Dagblaðið Vísir - DV - 08.06.1990, Blaðsíða 4

4
FÖSTUDAGUR 8. JÚNÍ 1990.
Fréttir
DV
Fjárfestingarlánasjóðir að þoma upp:
Loðdýr og eldislax hafa
étið upp opinbera sjóði
- Byggðastofnun, Framkvæmdasjóður og Stofnlánadeildin á hausnum
Fiskeldið, sem áöur var vonarstjarnan í islensku atvinnulífi, er nu að breytast í martröð. Fjöldagjaldþrot i grein-
inni eru nú á góðri leið með að koma flaggskipum fjárfesingarlánasjóðakerfis stjórnvalda á hné ásamt loðdýra-
Staða stærstu opinberu fjárfesting-
arlánasjóðanna er nú orðin tæp eftir
að stjómvöld hafa varið gífurlegum
fjármunum úr þeim í áhættuat-
vinnugreinar á borð við fiskeldi og
loðdýrarækt. Þær miklu vonir, sem
stjómvöld bundu í upphafi við þessar
greinar, eru að breytast í martröð.
Fallnar vonarstjörnur
Loðdýraræktin hefur verið rekin í
mörg ár þrátt fyrir að enginn rekstr-
argrundvöllur sé undir greininni.
Hún er í raun gjaldþrota en hefur
verið haldið á floti með styrkjum úr
ríkissjóði og Framleiðnisjóði og sí-
felldum framlengingum lána. Lánar-
drottnar greinarinnar telja litlar sem
engar líkur á að hún muni nokkum
tímann geta staðið skil á skuldum
sínum.
Fiskeldið á heldur ekki bjarta
framtíð fyrir sér. Eftir að gífurlegum
fjármunum af opinberu fé hefur ver-
ið dælt inn í greinina á undanfórnum
ámm hefur gjaldþrotahrina sem enn
sér ekki fyrir endann á dunið yfir.
Vonir um að fiskeldið myndi verða
einn af burðarásunum í íslensku at-
vinnulífi em brostnar. Líkur benda
til að fiskeldið muni koma Fram-
kvæmdasjóði íslands, sjálfu móður-
skipi fjárfestingarlánakerfisins, á
kné.
6,2 milljarðar
i hættu
Samanlagt eiga opinberir sjóðir um
6,2 milljarða útistandi hjá þessum
tveimur atvinnugreinum. Þrátt fyrir
hrikalega stöðu í þeim eiga allir sjóð-
imir það sammerkt að hafa ekkert
afskrifað af lánum sínum til þeirra
eða mætt á annan hátt fyrirsjáanleg-
um áfóllum vegna tapaðra útlána.
Þessi vafasömu útlán em einfaldlega
flutt á milli ára í reikningum sjóð-
anna eins og um útlán með alvöru
tryggingum sé að ræða.
Ef gert væri ráð fyrir að báðar þess-
ar atvinnugreinar myndu hrynja
ræktinni.
færi Framkvæmdasjóður, Byggða-
stofnun og Stofnlánadeild landbún-
aðarins á hausinn. Auk þess yrðu
aðrir íjárfestingarsjóðir fyrir áfóll-
um. Þó einhver fyrirtæki innan þess-
ara atvinnugreina lifi áfram er Ijóst
að ríkissjóður þarf að leggja til
hundmð milljóna og jafnvel milij-
arða til að rétta við þessa sjóði. Önn-
ur leið, sem stjómvöld eru nú að
kanna, er að sameina sjóði þannig
að tap þeirra sem verst eru leiknir
flytjist yfir á þá sem hafa ekki lánað
jafngegndarlaust til jafnáhættu-
samra atvinnugreina og loðdýra-
ræktar og fiskeldis.
Framkvæmdasjóður
á leið á hausinn
Eins og fram kom í DV stendur
Framkvæmdasjóður nú mjög tæpt.
Sjóðurinn hefur nú loks afskráð 410
milljón króna eignarhlut sinn í Ála-
fossi en það fyrirtæki hefur verið
vandræðabam sjóðsins síðan 1971.
Eftir stendur sjóðurinn meö eigið fé
upp á 416 milljónir. Útistandandi lán
hans hjá fiskeldisfyrirtækjum era
hins vegar 1.867 milljónir og era
Fréttaljós
Gunnar Smári Egilsson
nokkur þessara fyrirtækja þegar
orðin gjaldþrota. Sjóðurinn hefur
hins vegar ekki afskrifað neitt af
þessum skuldum eða lagt til hliðar
neina fjármuni vegna þeirra. Þaö er
því ljóst að sjóðurinn á eftir að verða
fyrir áfóllum á þessu ári, annaðhvort
tapar hann miklu fé eða hann situr
uppi með nánast verðlausar eignir
þrotabúa fiskeldisfyrirtækja. Líkleg-
ast gerist hvort tveggja.
