Dagblaðið Vísir - DV - 19.07.1989, Blaðsíða 15

MIÐVlKUDAGUR 19. JtJLll 1989.
15
Greinargerð viðskiptaráðuneytisins svarað:
„Kaup aldarinnar“
Föstudaginn 7. júli birtist í helstu
flölmiðlum landsins síðbúin grein-
argerö frá viðskiptaráðuneytinu þar
sem reynt er að verja hina umdeildu
sölu á hlutabréfum ríkissjóðs í Út-
vegsbankanum. Hafi einhver átt von
á greinargóðri og rökfastri skýringu
á því lága verði sem bréfin voru seld
á hlýtur sá hinn sami að hafa orðið
fyrir vonbrigðum. Lítið fór fyrir
slíku og er greinargerðin að mestu
almennt tal um bankasameiningu,
pólitík, erfiðleika við að meta hluta-
bréf pg síðast en ekki síst um dugnað
viösemjenda sem tókst að koma
kaupverðinu niður úr öllu valdi.
Vera má að ýmsum hafi komið á
óvart hversu innihaldslaus þessi
greinargerð er. Það kom undirrituð-
um hins vegar ekkert á óvart. Stað-
reyndir liggja fyrir skjalfestar og
þær verða ekki umflúnar hversu
óþægilegar sem þær eru.
Gagnrýni mín á þessa sölu við-
skiptaráðherra hefur verið tvíþætt.
Ég hef annars vegar sagt að hluta-
bréfin hafi verið seld langt undir
raunvirði og hins vegar að það verð,
sem ráðuneytið hefur gefið í skyn
að greitt verði fyrir bréfin, sé rangt.
Rangt verð gefið upp
í upphafi var látið í veðri vaka að
söluverð bréfanna væri 1450 millj.
kr. og lítið gert úr svokölluðum leið-
réttingarliðum. Þeir eru þó í reynd
um 680millj. kr., næstum helmingur
af upphæðinni. Þegar athygli var
vakin á þessu var farið að tala um
tölumar 1.000-1.100 milljónir sem
endanlegt kaupverð og við það situr
í dag hjá ráðuneytinu. Þótt þeim
hafi verið bent á að þær tölur fái
ekki frekar staðist en fyrmefndar
1450 millj. er samt hamrað áfram á
rangindum. í skrifum minum setti
ég fram fölur fyrir þá leiðréttingar-
liði sem talað er um í samningnum.
Þar sýndi ég fram á að skv. bestu
upplýsingum í dag gæti kaupverðið
orðið um 767 millj. kr. Ráðuneytið
hefur ekki treyst sér til að mótmæla
þessum tölum mínum.
Matsaðferðir
Fram kemur að mat ráðuneytisins
á verðmæti hlutabréfanna byggir
nær eingöngu á niöurstöðum í efna-
hagsreikningi bankans um sl. ára-
mót. Til viðbótar er bætt við 160
millj. kr. fyrir skattaívilnun, sem
getur orðið um 800 millj. kr., og að
auki 209 millj. kr. fyrir annað óskil-
greint sem ekki stendur í reikning-
um bankans. Þó er tekið fram að
viðskiptavild sé einskis metin. Það
væri forvitnilegt aö vita fyrir hvað
þessar 209 millj. kr. standa. Að mér
læðist sá grunur að eignaraðild
bankans í ýmsum fyrirtækjum, svo
sem Kreditkortum hf., hafi verið
KjaUarinn
Halldór Guðbjarnason
viðskiptafræðingur
og fyrrv. bankastjóri
Útvegsbankans
stórhækkuð umfram bókfært verð.
Sé svo hefur ekki reynst erfitt að
meta verðmæti þessara hluta um-
fram bókfært verð þótt allir mögu-
legir og ómögulegir hlutir valdi því
að það sé ekki hægt hjá bankanum
sjálfum.
