Dagblaðið Vísir - DV - 15.08.1988, Side 15

MÁNUDAGUR 15. ÁGÚST 1988.
15
„Ég hef einnig frétt það að for-
sætisráðherra komi ekki til lands-
ins fyrr en eftir 21. ágúst. Ég vil sem
minnst um það segja. Við fram-
sóknarmenn munum ekkert slaka
á,“ sagði Steingrímur Hermanns-
son utanríkisráðherra. Þetta eru
upphafsorð fréttar í DV sl. þriðju-
dag og síðar í fréttinni er Stein-
grímur spurður: „Má búast við því
að ríkisstjórnin hefji undirbúning
að efnahagsráðstöfunum fyrr en
Þorsteinn kemur úr fríinu?“ Og
hann svarar: „Nei, ég held að það
sé alveg útilokað mál. Það vantar
verkstjórann. Ég vil sem minnst
láta hafa eftir mér um þá hluti. Við
vinnum...“ þ.e. framsóknarmenn
o.s.frv.
Ég las þessa frétt í ráðstefnusal-
arkynnum ríkisstjórnarinnar við
Borgartún sl. þriðjudag og rakst
þar m.a. á téðan Steingrím Her-
mannsson auk manna úr nefnd
þeirri sem forsætisráðherra hefur
skipað til að gera tillögur um ráð-
stafanir í efnahags- og atvinnumál-
um og Steingrímur hefur tilnefnt
fulltrúa í fyrir Framsóknarflokk-
inn. Eins og á stóð átti ég eðlilega
erfitt með að skilja hvað fólst í tú-
vitnuðum oröum formanns Fram-
sóknarflokksins „að það sé alveg
útilokað mál“ að undirbúningur að
efnahagsráðstöfunum geti hafist
„fyrr en Þorsteinn kemur úr frí-
inu“. Annaðhvort hefur utanríkis-
ráðherrann ekki heyrt spurningu
blaðamannsins eða blaðamaöurinn
svar ráðherrans, nema hvort
tveggja sé.
Þegar ég frétti af því að Þorsteini
Pálssyni hefði verið boðið í opin-
bera heimsókn til Bandaríkjanna
að hitta Ronald Reagan forseta
sagði ég við hann í gamni að næstu
uppákomu formanns Framsóknar-
flokksins myndi bera upp á sama
dag og sú heimsókn hæfist. Hann
vildi ekki trúa því og sagði mér frá
er of langt gengið
Kjallaiinn
Halldór Blöndal
alþingismaður
komið. Þannig að við ætlum ekkert
að fara í frí.“
Ég held ég muni það rétt að báðir
þessir ráðherrar, Þorsteinn Páls-
son og Halldór Ásgrímsson, hafi í
fyrri ríkisstjóm og þessari lagt elju
í embættisverk sín og verði ekki
sakaðir um veraldarflakk þegar
mikið hefur legið við. Með hliðsjón
af fortíðinni get ég vel skilið að
Steingrími þyki henta að vekja at-
hygh á því núna að hann skuli þó
vera heima meðan hinir ráðherr-
arnir eru í opinberum heimsókn-
um erlendis. Nauðsynlegt er að fá
fram hvort honum hafi þótt rétt að
þeim væri aflýst á síðustu stundu
vegna efnahagsástandsins. Það
gerði forsætisráðherra sl. vor en
því miður man ég ekki hver við-
brögð Steingríms voru við þvi. En
„Með hliðsjón af fortíðinni get ég vel
skilið að Steingrími þyki henta að vekja
athygli á því núna að hann skuli þó
vera heima meðan hinir ráðherrarnir
eru í opinberum heimsóknum erlend-
is.“
því að samkomulag hefði tekist um
vinnubrögð í ríkisstjórninni varð-
andi væntanlegar efnahagsráðstaf-
anir. Þær eru ekki síst nauðsynleg-
ar vegna afkomu sjávarútvegsins
og nú hittist svo undarlega á aö
Halldór Ásgrímsson sjávarútvegs-
ráðherra er líka erlendis. Hann er
m.ö.o. ekki „að vinna“ fremur en
Þorsteinn og viö þá báða jafnt eiga
þessi orö Steingríms Hermanns-
sonar: „Við erum með daglega
fundi núna og höfum skipað nefnd
til að vinna úr því sem fram hefur
hann hefur látið eitthvað flakka,
ef ég þekki hann rétt.
Ég hef oft spurt sjálfan mig að
því hvers vegna Steingrímur Her-
mannsson talar eins og hann talar.
