Dagblaðið Vísir - DV - 16.01.1989, Blaðsíða 31

MÁNUDAGUR 16. JANÚAR 1989.
31
Svar til framkvæmdastjóra LSFH:
Stefna Landssambands fisk-
eldis- og hafbeitarstöðva?
Nýlega ritaöi framkvæmdastjóri
Landssambands fiskeldis- og haf-
beitarstöðva (LSFH), Friðrik Sig-
urðsson, grein um Veiöimálastofn-
un og að þessu sinni um Vistfræði-
deild stofnunarinnar og starfsmenn
hennar. Og enn sem fyrr vantaði
ekki stóryrðin. Skrif þessi birtust í
' DV þann 21. desember síðasthðinn
og einnig í síðasta tölublaði Eldis-
frétta, málgagns LSFH. Líta veröur
á skrif framkvæmdastjórans sem
boðun á stefnu stjórnar LSFH. Að
þessu sinni gerir framkvæmda-
stjórinn að umtalsefni skýrslu Vist-
fræðideildar Veiðimálastofnunar,
„Eldislax í ám við Faxaflóa". Segir
framkvæmdastjórinn skýrsluna
fulla af rangfærslum í garð flskeld-
is. Þetta er alrangt og einungis rök-
stutt með ósannindum og rang-
færslum eins og fram kemur hér á
eftir. Þetta veit framkvæmdasljór-
inn. Ekki er annað að sjá en að
greinin sé skrifuð til að gera Veiði-
málastofnun tortryggilega.
Að sjálfsögðu er Veiðimálastofn-
un ekki hafln yfir gagnrýni en gera
veröur þá kröfu aö slík gagnrýni sé
málefnaleg. Framkvæmdastjóri
LSFH hefur haft mýmörg tækifæri
til að koma slíkri gagnrýni á fram-
færi á eðlilegxnn vettvangi. Starfs-
menn Veiðimálastofnunar eru
einnig ávallt tilbúnir að taka við
ábendingum um það sem betur
mætti fara. Skítkast í fjölmiðlum er
ekki gagiirýni og venjulega ekki
svaravert, en þar sem Friðrik skrif-
ar í nafni fiskeldismanna sjáum við
undirritaðir okkur ekki annað fært
en að svara. Að framkvæmdastjór-
inn velji fjölmiöil til að ófrægja of-
annefnda skýrslu er einnig um-
hugsunarefni þegar haft er í huga
að meirihluti lesenda blaðsins hefur
ekki átt þess kost að lesa skýrsluna.
Skýrsla Vistfræðideildar
í umræddri skýrslu, sem unnin
er af Vistfræðideild Veiðimála-
stofnunar auk deilda stofnunarinn-
ar á Suður- og á Vesturlandi, segir
frá niðurstöðum rannsókna á
magni eldislax í ám við Faxaflóa.
Bent er á þá hættu sem náttúruleg-
um laxastofnum stafar af erfða-
blöndun við eldislax. Slík blöndun
er afar óæskileg þar sem yfirgnæf-
andi líkur eru á að stofn árinnar
hafi mesta hæfni til að lifa við þau
umhverfisskilyrði sem ríkja í við-
komandi á og á hafsvæðinu sem
laxinn fer um. Aðlögun laxastofna
að umhverfi sínu á sér 10.000 ára
'sögu hérlendis. Þetta þýðir jafn-
framt að aðkomufiskur (t.d. eldis-
fiskur úr kví, oft upprunninn á
fjarlægum stað og genginn í gegn-
um val í eldi) er vanhæfari. í
skýrslunni er bent á leiðir til að
draga úr þessari hættu, bæði fisk-
eldi og náttúruvist til góða.
Rangfærslur
framkvæmdastjóra LSFH
Framkvæmdastjórinn telur að
það felist þversögn í þessari hættu
þar sem náttúruvalið velji hæfustu
einstakhngana og því stafi náttúru-
legum fiski engin hætta af vhlufiski
úr eldi. Þetta er ekki rétt. Fari
margir eldislaxar upp í á þar sem
náttúrulegur stofn er fyrir hrygna
þeir saman. Stór hluti afkomend-
anna verður annaðhvort blending-
ar eða þá hreinir aðkomufiskar að
arfgerð. Efniviðurinn, sem nátt-
úruvalið hefur úr að velja, verður
rýrara. Hæfustu einstaklingamir
lifa en þeir eru fáir þar sem fáir
hreinir náttúrulegir fiskar verða
eftir. Haldi blöndunin áfram í
nokkur ár þynnist erfðamengi
náttúrulega stofnsins stöðugt
meira. Afleiðingin gæti orðið htil
eða engin náttúruleg laxgengd.
