engu að
síður vextina upp á við. Fyrirhugaðar aðgerðir ríkis-
stjórnarinnar eru því hreint glapræði ef og þegar hverj-
um manni er ljóst að nú þarf að leggja allt kapp á hjöðn-
un verðbólgu og vaxtalækkun í kjölfarið. Það verður
að ráðast að rótum meinsins ef árangur á að nást. Vanda
ríkissjóðs verður að leysa með öðrum hætti.
Eyjólfur Konráð Jónsson alþingismaður hefur verið
hvað skeleggastur við að vara við bindiskyldu bank-
anna. Hann varar við slíkri peningaskömmtun og bend-
ir réttilega á þá staðreynd að menn geti ekki gefið vexti
frjálsa, boðið erlendu fjármagni inn á innlendan markað
og á sama típia rekið ofstjórnarpólitík gagnvart peninga-
magninu í umferð. Það er ekki bæði hægt að halda og
sleppa.
Eyjólfur virðist vera röddin í eyðimörkinni. Þeir eru
teljandi á fingrum annarrar handar, stjórnmálamenn-
irnir sem taka undir skoðanir hans. Það er til að mynda
athyglisvert að í ráðherrahópnum virðist mönnum fyr-
irmunað að skilja samhengið. Ríkisstjórnin vill hafa
sitt á þurru og hótar ihu að öðrum kosti. Það eru bank-
amir sem nú gera örvæntingarfuha thraun til að koma
vitinu fyrn: stjórnina. Þeir eru að reyna að bjarga því
sem bjargað verður. Ekki ríkisstjórnin.
EUert B. Schram
Refsing og
umferðarslys
Nú gengur yfir mikil umræða um
aðgerðir gegn umferðarslysum.
Eölilega verða margir harmi og
reiði lostnir þegar fólk er keyrt nið-
ur og slasast til ólífis á götum borg-
arinnar enda fellur slíkt undir
manndráp af gáleysi.
Fólk hrópar á tafarlausar aðgerð-
ir, s.s. fyrirvaralausa fangelsun,
þyngri refsingar og jafnvel líkam-
legar meiðingar!
Er líklegt að skyndiákvarðanir
um harðari refsingar verði farsæl
lausn á þessum vanda? Lítum nán-
ar á máiið.
Ölvunarakstur
í allflestum vestrænum löndum
hefur tíðni ölvunaraksturs aukist
mjög á síöustu 10-15 árum. Milli
50 og 70% þeirra ökumanna, er
slasast eða deyja í uinferðarslysum
um helgar, eru ölvuð. Flestir þeirra
eru á aldrinum 18-30 ára (Úttekt á
ölvunarslysum í vestrænum heimi.
Ó. Ólafsson; 1985).
Ótal ráðstefnur hafa verið haldn-
ar um þetta vandamál. Trúlega á
verulegur íjöldi þeirra, sem hér
eiga hlut að máh, við áfengisvanda-
mál að stríða.
Hér á landi eru háværar raddir
um að lögreglumenn þurfi að vera
virkari en nú er.
Sannleikurinn er samt sá að lög-
reglan hérlendis er mun virkari í
þessum málum en t.d. lögregla á
öðrum Norðurlöndum.
Þó aö við neytum minna áfengis
en flestir aðrir tekur lögreglan mun
fleiri vegna gruns um ölvun viö
akstur en t.d. á öðrum Norðurlönd-
um. Dauðaslys eru hlutfallslega
færri hér á landi en í nágranna-
löndunum. (Sjá mynd).
Aðgerðir
Fangelsun er ekki einhlít lausn á k
þessu vandamáli. Norðmenn hafa
lokað menn inni í fangelsi viö 1.
KjaUaiinn
Ólafur Ólafsson
landlæknir
ölvunarbrot frá því á árinu 1935.
Ekki deyja færri vegna ölvunar-
aksturs í Noregi en í nágranna-
löndunum. Finnar tóku upp þenn-
an sið fyrir nokkrum árum en
hurfu frá þeirri skipan vegna lélegs
áranginrs. Helst er tahð að þungar
fésektir komi að einhverju gagni
og að jafnframt beri að gefa mönn-
um kost á áfengismeðferð.
Dómarar þessa lands mættu taka
þetta meira til athugunar en nú er.
Stórauka ber áfengisfræðslu í
skólum.
Hraðakstur
Hvers vegna aka ungir menn of
hratt? Sjálfsagt er erfitt aö benda á
eina sérstaka ástæðu en líklegt er
að eftirfarandi ástæður séu a.m.k.
samverkandi orsakir þessa:
1. Unglingar fá ökuskírteini á ís-
landi einu ári yngri en í öðrum
löndum. Egnar sannanir eru fyr-
ir því að unghngar verði fyrr
andlega þroskaðir hér á landi en
í nágrannalöndunum.