Hann hefur nú setiö í hverri ríkis-
stjórninni á fætur annarri og eng-
inn einn maður ber meiri ábyrgð á
því hvaða stjómarstefnu hefur ver-
ið fylgt síðasta áratuginn. Samt er
svo að heyra að hann sé alltaf jafn-
hissa á því hvernig ástandið er og
alltaf hefur hann eitth vert lag á því
að skjóta sér til hliðar ef óvænlega
„Eg hef oft spurt sjálfan mig að þvi hvers vegna Steingrímur Hermanns-
son talar eins og hann talar,“ segir m.a. í greininni.
horfir. Og alltaf er hann jafnundr-
andi ef einhver hefur orð á að hann
tali ógætilega eða kenni öðrum um.
Það er rétt hjá Steingrími Her-
mannssyni aö forsætisráðherra er
verkstjóri ríkisstjórnarinnar. Hitt
er rangt ef hann er að reyna aö
gefa það í skyn að formenn stjórn-
arflokkanna séu ekki jafnsettir
innan ríkisstjórnarinnar. Þeir bera
allir sömu ábyrgðina gagnvart sín-
um flokkum og gagnvart þjóðinni
á aðgerðum eða aðgerðaleysi ríkis-
stjórnarinnar. Ef ágreiningur kem-
ur upp er það þeirra að leysa hann.
Málið horfði hins vegar öðruvísi
við ef Sjálfstæðisflokkurinn hefði
einn meirihluta á Alþingi, enda
myndu þá verkstjórnarhæfileikar
Þorsteins Pálssonar njóta sín og
ástandið væri annað og betra í
landinu.
Margir hafa haft orð á því við
mig að Steingrímur Hermannsson
tali svona vegna þess aö hann uni
því ekki aö vera ekki forsætisráö-
herra. Þess vegna vilji hann ekki
standa heils hugar að baki ríkis-
stjórninni. Ljótt er ef satt er. En
um hitt blandast mér ekki hugur
að nú eru ástæður þær í landinu
aö ekki dugir ráðherrum og ríkis-
stjórn annað en að leggja sig fram
um lausn efnahagsvandans og
standa síðan saman um að fylgja
þeirri lausn eftir. Á því getur oltið
hvort úrræðin duga eða duga ekki.
Svo einfalt er það.
Halldór Blöndal
Hvað er
efnahagsvandi?
„Ef við langtímum saman eyðum meira en við öflum streyma peningar
og verðmæti út úr landinu," segir i greininni.
Lesandi góður, hefur þú heyrt það
nefnt að íslenska þjóðarbúið eigi við
efnahagsvandamál að stríða?
Hvemig lýsir vandinn sér? Verð-
bólga, óhagstæður viðskiptajöfnuð:
ur, erlend skuldasúpa, gengisfell-
ingar og gengissig, hallarekstur rík-
issjóðs, kaupmáttarrýrnun, háir
raunvextir, afkoma undirstöðuat-
vinnuveganna í rúst? Hljómar þetta
ekki allt kunnuglega? Þessi efna-
hagsvandi virðist geta tekiö á sig
hinar ótrúlegustu myndir sem
stundum virðast eiga það eitt sam-
eiginlegt að aðeins er hægt að leysa
vandann með nýjum og öðruvísi
vanda sem aftur er svo hægt að
leysa með öðruvísi vanda og þannig
koll af kolli. Virtustu menn deila
um það hvað sé orsök og hvað af-
leiðing. Er gengisfelling orsök verð-
bólgu eða afleiðing? Eru háir raun-
vextir orsök eða afleiðing verð-
bólgu?
Vandamálið einfaldað
Við skulum einfalda vandamálið
fyrir okkur verulega. Hugsum okk-
ur fjölskyldu sem á við efnahags-
vandamál að stríða eða blankheit
eins og það er oftast nefnt í daglegu
máli. Hvernig lýsir vandinn sér? Jú,
skuldir hlaðast upp, slíkt gengur
ekki nema ákveðinn tíma, það vant-
ar peninga til að kaupa mat, bensín
á bflinn, borga afborganir, kredit-
kortið er trúlegast notað meira en
góðu hófi gegnir, erfiðleikar eru við
að borga ýmiss konar reikninga, svo
sem síma, hita og rafmagn og þann-
ig mætti sjálfsagt lengi telja. Allt þar
sem peningar koma við sögu er orö-
KjaUarinn
Brynjólfur Jónsson
hagfræðingur og formaður
efnahagsnefndar
Borgaraflokksins
ið að vandamáh. Það fyrsta sem
manni dettur í hug sem lausn er
aðhald og sparnaður á öhum svið-
um sem út af fyrir sig er ágætis ráð
en dugar of oft aht of skammt. Önn-
ur leið er að auka tekjumar og ef
okkur tekst að koma tekjuhliðinni
í lag leysast öh þessi vandamál. Með
öðrum orðum leysum við vandann
með þvi aö koma málum þannig
fyrir að tjölskyldan afli meira en
hún eyðir. Fyrirtæki, sem eiga við
efnahagsörðugleika að etja, standa
frammi fyrir sama vanda og fjöl-
skyldan. Þeirra vandamál heita ör-
htið öðmm nöfnum en era í öhum
grundvaharatriðum eins.