Hættan á tjóni ræðst af hversu
mikil hlutfallsleg blöndun er og
hversu fjarskyldur aðkomulaxinn
er. Aðkomufiskur er líklegri til að
vera ólíkur laxi í tiltekinni á ef
hann er langt að kominn og úr
ólíku umhverfi. Fiskur, sem gengið
hefur í gegnum val í eldi, er meö
þrengt erfðamengi og er því van-
hæfari en ella til að bjarga sér í
náttúrunni. Hér gilda sömu lögmál
og fyrir önnur dýr sem maðurinn
hefur gert sér undirgefin, þau
verða frábrugðin þeim villtu og
ekki eins hæf tfl aö bjarga sér í
náttúrunni.
Enn meiri rangfærslur
Framkvæmdastjórinn segir í
umræddri grein að flakk milli
vflltra laxastofna geti verið 15%.
Þetta er beinlínis rangt. Flakk milh
náttúrulegra stofna er innan við
1%. Ef það væri 15% væru ekki til
ólíkir laxastofnar.
Sannað er að eldislax tímgast við
náttúrulegan lax, þrátt fyrir að
framkvæmdastjórinn haldi því
gagnstæða fram. Hins vegar er
hrygning eldislax ekki ahtaf jafn-
árangursrík og hrygning náttúru-
legra laxa.
I Elhðaánum voru 33% af laxi í
klakveiði í neðri hluta EUiðaánna
af eldisuppruna. Þetta er samsetn-
ing þess lax sem þar ætlaði sér að
hrygna. Út frá þessu hlutfalli inn-
blöndunar var reiknað að það tæki
12 ár að eyða Elhðaárstofninum í
þeim hluta ánna. í skýrslunni kem-
ur einnig fram að hlutfall eldislax
er lægra ofar í ánum. Það eru því
beinar rangfærslur hjá fram-
kvæmdastjóranum þegar hann
heldur því fram að annað standi í
skýrslunni ellegar hann hefur ekki
lesið hana. í þessu sambandi verð-
ur að benda framkvæmdastjóran-
um á að ósasvæði Elhðaánna er
ekki við Árbæjarstíflu.
Glæpastarfsemi
Að fiskeldi sé glæpur hafa starfs-
menn Vistfræðideildar Veiðimála-
stofnunar aldrei haldið fram, þvert
á móti. Reyndar hafa þeir lagt sig
fram um að miðla af sinni þekkingu
og benda á hluti sem betur mættu
fara. Hins vegar er það umhugsun-
arefni að ef ekki er varlega farið
munu laxastofnar í ám spfllast af
völdum fiskeldis, og hverra er þá
ábyrgðin og skaðabótaskyldan?
Væru það eðlileg viðbrögð Veiði-
málastofnunar aö þegja þegar hún
sér þessa hættu fyrir hendi? Væri
það ekki glæpur?
Lauslegar kannanir LSFH
„Lausleg könnun“ framkvæmda-
stjórans á stærð eldisfisks frá fyrir-
tækjum með norskan fisk eru létt-
væg rök til að sýna fram á yfir-
burði norska laxins. Svo vill til að
þau fyrirtæki, sem hafa norska lax-
inn, eru stærstu eldisfyrirtækin
með gott eldisumhverfi. Það að
þeirra lax sé stærri staðfestir að
eldisumhverfi er gott en segir htið
um hvort þessi lax sé betri eða verri
en annar lax. Ekkert kemur fram
um hversu hátt hlutfall af íslensk-
um laxastofnum er í eldi hjá þess-
um fyrirtækjum í þessari „lauslegu
könnun". Til að sýna fram á hvort
tiltekinn stofn er betri en annar
þarf vel skipulagðar samanburð-
artilraunir en engar slíkar tilraun-
ir með norskan lax og íslenskan
hafa verið geröar enn svo vitað sé.
Eftir stendur fullyröing okkar
óhögguð um að hæpið sé aö norsk-
ur lax henti við íslenskar eldisað-
stæður. Teljum við einnig að nátt-
úrulegum laxastofnum stafi mun
meiri hætta af norskum en íslensk-
um eldisfiski, bæði af völdum hugs-
anlegrar útbreiðslu sjúkdóma og
erfðablöndunar.
Betri leið
Heppflegur efniviður til að nota
og kynbæta við okkar eldisaðstæð-
ur er fólginn í íslenskum laxastofn-
um. Það væri mikið óhapp og
skammsýni ef sá efniviður glatað-
ist vegna erfðablöndunar. í skýrslu
okkar er einmitt verið að vara við
þessari hættu, fiskeldi tfl góðs.