2. ökukennslu er alls ekki sinnt
nægilega hér á landi. Til þess að
öðlast ökukennararéttindi er
krafist 20-30 klst. námskeiðs. í
nágrannalöndunum þurfa verð-
andi ökukennarar að ganga í
gegnum 6-12 mánaða nám áður
en þeir fá kennsluréttindi. Fjöl-
mörg dæmi eru þess að ungling-
um er sleppt í gegnum ökupróf
eftir 10-12 klst. akstursæfingu
og sýnir það andvaraleysi okkar
í þessu efni.
3. Bifreiðaeign unglinga hefur
aukist gífurlega á siðustu 5-10
árum.
4. Fjölmiðlar sýna oft i viku
spennukvikmyndir sem enda
venjulega með hraðakstri. Bif-
reiðaumboðin auglýsa daglega í
fjölmiðlum vöru sína eins og
vera ber. Nær undantekningar-
laust er mest lagt upp úr við-
bragðsflýti bifreiðar og spyrnu-
keppnum.
5. Við fullorðna fólkið erum tæp-
ast góðar fyrirmyndir i þessu
efni. Varla ef htið er til gerða
Alþingis en nú er leyfður hærri
hámarkshraði á venjulegum
vegum á íslandi en i nokkru öðru
, Evrópulandi.
Hvað er til ráða?
Sjálfsagt er engin skjótfengin
lausn til. Við bifreiðaakstur gidir
þó alþekkt regla - æfmgin skapar
meistarann. í Bandaríkjunum hef-
ur m.a. verið kannaður aksturs- og
umferðarslysaferill unglinga eftir
ökupróf, með tilhti til þess hve
marga æfingatíma þeir höfðu ekið
fyrir ökuprófið. í ljós kom að þeir
sem höfðu fengið 50-60 æfingatíma
lentu mun síður í slysum en þeir
er höfðu aðeins 20-30 æfingatíma.
Það getur ekki hafa farið fram
hjá foreldrum að unglingar eru í 5-6
sinnum meiri hættu að lenda i slys-
um eða valda slysum en þeir sjálf-
ir!! (sjá mynd).
Á þessar staðreyndir hefur marg-
oft verið bent (sjá mynd frá Slysa-
deild Borgarspítalans). Ef við for-
eldrar reynum ekki að koma öku-
kennslu i sæmilegt horf, t.d. með
þvi hafa áhrif á þá alþingismenn,
sem við höfum kosið, til þess að
gera eitthvað raunhæft til þess að
bæta ökukennslu og lækka hám-
arkshraða, er við okkur að sakast
að nokkru leyti ef iha fer.
Síðan þarf að taka upp verklega
ökukennslu í efstu bekkjum grunn-
skóla og jafnvel í framhaldsskól-
um, en allflestir „umferðar-sér-
fræðingar" hafa lagst gegn þessu
án þess að færa nokkur rök fyrir
máh sínu. Kostnaður við þessar
aðgerðir er.aðeins brot af þeim
mikla kostnaöi sem hlýst af bif-
reiðatjóni og slysum. Við fullorðna
fólkið mótum lífsstíl unglinga, aug-
lýsum bifreiðar, kennum bifreiða-
akstur og setjum lög og reglur og
þess vegna er ábyrgð okkar mikil.
Lokaorð
Ég fagna aðgerðum þeirra sem
nú hafa komið fram á sjónarsviöið
og vhja bæta umferðarmenningu
þessa lands og vonast th þess að
átak þeirra beri árangur, en því
miður hef ég margoft orðið vitni
að því að svipuð átök hafa runnið
út í sandinn.
Ég vona sannarlega að svo verði
ekki nú - en þaö nægir tæpast að
„höggva af bensínfótinn" og
heimta þyngri refsingu. Annarra
aðgerða - sem að vísu tekur lengri
tíma að koma í framkvæmd - er
þörf.
Síðan má skrifa langt mál um
óábyrga afstöðu sumra víðlesinna
fiölmiðla í þessum málum. Þeir
m.a. lögðu sitt af mörkum th þess
að setning laga um bhbeltanotkun
dróst á langinn með hörmulegum
afleiðingum. Ólafur Ólafsson
Aldur og kyn þeirra sem slösuðust i umferðinni á hverja 1000 íbúa á
Fteykjavíkursvæðinu 1975. Heimlld: Bjarnl Toríason: UmterOarslysin og afteiðingar
þeirra. Fylgirit v/heilbrigöisskýrslur 1984 nr. 1.
Tengsl dauðaslysa í umferð vegna ölvunar og handtöku vegna ölvunar
við akstur. Upplýslngar Norrœna umferðarslysaþlngið I Helslngfors 1985.