Um mat á skattaívilnun vil ég segja
þetta. Ég hef áður bent á hvemig
hún var vanmetin hjá Útvegsbanka
íslands þegar hiutafélagsbankinn
var stofnaður. Komið hefur í ljós að
þau vamaðarorð mín hafa reynst
rétt. Mikiii munur er á því hvort
fyrirtæki er að kaupa slíkt rekstr-
artap eða hvort það er til staöar í
fyrirtækinu eins og í þessu tilfelli.
Kaupverð slíks taps hefur verið á
bilinu 15-20%. Þessari matsreglu
hefur ráðuneytið beitt. Að sjálfsögðu
vilja þau fyrirtæki, sem slíkt tap
kaupa, hafa a.m.k. jafnmikið upp úr
krafsinu og sá sem þau kaupa af.
Því má ætla að verðmæti tapsins
inni í fyrirtækinu sé a.m.k. helmingi
hærra en það verð sem gefið er fyrir
það. Hér er verið að versla með
hlutabréf en ekki tap. Tapið er fyrir
hendi í fyrirtækinu og því ber að
meta hvers virði það er fyrir fyrir-
tækið. Tala ráðuneytisins er því allt
of lág.
Viðskiptavild ekki til
Að áliti viðskiptaráðuneytisins er
viðskiptavild Útvegsbankans tahn
einskis virði. í greinargerðinni koma
fram heimspekilegar vangaveltur
um hvað viðskiptavild sé og hvað
hún sé ekki. Að teknu tilliti til þess
að bankinn sé ekki lengur ríkisbanki
og aö hann sé aö renna saman við 3
aðra banka, er niðurstaöan sú að
ekki sé fyrir hendi nein viðskiptavild
í honum. Ekki verður annað sagt en
að þetta séu merkilegar vangaveltur
og niðurstöður eöa hitt þó heldur.
Það gildir einu þótt nýju kaupend-
umir ætli að sameina 4 fyrirtæki í
eitt. Ríkinu ber að haga sér í sínum
viðskiptum eins og hver og einn
myndi gera væri hann að selja sínar
einkaeigur. Fullviss er ég um að ráð-
herra hefði ekki selt slíkar eigur sín-
ar á útsöluverði. Það er engu líkar
er verið sé að koma því inn hjá al-
menningi að kaupendur hafi ekki
haft nokkum áhuga á þessum kaup-
um og nánast látið undan þrábeiðni
ráðherra eftir að hann var tilbúinn
að gefa þeim a.m.k. einn milljarð kr.
í meðgjöf.
Fullviss er ég um að það vefjist
ekki fyrir góðum kaupsýslumanni
að átta sig á hvað viðskiptavild er.
Jafnframt er ég þess fullviss að væru
kaupsýslumaður og sérfræðingur
fengnir til að meta viðskiptavild fyr-
irtækis, þá fengju þeir hvor sína út-
komuna. Ástæðan er sú að það skyn-
bragð, sem kaupsýslumaðurinn hef-
ur á rekstri og þeim huglægu verð-
mætum sem í honum felast, kemur
aldrei inn í formúlu sérfræðingsins.
Sú er einmitt ástæöan fyrir niður-
stöðum ráðuneytisins. Viðskiptavild
bankans ber aö skilgreina í miklu
víðara samhengi en hæfi hans til að
ávaxta eigiö fé sitt umfram gefna
vaxtaprósentu. Hér ber að meta
ýmsar huglægar eignir sem orðið
hafa til á rúmlega 80 árum. Jafn-
framt ber að taka tillit til fómar-
kostnaðar sem kaupendur sleppa við
en annars hefði lent á þeim á næstu
árum.
Einnig ber aö taka tillit til betri
nýtingar fjármuna, væntanlegrar
hagkvæmni í rekstri o.fl. atriða.