Endurhæfing hverra?
Framkvæmdastjórinn vfll senda
sérfræðinga, sem benda á þessa
hættu og leiðir tfl úrbóta, í endur-
hæfingu. Hann telur þá einnig
óhæfa til starfa, samanber viðtal í
Morgunblaðinu þann 8. des. síðast-
liðinn. í hverju er hæfnisskortur
okkar fólginn og hvernig á að hátta
endurhæfingunni?
Stefna LSFH?
Gæti verið að Landssamband
fiskeldis- og hafbeitarstöðva, þ.e.
stjórn þess og talsmaður, fram-
kvæmdastjórinn, ættu að hta í eig-
in barm? Ymsar spurningar verða
áleitnar. Er það slæmt að í flestum
tölublöðum Eldisfrétta, málgagns
LSFH, hafa verið fræðilegar grein-
ar um fiskeldi eftir starfsmenn
Veiðimálastofnunar. Er það glæp-
ur að stunda fiskeldisrannsóknir í
Laxeldisstöð ríkisins? Er það fisk-
eldi tfl framdráttar að níða stærstu
rannsóknarstofnun landsins í lax-
eldi? Er það fiskeldi til góös að láta
sem sú stofnun, Veiðimálastofnun,
sé ekki til og grípa til vísvitandi
sögufalsana til að komast hjá því
að nefna framlag hennar tfl haf-
beitar eins og gert er í leiðara síð-
asta tölublaðs Eldisfrétta? Væri
ekki vænlegra að styðja við þessa
stofnun og aðra aðila sem rann-
sóknir stunda í fiskeldi? Nóg eru
verkefnin og ljóst að Veiðimála-
stofnun hefur ekki haft bolmagn tfl
að sinna nema broti af því sem
þyrfti. Var það fiskeldi til fram-
dráttar að ráðast með fúkyrðum
að landbúnaðarráðuneyti og
hamra á vistaskiptum til sjávarút-
vegs þannig að ókleift varð að gera
nokkuð fyrir fiskeldi í langan tíma?
Sambýli
Útflokar LSFH að hagsmunir
stangaveiðimanna og veiðiréttar-
eigenda geti á einhvern hátt farið
saman við þeirra hagsmuni? Á orð-
um framkvæmdastjórans hefur
mátt skilja að við verðum að velja
mflli fiskeldis og náttúruvistar. Er
sambýli þessa óhugsandi? Á þá að
fórna öðru hvoru, kannski nátt-
úrulegum stofnum? Telur LSFH að
fiskeldi geti þrifist í þessu landi á
þann hátt? Svo notuð séu orð fram-
kvæmdastjórans gæti verið að
hann beiti „hræðsluáróðri og vinni
skemmdarverk"?
Reglugeró
Framkvæmdastjóri LSFH, Frið-
rik Sigurðsson, tók þátt í smíði
reglugerðar „um flutning og slepp-
ingu laxfiska og varnir gegn fisk-
sjúkdómum og blöndun laxa-
stofna". Sú reglugerð er viður-
kenning á þeirri hættu sem erfða-
blöndun getur valdið. Hví sam-
þykkti hann fyrir hönd LSFH þessa
reglugerð ef hættan er engin? Hví
krefjast sumir fiskeldismenn, þ.e.
hafbeitarmenn, meiri takmarkana,
t.d. hvað varðar íjarlægðir milli
eldisstöðva, en kveðið er á um í
reglugerðinni? Er ekki fram-
kvæmdastjórinn eins og af fram-
töldu má sjá að berjast gegn hags-
munum fiskeldis?
Lokaorð
Þetta eru áleitnar og mikilvægar
spurningar til stjórnar LSFH og
væri fróðlegt að vita hver stefna
þess er. Viö teljum aö stefna LSFH
verði að markast af þeim aðstæð-
um sem fiskeldið býr við og taka
veröi tillit til sem flestra þátta eigi
hún að nýtast fiskeldinu tfl góðs
þegar til lengri tíma er litið. Slík
stefna er ekki boðuð í dag.
Sigurður Guðjónsson,
Guðni Guðbergsson,
Þórólfur Antonsson,
Friðjón Már Viðarsson,
Sigurður Már Einarsson,
Magnús Jóhannsson,
starfsmenn Vistfræðideildar
Veiðimálastofnunar.
3ja daga
SALA
hófst í morgun

wma
IDiRRAJ )]■]].])
Austurstræti 14 - sími 12345
Kringluimi 4 - sími 689-789