Dagblaðið Vísir - DV - 30.09.1989, Blaðsíða 20

20
LAUGARDAGUR 30. SEPTEMBER 1989.
Kvikmyndir
DV
S aga úr strí ðinu
Það er Víetnam sem er bakgrunnur nýjustu myndar Brian De Palma
Enn virðast hörmungar Víet-
namstríðsins heilla margan þekkt-
an kvikmyndagerðarmanninn. Nú
hefur Brian De Palma bæst í þann
hóp manna sem gert hefur myndir
um stríðsátök Bandaríkjamanna í
Víetnam með mynd sinni CASU-
ALTIES OF WAR. Myndin hefur
fengið góðar viðtökur hjá gagnrýn-
endum en frekar dræma aðsókn
sem gæti bent til þess að viðfangs-
efni myndarinnar sé enn mjög við-
kvæmt í augum margra eða að of
stutt er síðan Oliver Stone sló í
gegn með mynd sinni PLATOON.
Víetnamstríðið braut blað í sög-
unni hvað varðar fréttamennsku
af vígstöðvunum því fjölmiðlar
höfðu næstum ótakmarkaðan að-
gang að bardagasvæðunum. Það
sem gerði ef til vill baggamuninn
var sjónvarpið og sú tækni sem var
til staðar til að kvikmynda efni og
senda á milli heimshluta á stuttum
tima. Þannig gat alþjóð fylgst til-
tölulega vel með gangi mála fyrir
framan sjónvarpið sitt inn í stofu
og kynnst betur raunveruleikan-
um en að vera mötuð með ritskoð-
uðu fréttaefni frá stríðsaðilum.
Fréttamenn lögðu sig oft í mikla
hættu til að afla efnis sem gat gefið
sem besta lýsingu á ástandinu á
hverjum tíma.
Tap
Það sem er einnig mjög minnis-
stætt í hugum Bandaríkjamanna
eru hinar miklu mannfómir sem
þeir urðu fram að færa og svo sú
staðreynd að stríðið tapaðist. Því
var lengi vel hljótt í Hollywood um
þetta efni enda talið hálfgert feimn-
ismál þar á bæ og lítt til þess fallið
að vekja vindsældir meöal almenn-
ings sem kvikmynd. Að vísu komu
fram nokkrar myndir um Víetnam-
stríðið á þessum tíma en þær voru
gerðar áður en það fór að síga á
ógæfuhliðina og oft sem lítt duldar
áróðursmyndir eins og hin um-
deilda mynd John Wayne THE
GREEN BERETS þar sem Wayne
ætlaði sér augsýnilega að kippa í
lag móral bandarísku þjóðarinnar
með einni kvikmynd.
Það var ekki fyrr en Hal Ashby
sendi frá sér COMING HOME með
þeim Jane Fonda og John Voight í
aðalhlutverkum að bandaríska
þjóðin var tilbúin að ræða um eftir-
köst stríðsins en Voight lék einmitt
hermann sem kom frá Víetnam illa
meiddur og átti í erfiðleikum með
að aðlagast þjóðfélaginu að nýju.
Myndin var gerð 1978 og er gaman
að sjá hugarfarsbreytinguna. sem
varð á þeim tíu árum sem liðu frá
gerð THE GREEN BERETS.
Af fleiri myndum sem tengjast
Víetnamstríðinu má nefna TAXI
DRTVER og svo ROLLING THUND-
ER en báðar þess myndir fjalla um
vandamál fyrrverandi hermanna
sem höfðu dvalist í Víetnam og
ekki tekist að finna sjálfa sig og
hefja að nýju eðlilegt lífsmunstur.
Tímamót
Líklega hefur engin mynd fyrr
og síðar haft eins mikinn boðskap
að færa tun stríð og stríðsrekstur-
inn í Víetnam og THE DEER
HUNTER sem gerð var af Michael
Cimino. Myndin fjallaði um félaga
í litlu iðnaðarþorpi í Bandaríkjun-
um sem eru kallaðir í herinn. Þegar
þangað kemur reynist raunveru-
leikinn dálítið frábrugðinn því sem
þeir áttu von á.
Skömmu seinna reyndi Francis
Coppola að slá Cimino við með
mynd sinni APOCALYPSE NOW
sem átti að verða stríðsmynd allra
tíma. Myndin fór kostnaðarlega séð
öll úr böndum og endaði líklega
Hér eru þeir Fox og Penn með fórnarlamb sitt.
Leikstjórinn Brian De Palma.
með að vera minnisstæðust fyrir
leik Marlon Brando sem hafði verið
fenginn til að koma úr sinni sjálf-
skipuðu útlegð til að leika auka-
hlutverk. Tæknilega var myndin
frábær en það vantaði eitthvað í
innihaldið.
En Oliver Stone tókst sannarlega
að bæta upp það sem misfórst hjá
Coppola í mynd sinni PLATOON
sem fiallaði um óharðnaðan
menntaskólanema sem býður sig
fram sem sjálfboöaliða í herinn
vegna þess að honum finnst ekki
rétt að hinir fátæku og minnihluta-
hópar í þjóðfélaginu verði að vinna
öll skítverkin fyrir bandarísku
þjóðina.