Þetta er ekki gert en ráðuneytið
virðist hafa fullan skilning á þeim
hugsanlegu vandkvæðum sem fyrst
í stað má ætia aö fylgi sameining-
unni og er reiðubúið til að lækka
verðið stórlega þess vegna. Á já-
kvæðu hlutunum virðist það engan
skilning hafa.
Matsverð og söluverð
í skrifum mínum hef ég sett fram
mat mitt á verðmæti hlutabréfanna
í bankanum. Það mat er byggt á eft-
irtöldu:
Eigið fé þann 31/121988.. ,kr. 1.396 millj.
Mat á skattalegri ivilnun
31/71989..............kr. 393millj.
Mat á viðskiptavild
þann 31/71989.........kr. 600 millj.
Áætlað tap bankans
til 31/71989............kr. (55) millj.
Verðmæti hlutabréfanna
áætlað..................kr. 2.334 millj
Þar af átti ríkis-
sjóður 76,8%..........kr. 1.793 millj.
Bréfin eru seld fyrir 1.450 millj. kr.
En meira felst í þessum samningi
en bara saian á bréfunum. Rikissjóð-
ur ætlar að taka til sín lífeyrisskuld-
bindingar sem ætla má að veröi um
275 millj. kr. Ríkið hafði áður látið
bankann hafa eignir til að standa
undir þessum skuldbindingum. Til
að rugla þessu ekki saman við sölu-
verð bréfanna er einfaldast að byija
á að leiðrétta samningstölur sem
þessu nemur. Sölutölumar líta þá
þannig út:
Söluverð skv. samningi .kr. 1.450 millj.
Frá dragast yfirteknar
lífeyrisskuldbindingar ..kr. 275 millj.
Samningsverð fyrir
hlutabréfin...........kr. 1.175 millj.
Frá dregst:
a. 1% aukaafskrift
útlána og ábyrgða...kr. 105 millj.
b. Bókfært verð fast-
eigna umfram fast-
eignamat............kr. 180 millj.
c. 50% afskrift varan-
legra rekstarfj ármuna.kr. 80 millj.
d. Áætlað tap 1/1-31/71989 ....43 millj.
Það nafnverð, sem ríkið
fær fyrir bréfin, er....kr. 767 millj
í málflutningi mínum hef ég nefnt
það verð sem ríkið hefði fengiö fyrir
bréf sín 1987 miðað við verð sem
Sambandið ætlaði þá aö greiða.
Ástæðan er einfold. Þar fæst opin-
bert viðmiðunarverð sem gott er að
nota til að mæla ágæti þessa samn-
ings. Ekki síst er þetta viðmiðunar-
verð gott þar sem ég man ekki betur
en einmitt þessi sami viðskiptaráð-
herra hafi haldið því fram, eftir að
hafa neitað sölunni, að bréfin væru
meira virði og að hann vildi því fá
hærra verð fyrir ríkissjóð. í ágúst
1987 var verðtilboð Sambandsins 768
millj. kr. miðað við öll bréfin. Þessi
tala hækkuð sem nemur breytingu
á lánskjaravísitölu væri í dag um
1.120 millj. kr. og með 5% vöxtum
væri hún um 1.226 millj. kr. Einnig
óskuðu 33 aðilar eftir að kaupa
bankann á þessum sama tíma og
voru reiðubúnir að greiða nokkuð
hærra verð fyrir en að framan grein-
ir.
Sé tekið tLllit til þeirra greiðslu-
kjara, sem kaupendur fá, má á ein-
faldan hátt reikna verðið til stað-
greiösluverðmæti iöað við sölu-
dag. Ekki er fjarr' a. , að áætla þaö
650 millj. kr. Þcct ráöhc" :?. tali um
hátt úborgun; rhlutfall Jeymir
hann að undirs.rika \á;- "-ð
og minnast á þ;.v,n . Iko^,: .n
kaupendur hafa í samningum að
greiða 67% útborgunarinnar með
skuldabréfum ríkissjóðs eða Fram-
kvæmdasjóðs og þá e.t.v. með bréf-
um sem hafa lægri vexti en 5%. Bréf-
in skal meta á nafnverði eins og seg-
ir í samningnum. Hvað veröur um
útborgunarhlutfallið þegar hann
fær skuldabréf í stað peninga?
