Dagblaðið Vísir - DV - 19.07.1989, Page 14

14
MrÐVIKUDAGUR 19: JÚLÍ 1989.
Frjálst.óháÖ dagblað
Útgáfufélag: FRJÁLS FJOLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELÍAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11,105 RVlK, SlMI (1)27022 - FAX: (1)27079
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 900 kr.
Verð í lausasölu virka daga 85 kr. - Helgarblað 100 kr.
Alýr heimur
George Bush Bandaríkjaforseti hefur verið á ferða-
lagi um Evrópu að undanförnu í tengslum við leið-
togafund sjö helstu iðnríkja heims. Bush heimsótti Pól-
land og Ungverjaland auk Frakklands og Hollands og
var hvarvetna vel tekið. Einkum þó í kommúnistaríkj-
unum tveim. Þar var honum tekið með kostum og kynj-
um og greinilegt er að alþýða manna í þessum löndum
bindur miklar vonir við batnandi sambúð austurs og
vesturs.
Opinberar heimsóknir af þessu tagi eru sveipaðar
bæði skrauti og skjalli sem óþarfi er að gera of mikið
úr. En þær eru gagnlegar engu að síður enda er gestur-
inn persónugervingur þjóðar sinnar, fulltrúi annarrar
heimsálfu og í augum Austur-Evrópubúa er Bandaríkja-
forseti leiðtogi Vesturlanda og um leið málsvari frelsis
og lýðræðis. Frelsi og lýðræði eru sjálfsögð mannrétt-
indi á Vesturlöndum og fólk vill gjarnan gleyma þýð-
ingu þess að lifa sem frjálsir menn. Það er því í blóð
borið.
Fólkinu í Austur-Evrópu er einnig í blóð borið að
vilja um frjálst höfuð strjúka en þau lífsgildi eru hvorki
sjálftekin né sjálfgefin austur þar. Þess heldur eru út-
réttar hendur, vinahót og heimsóknir valdamanna frá
Vesturlöndum fagnaðarefni fyrir Austur-Evrópubúa.
Heimsókn forseta Bandaríkjanna er táknrænn vottur
þess að nýir tímar séu að renna upp, nýr heimur sé í
dagrenningu.
Það er engin tilviljun að George Bush leggi leið sína
til Póllands og Ungverjalands. í báðum þessum löndum
hefur verið slakað á klónni, kommúnisminn hefur losað
um tökin og hægt og sígandi hafa Pólverjar og Ungverj-
ar verið að fikra sig til aukins frjálsræðis. Þótt merki-
legt megi virðast eru sömuleiðis sterk tengsl á milli
þessara landa annars vegar og Bandaríkjanna hins veg-
ar. í Bandaríkjunum er mikill Qöldi innflytjenda frá
þessum löndum og í augum þeirra síðarnefndu eru
Bandaríkin fyrirheitna landið.
Bush færði hvorki Pólverjum né Ungverjum gjafir
eða gullin tilboð. En hann færði þeim von og trú á bjart-
ari framtíð og raunar má segja það sama um heimsókn
Bandaríkjaforseta til annarra Evrópulanda. Hinn nýi
Bandaríkjaforseti hefur vaxið í áliti meðal Evrópubúa.
Hann er vel með á nótunum og átti meðal annars sinn
þátt í því að á fundi leiðtoga iðnríkjanna var lögð mest
áhersla á verndun umhverfisins og viðbrögð þar að lút-
andi. Það er og í samræmi við stefnumörkun forsetans
heima fyrir en þar virðist hann ætla að gera umhverfis-
mál að einu helsta viðfangsefni stjórnar sinnar. Það ber
og vott um batnandi sambúð austurs og vesturs að leið-
togarnir geti litið fram hjá vígbúnaði og hefðbundnum
pólitískum deilumálum en einbeitt sér þess í stað að
náttúruvernd og vörnum gegn mengun. í fyrsta skipti
gerðist og sá atburður að Gorbatsjof sendi leiðtogunum
orðsendingu og bauð þeim nánara samstarf og sam-
vinnu.
Allt ber þetta vott um nýjan heim, nýja heimssýn.