Við íslendingar erum ekki nema
um 250 þúsund manna fjölskylda
eða fyrirtæki á afskekktri eyju á
mörkum hins byggilega heims.
Okkar efnahagsmál enda öll í tveim
punktum. Annar er þetta með að
afla og eyða, hinn er spumingin um
það hvemig við skiptum á mihi
okkar verðmætimum. í okkar efna-
hagsvanda virðast alhr hlutir, þar
sem peningar koma við sögu,
vandamál. Hvort fjölskyldan er ein-
hver vísitölufjölskylda eða 250 þús-
und manns skiptir því eina máli að
vandamálin eru örlítiö öðravísi í
hátt og heita oftar en ekki einhveij-
um svo gáfulegum nöfnum að aht
venjulegt fólk gefst upp á að reyna
að skhja vandamáhð.
Að eyða og afla
Allir hafa vit á því hvemig fyrir-
tæki það era sem eyða meira en þau
afla og hvað er th ráða ef ekki á hla
að fara. Ahir hafa vit á því að sam-
tök einstaklinga, eins og th dæmis
sveitarfélög, geta ekki th lengdar
eytt meira en þau afla. Allir vita að
einstakhngar eða fjölskyldur verða
að hafa samræmi í eyöslu og tekj-
um. íslenska þjóðarbúið er ekkert
annað en öh íslensk fyrirtæki, ahar
fjölskyldur og einstakhngar sem á
Islandi búa og samtök þeirra, sam-
anlagt. Ef íslenska þjóðarbúið eyðir
meira en það aflar myndast ein-
hvers staðar skuld, eða eignir rýrna
einhvers staðar. Svo einfalt er það
mál. Ef við langtímum saman eyð-
um meira en við öflum streyma
peningar og verðmæti út úr
landinu.Hvaða peningar? gæti ein-
hver spurt. Th dæmis peningamir
sem ættu að vera í húsnæðislána-
kerfmu, eða th dæmis peningamir
sem ættu að vera á lánamarkaðnum
og lækka vexti, th dæmis pening-
arnir sem vantar th að byggja upp
fiskeldi á íslandi í dag, th dæmis
peningarnir sem launþega vantar i
launaumslagiö sitt, th dæmis pen-
ingarnir sem vantar th byggingar
og reksturs dagheimha. Það væri
sjálfsagt hægt að nota peninga í eitt-
hvað. Ef við íslendingar hefðum
aflað meira en við eyddum á und-
anfórnum árum og héldum þannig
áfram væri hægt að nota æ meiri
peninga th ahra hluta þá væri efna-
hagsleg velsæld á íslandi.
Ef við reynum að prenta seðla th
að leysa vandann myndast bara
verðbólga, það era allir sammála
um. Þannig vih það oftast verða að
ef á að „svindla" í þessu efnahags-
kerfi verður afleiðingin verðbólga.
Hvort menn era svo að „svindla“
vegna þess að þeir vita ekki betur,
eða láta þau orð faha um leið að
hagfræði ghdi ekki á íslandi eða á
einhveijum öðram forsendum,
skiptir engu máh, grundvaharatrið-
in haldast óbreytt og afleiðingamar
eru þekktar.
Efnahagsráðstafanir, sem ganga
út á að færa peninga úr einum ís-
lenskum vasa í annan, auka ekki
hagsæld, nema afleiðing af shku
verði meiri tekjur eða minni útgjöld
fyrir þjóðarbúið. Að „svindla" á ein-
hvem hátt kostar bara meiri verð-
bólgu. Eina raunhæfa leiðin er að
koma málum þannig fyrir að meira
af peningum renni inn í landið en
út úr því. Það verða allir íslending-
ar að sameinast um. Hvemig við
eigum svo að skipta kökunni á milh
okkar er mál sem við hljótum að
deha um innbyrðis endalaust á nýj-
um og nýjum forsendum.
Ríkisstjórn íslands er yfirstjóm
allra heimila, fyrirtækja og samtaka
þessara aðha á íslandi. Hún er
ábyrg fyrir því á hveijum tíma að
efnahagsstærðir, gengi, kaupmátt-
ur, útflutningstekjur, innflutningur
vöra og þjónustu inn í landið, og
aht það, sé með þeim hætti að pen-
ingar streymi meira inn í landið en
út úr því.
Brynjólfur Jónsson.
„Eina raunhæfa leiðin er að koma
málum þannig fyrir að meira af pening-
um renni inn 1 landið en út úr því.“