Þjóöargjöf með bankasam-
einingu
Hér á undan hef ég farið yfir helstu
atriði greinargerðar viðskiptaráðu-
neytisins, þar sem reynt er að veija
þá útsölu sem ráðuneytið hélt á dög-
unum á hlutabréfum í Útvegsbanka.
Ekki treystir ráðuneytið sér til að
hrekja með rökum þær tölur sem
ég hef sett fram í mínum skrifum,
hvorki þær tölur sem ég hef nefnt
sem veðmæti bréfanna né heldur
niðurstöður samningsins sem ég hef
sýnt fram á. Greinargerðin er fyrst
og fremst almennt spjall um ýmsa
hluti tengda sölunni en sem skipta
engu máli. Áfram er þó reynt að
blekkja fólk með því að tönglast á
að bréfin hafi verið seld fyrir 1.000-
1.100 millj. kr. Það er rangt og mun-
ar þar mörg hundruð millj. kr. Látið
er að því liggja að ríkið hafi haft lít-
inn hag af að eiga Útvegsbankann í
gegnum árin. Þetta er líka rangt og
er auðvelt að færa rök fyrir því.
Látið er að því liggja að sú banka-
sameining, sem framundan er, sé
svo þýðingarmikil fyrir þjóðfélagið
að ríkissjóður hafi orðið að færa
fómir til að hún næði fram aö ganga.
Ekki er á móti mælt að þessi samein-
ing er af hinu góða. Hins vegar er
það staðreynd að á síðustu tímum
hafa bankamir áttað sig á að senn
drægi að þvi að þetta yrði að gerast.
Það hefur þvi verið áhugi hjá þeim
á slíkri sameiningu og sá áhugi hafði
farið vaxandi í seinni tíð. Það þurfti
því ekki að draga þá nauðuga til
kaupanna. Færri fengu að kaupa en
vildu. Viðskiptaráðherra kom í veg
fyrir bankasameiningu 1987. Þá virt-
ist áhugi hans á sameiningu ekki
mikill og hann ekki reiðubúinn að
gefa milijarð með Útvegsbanka. En
úr þvi að nú var kominn tími til
slíkrar þjóðargjafar hefði lögum
samkvæmt átt að leita samþykkis
Alþingis fyrst fyrir slíkri gjöf. Eitt
er að hafa lagalega heimild til sölu
hlutar á eðlilegu verði og annað að
útdeila þjóðargjöfum.
Halldór Guðbjarnason
„En úr því aö nú var kominn tími til
slíkrar þjóöargjafar heföi lögum sam-
kvaemt átt að leita samþykkis Alþingis
fyrst fyrir slíkri gjöf.“
Loksins get ég komið heim!
Fyrir tæpum 3 ámm yfirgaf ég
ísland og lýsti því yfir að ég skyldi
ekki koma til baka fyrr en bjórinn
yrði leyfður. Mörgum fannst það
ínjálæði, aðrir héldu að mér væri
ekki alvara. En mér var full al-
vara. Ég barðist fyrir bjórnum á
sínum tíma, skrifaði greinar og
stofnaði bjórvinafélag. En það fjall-
aði ekki bara um bjór. Þaö fjallaði
um annað og meira; persónutil-
finningu íslendinga. Að íslending-
ar hefðu sömu mannréttindi og
aðrar manneskjur í heiminum.
Skattaskuldir
og vinnuþrælkun
• Þettaerskrefíáttaðnýjumtíma.
Beinn skattur var jákvætt spor.