Kannski eru að renna upp þeir tímar að stórveldin
hætti að kýtast um heimsyfirráð, hætti að bíta í skjaldar-
rendur hvert framan í annað og snúi sér að því hlut-
verki sínu að vernda lönd sín og þjóðir innan frá? Opna
þjóðlöndin í stað þess að loka þeim. Lyfta okinu í stað
þess að byrgja það inni. Vemda fólkið gegn innri hætt-
um í stað þess að vopnavæðast gagnvart ímynduðum
óvinum að utan. Allt er þetta í rétta átt.
Ellert B. Schram
Félagslegt húsnæði:
Byggja eða
kaupa?
Bygging félagslegra íbúða eykur á
vandann þegar offramboð er á
íbúðarhúsnæði. Framboðið vex og
fasteignaverð lækkar. í stað ný-
bygginga eiga sveitarfélög að
kaupa notað húsnæði til félags-
legra þarfa. Fjármagn til félagslegs
húsnæðis má nota til að minnka
sveiflur á fasteignaverði. Það kall-
ar á breyttar áherslur við úthlutun.
Félagslegar þarfir ráði ferðinni.
Ekki hagsmunir byggingariðnað-
arins. Fjármagn á ekki að skerða
þótt mikiö húsnæði í einkaeign sé
til.
Umræða í sjálfheldu
Talsverðar deilur hafa spunnist
vegna síðustu úthlutunar Hús-
næðismálastjórnar til félagslegra
íbúða. Ágreiningur er að því er
virðist um hvort íjármagn eigi að
renna til byggingariðnaðar á höf-
uðborgarsvæðinu eða landsbyggð-
inni. Menn hafa gagnrýnt aö meiri-
hluti fjármagnsins rennur til höf-
uðborgarsvæðisins. Þeir telja aö
landsbyggðinni beri stærri hlutur.
Mikil þörf sé fyrir félagslegt hús-
næði á landsbyggðinni ekki síður
en höfuðborgarsvæðinu. Hús-
næðismálastjórn telur að ekki sé
skynsamlegt að lána fé til að byggja
nýtt félagslegt húsnæði þar sem
fyrir er offramboð á íbúðarhús-
næði. Þessi sjónarmið eru ekki ó-
sættanleg. Félagslegt húsnæði á að
byggja þegar það hentar og kaupa
ef það er hagstætt. Skipting láns-
íjárins á milh landshluta á að fara
eftir þörfum þeirra sem þurfa fé-
lagslegt húsnæði en ekki þeirra
sem byggja það.
Offramboð á húsnæði
Á mörgum þéttbýlisstöðum er
meira framboð en eftirspurn eftir
íbúðarhúsnæði. Algengast er aö
mikið hafi verið byggt, íbúum
fækkað eða atvinna dregist saman.
Of mikiö framboö leiðir til lágs fast-
eignaverðs. Lágt söluverð er tíma-
bundið eða langvarandi eftir að-
stæðum. Nefna má sveitarfélög þar
sem fasteignaverð hefur verið lágt
í áratugi. Þegar offramboð er á
húsnæði auka nýbyggingar vand-
ann. Ekki skiptir máli hvort reistar
eru leiguíbúðir, verkamannabú-
staðir eða almennar eignaríbúðir.
Framboðið vex og söluverð lækkar.
Fjármagn til félagslegra ibúöa get-
ur einnig aukið vandann. Til
skamms tíma var fé eingöngu varið
til að byggja nýtt húsnæði. Við lán-
veitingar var ekki tekiö tillit til
ástands á almennum húsnæðis-
markaöi í viðkomandi sveitarfé-
lagi. Það hafði oft slæmar afleiðing-
ar. Til dæmis má nefna að fyrir
nokkrum árum var lánað til að
byggja nýjar íbúðir í verkamanna-
bústööum þótt nýlegar íbúðir í
einkaeign í sömu sveitarfélögum
stæðu auðar og lægju jafnvel undir
skemmdum.
500 þúsund krónur
á fjölskyldu
Fyrir nokkrum árum var í
skýrslu á vegum félagsmálaráðu-
neytisins bent á að nota mætti láns-
fjármagn félagslega húsnæðiskerf-
isins til að styrkja húsnæðismark-
aðinn. Kaupa ætti notaðar íbúðir
þegar hentaöi en byggja nýjar þeg-
ar aðstæður leyfðu. Það var nefnt
„húsnýtingarstefna". Fjármagn til
félagslegra íbúða getur haft jákvæö
áhrif á húsnæðismarkaðinn. Þegar
skortur er á húsnæði á að reisa
nýjar félagslegar íbúðir. Það eykur
framboð og dregur úr verðþenslu.