Myndin hefst þegar hann lendir
í Víetnam, tilbúinn að taka þátt í
slagnum. Hins vegar er lífið allfrá-
brugðið því sem hann hafði gert sér
í hugarlund og Stone að venju ekk-
ert að skafa utan af vandamálum
hersins eins og eiturlyfianeyslu,
agaleysi, ofbeldi og oft á tíðum van-
hæfni stjómenda sem hermanna til
að takast á við viðfangsefnið. Sjálf-
ur meistari Kubrick. Svo fór ekki
svöað sjálfur meistari kvikmynda-
gerðar Stanley Kubrick reyndi ekki
fyrir sér með Víetnam. Mynd hans
FULL METAL JACKET sem áhorf-
endur urðu að bíða eftir í sjö ár,
má eiginlega skipta í tvo þætti.
Fyrri hluti myndarinanr fiallar um
þjálfun hermanna þar sem Kubrick
dregur snilldarlega upp fyrir áhorf-
endur persónuleika einstakra her-
manna meðan síðari hlutinn segir
frá hvemig þeim vegnar síðan þeg-
Kvikmyndir
Baldur Hjaltason
ar á hólminn er komið. Þótt mynd-
in hafi verið umdeild og hlotið
dræma aðsókn þá vom allir sam-
mála að Kubrick hefði tekist vel
upp. Það er einnig athyglisvert að
Kubrick hóf undirbúning að FULL
METAL JACKET löngu áður en
PLATOON var gerð. Sama gildir
um aðrar Víetnamstríðsmyndir frá
líkum tíma eins og HAMBURGER
HILL og svo síðar GOOD MORN-
ING VIETNAM. Það er einnig at-
hyglisvert hve þessi efniviður virð-
ist draga að sér góða leikstjóra eins
og Stone, Kubrick og De Palmap-
sem em tilbúnir að taka áhættuna
að myndin gangi ekki í augu al-
mennings vegna boðskaparins.
Brian De Palma
En um hvað er þá CASULTIES
OF WAR? Líkt og flestar myndir
De Palma er mikið um ofbeldi og
sterkur kynferöislegur undirtónn í
CASULTIES OF WAR. Myndin
byggist á grein sem blaðamaöurinn
Daniel Lang skrifaði í New Yorker
1969 um atburð sem gerðist þremur
ámm áður í Víetnam. Söguhetjan
er leikin af Michael J. Fox. Hann
er í herflokki undir sfióm hálf-
geggjaös foringja að nafni Meserve
sem er leikinn frábærlega af Sean
Það er mikið um ofbeldi í myndum De Palma.
Penn. Dag einn þegar þeir em á
eftirhtsferð rekast þeir á víet-
namska stúlku sem þeir ræna og
taka með sér til handagagns fyrir
herflokkinn. Eftir að hafa svívirt
hana kynferðislega drepa þeir hana
til að halda atburðinum leyndum.
Aðeins einn maður mótmælir at-
burðinum sem auðvitað er Fox.
Síðari hluti myndarinnar fiallar
síðan um baráttu Fox við að koma
lögum yfir félaga sína í herflokkn-
um.
Margar spumingar
Brian De Palma virðist þama
varpa fram mörgum spumingum
eins og hvort hinn almenni banda-
ríski hermaður hafi varpað fyrir
borð öllum siðgæðishugmyndum
meðan hann var í Víetnam. Einnig
dregur De Palma enn einu sinni
fram tilgangsleysi stríðsins og
raunar hve geðveikislegt það var
að halda bardögum þarna áfram.
Hann beitir þama þekkingu sinni
og reynslu sem leiksfióri til að
draga upp mjög sterka mynd af
hvemig menn geta breyst í hálf-
gerð villidýr ef aðstæður leyfa.
Raunar gegndi De Palma aldrei
herþjónustu og viðurkenndi í ný-
legu viðtali við tímaritið FAME að
honum hafi verið hafnað vegna
þess að hann komst ekki í gegnum
læknisskoðun.
Hann var asmásjúklingur og „ég
tók heilmikið af lyfium auk þess
að viða að mér alls kyns lífrænu
efni svo ég hnerraði í sífellu meðan
á læknisskoðunni stóð“. Þetta „líf-
ræna“ efni var fiður og aprikósur,
sem De Palma hefur ofnæmi fyrir.
Aðspurður taldi De Palma herinn
sem hvert annað stórfyrirtæki sem
hefði hafið stríðið í Víetnam aðal-
lega til að sýna fram á gagnsemi
sína. Margt gott.
Þeir Penn og Fox fara á kostum
í myndinni. Penn hefur þegar orð
á sér fyrir að vera ofbeldishneigður
og uppreisnargjam, ekki síst með-
an hann var giftur Madonnu, og
passar því vel í hlutverk hópfor-
ingjans. Fox hefur hins vegar yfir-
leitt leikið hinn góða, prúða banda-
ríska ungling og hefur því þennan
sakleysislega geislabaug yfir sér
sem hæfir hlutverkinu. Að vísu er
oft á tíðum hættulegt að draga upp
svona sterkar andstæður en í þetta
sinn virðist það hafa gengið.
CASULTIES OF WAR er fyrsta
mynd De Palma eftir að hann gerði
hina geysivinsælu mynd THE
UNTOUCHABLES. Hann virðist
vera orðinn eitthvað fágaðri sem
leiksfióri með ámnum því margar
eldri mynda hans þóttu með þeim
blóðugustu sem gerðar vom eins
og SCARFACE með A1 Pacino í
aðalhlutverki og svo DRESSED TO
KILL þar sem hann endurtók hið
fræða sturtuatriði Alfreð Hitch-
cocks með tilheyrandi blóðbaði. Af
öðrum myndum De Palma má
nefna CARRIE, BODY DOUBLE og
svo BLOW OUT.
Baldur Hjaltason
Helstu heimildir: Fame Film Com-
ment.