Það mun minnka skattaskuldir
fólks sem mun í beinu sambandi
minnka áíhyggjur og vanlíöan á ís-
landi. Bjórfrelsið eykur baráttu-
viljann. Fyrst við fengum hann
getum við lika fengiö önnur jákvæð
málefni í gegn. Burt með minni-
máttarkenndina. Við erum dugleg
KjáUaiiim
Ásgeir hvítaskáld
og sterk þjóö. Þetta eru fyrstu spor-
in fram á við.
Ég hef miklar áhyggjur af vinnu-
þrælkun íslendinga. Allir vinna til
sjö á kvöldin og á laugardögum.
Það eyðileggur fjölskyldulífiö. Yfir-
vinna er bönnuð í Noregi og há-
sköttuð á öðrum Norðurlöndum.
Ef íslendingar gætu lifað eðlilegu
lífi af 40 tíma vinnuviku, myndi það
fækka hjónaskilnuðum og minnka
stress.
En því miður er eitthvað alvar-
legt að íslensku efnahagskerfi.
Ekki minnka áhyggjur mínar er ég
frétti um öll þau fyrirtæki sem fara
á hausinn. Hvar endar þetta? Eru
stjómmálamenn algjörar rolur
sem hugsa bara um eigið launaum-
slag? - Islendingar, ekki gefast upp,
saman munum yið finna leiðir til
bjartari tíma.
Nýjabrumið
Næstu mánuöi mun áfengis-
menning íslendinga stórbreytast.
Það mun ekki vera lengur siður að
drekka hálfa brennivín áöur en
farið er á ball. Það mun detta úr
tísku að fara í afvötnun á Freeport
um fertugt. Maður, sem drekkur
tvö glös af vodka í kóki, á erfitt
iheð að stoppa. En eftir þrjá bjóra
er ekkert mál að stoppa og fara
heim að sofa. íslendingar munu
uppgötva að þaö er mjög félagsleg
athöfn að setjast inn á kaffihús með
vini og spjalla yfir ölglasi.
En hversu langán tima það þarf
þar til nýjabrumið er farið, hvort
þjóðin verði á fylliríi í mánuð eöa
ár vitum við ekki. Það er vanalegt
að íslenskur námsmaður, sem
kemur til Danmerkur, drekki eins
og skógarhöggsmaður fyrstu 3
mánuðina. Á þeim tíma er hann
búinn að uppgötva að sterkasti
bjórinn er bæði bragðvondur og
styttir kvöldið hratt. Milli-bjórinn
verður vinsælastur því þá er hægt
að drekka allt kvöldið og hafa
stjórn á ferðinni.
Önnur sjónarmið
Það, hefur margt borið á daga
mína síðan ég yfirgaf ísland. En
þetta er stærsti viðburðurinn. Nú
get ég komið heim. Þetta var stórt
loforð og ég er stoltur. Tvö ár bjó
ég í Noregi en stunda nú viðskipta-
fræðinám í Gautaborg. Því miður
gat ég ekki komið heim og óskað
landsmönnum til hamingju með
B-daginn því ég er í miðju próf-
stressi. Mér líkar viðskiptafræði-
námið vel því það hefur opnaö
augu mín fyrir mörgum hlutum.
En sem skáld lifir maður í ofurlitl-
um heimi. Ég kem ekki til með að
lifa lengur sem fátækt skáld í kvist-
herbergi sem skrifar um bjór. Nú
hef ég önnur sjónarmið, ný áhuga-
mál og ennþá stærri málefni til að
berjast fyrir.
Vinir mínir kvarta undan því aö
ég sé hættur aö skrifa. En tíminn
verður bara að leiða í ljós hvort
innblásturinn kemur aftur. Löng-
unin er fyrir hendi en eina nóttina
kemur skáldagyðjan kannski og
vekur mig. Ég sendi íslendingum
minar kasrústu kveður, fijúpt úr
hjarta skáldsins.
Ef einhver er með tillögu um eitt-
hvert nýtt málefni sem vert væri
að skrifa um sendið mér þá línu.
Ásgeir hvítaskáld