Lágt fasteignaverð stafar hins veg-
ar oftast af því að fleiri íbúðir eru
boðnar til kaups en falast er eftir.
KjaUarinn
Stefán Ingólfsson
verkfræðingur
Nýbyggðar íbúðir auka offramboð-
ið og valda frekari verðlækkun. Ef
félagslegar íbúðir eru keyptar not-
aðar á almennum fasteignamark-
aði dregur hins vegar úr framboð-
inu og fasteignaverð hækkar. Á
þennan hátt má nota félagsleg hús-
næöislán til að minnka verðsveifl-
ur og hækka fasteignaverð. íbúar
á landsbyggðinni njóta góðs af
hækkuðu verði. Víða má ætla að
markaðsverð meðalstórrar íbúðar
gæti hækkaö um 500 þúsund krón-
ur. Félagslega kerfiö hagnast einn-
ig því fasteignaverð er víöast mun
lægra en kostnaður við nýbygging-
ar.
Lágtverð á landsbyggðinni
Ef menn vilja hafa áhrif á mark-
aðsverð húsnæðis meö þeim hætti
sem hér var lýst þarf að breyta
áherslum. Lánsfé verði ekki bund-
ið mestallt við nýbyggingar eins og
nú er. Fjárhæðir miðist í stað þess
viö þörf fyrir félagslegt húsnæði.
Sveitarfélög og yfirvöld húsnæðis-
mála meti hvort byggja eigi nýtt
húsnæði eða kaupa notað fyrir út-
hlutað fé. Menn verða þá aö þekkja
almennt ástand húsnæðismála í
sveitarfélögum sem lánað er til.
Nokkuð skortir á þekkingu yfir-
valda á húsnæðismálum lands-
byggðarinnar. Til dæmis hefur ver-
ið fullyrt að fasteignaverð á lands-
byggðinni sé nú óeðlilega lágt. Það
skýri hinn mikla mun sem er á
byggingarkostnaði félagslegra
íbúða og markaösverði á sömu
stöðum. Ástandið muni lagast þeg-
ar verð hækkar aftur. Fasteigna-
verð hefur alltaf verið lágt á lands-
byggðinni. Kannanir, sem gerðar
voru fyrir tveimur áratugum, sýna
að þá var svipaður munur á sölu-
verði á landsbyggðinni og Reykja-
vík og nú. Á það má einnig benda
að í öðrum löndum er mikill munur
á markaðsverði eftir landshlutum.
Nægir að nefna Noreg og jafnvel
þéttbýl lönd á borð við Danmörku.
Með skynsamlegri notkun lánsfjár
má minnka muninn en hann verð-
ur ætíð til staðar.
Félagsleg sjónarmió
ráði skiptingu lánsfjár
Við úthlutun lána til félagslegra
íbúða er eðlilegt að þörf fjölskyldna
fyrir félagslegt húsnæði ráði fjár-
hæðum. Fjármagninu sé beint
þangað sem þörfin er brýnust án
tillits til hversu mikið eignarhús-
næði hefur áður verið byggt í sveit-
arfélaginu. Mikil þörf getur verið
fyrir félagslegar íbúðir þó að of-
framboð sé á eignaríbúðum. Þess
þekkjast mörg dæmi að ekki sé fá-
anlegt leiguhúsnæði þó að fast-
eignaverð sé lágt. Hina félagslegu
þörf á að meta óháð því hvernig
húsnæðið verður útvegað. Þegar
hún er þekkt og ljóst er hversu
mikiö fjármagn komi í hlut sveitar-
félagsins er tímabært að afla hús-
næöisins. Þá á að taka tillit til fram-
boðs á notuðu húsnæði, fasteigna-
verðs og annars sem skiptir máli.
Að því loknu sé ákveðið hvort
kaupa skuli notað eða byggja nýtt.
Stefán Ingólfsson.
„Fjármagn til félagslegs húsnæðis má nota til að minnka sveiflur á fast-
eignaverði. Þaö kallar á breyttar áherslur við úthlutun", segir greinar-
höfundur.
„Félagslegt húsnæði sé keypt ef það er
hagstætt. Skipting lánsQár fari eftir
þörfum fjölskyldna en ekki byggingar-
aðila.“