Framkvæmdasjóður, sem sam-
kvæmt tiltölulega nýjum lögum átti
að verða eins konar móðurskip íjár-
festingarsjóðakerfis ríkisins, er því á
. barmi gjaldþrots. Hann fer þó ekki
til skipta þar sem allar skuldbinding-
ar hans em með ríkisábyrgð. Ríkis-
sjóður verður því að gera sjóðinn upp
og borga skuldir hans, leggja til auk-
ið fé í sjóðinn eða sameina hann öðr-
um sjóðum í eigu ríkisins. Síðasti
kosturinn er talinn líklegastur.
Loðdýr að éta upp
stofnlánadeildina
Eins og margsinnis hefur komið
fram í DV eru útistandandi skuldir
Stofnlánadeildar hjá loðdýrarækt-
inni mun meiri en eigið fé deildarinn-
ar. í árslok 1988 voru útlánin nálægt
1,5 milljarði eða um 300 milljónum
hærri en eigið fé deildarinnar. Varla
er til sá maður í dag sem hefur trú
á því að loðdýraræktin muni í fram-
tíðinni ná að rísa upp það öflug að
hún standi undir þessum skuldum
' ásamt öðrum. Stofnlánadeildin hefur
ekki gert upp reikninga sína fyrir
síðasta ár en ef upphæðirnar frá 1988
eru framreiknaðar má gera ráð fyrir
að útistandandi lán deildarinnar hjá
loödýraræktinni sé nálægt 1,8 mill-
jöröum eða um 400 milljónum meiri
en eigið fé hennar.
Skrúfað fyrir starfs-
menn Byggðastofnunar
Byggðastofnun er líka í kreppu.
Hún hefur lánað eða lagt til hlutafé
í fiskeldi fyrir um 950 milljónir. Á
sama hátt hefur hún lagt til um 905
milljónir í loödýrarækt. Samanlagt
hefur hún lagt til um 1.855 milljónir
í þessar tvær áhættugreinar. Það er
um 35 milljónum meira en eigið fé
stofnunarinnar. Hún verður því
óhjákvæmilega fyrir áfollum innan
tíðar.
Eftir að starfsmenn stofnunarinn-
ar töluðu hreint út um vinnuaðferðir
stjórnar Byggðastofnunar á fundi á
Kópaskeri í vor voru þeir einfaldlega
settir í þagnarbindindi. Enginn ann-
ar en forstjóri stofnunarinnar má
tala um starfsemi hennar opinber-
lega.
Það sem fór fyrir brjóstið á stjórn
Byggðastofnunar var að af orðum
starfsmannanna mátti ráða að þrátt
fyrir að þeir kæmust að þeirri niður-
stöðu eftir athugun á fyrirtækjum
að þau stæðu ekki undir lánveiting-
um veitti stjórnin lán viðstöðulaust.
Póhtískt skipuð stjómin væri að
framlengja líf vonlausra fyrirtækja
og sigla stofnuninni í kaf.
Atvinnuævintýri
stjórnvalda
Eins og sjá má af stöðu þessara
þriggja sjóða eru loðdýr og eldislaxar
að koma þeim á hné. Báðar þessar
atvinnugreinar hafa í raun liðið fyrir
að stjórnvöld hafa dælt inn í þær
ómældu fjármagni án þess að þær
fengju að þroskast eðhlega. í nýrra
dæminu, fiskeldinu, standa menn nú
uppi með mikið af ónýtri fjárfest-
ingu, laxastofn sem er á engan hátt
samkeppnisfær við laxastofna ann-
arra þjóða sem hann er í samkeppni
við og lægsta verð sem greitt er fyrir
á Bandaríkjamarkaði. Eftir standa
fáein fyrirtæki sem kunna að standa
þetta af sér og munu hugsanlega lifa
af sífeht harðnandi samkeppni á
heimsmarkaði. Önnur verða bana-
biti fjárfestingarlánasjóðakerfisins
ásamt loðdýmm og nokkrum eldri
atvinnuævintýmm stjórnvalda.
Lag fyrir fisksölur í London
Telja verður að fiskverð í Bretlandi
hafi verið nokkuð stöðugt síðasthöna
viku. Þessi skip seldu í Bretlandi frá
og með 28.5. 1990: Bv. Bergvík seldi
í Huh 29.5.1990 ahs 56 lestir fyrir 5,8
mihjónir kr. Meðalverö var 103,39 kr.
kg.
Bv. Sandgerðingur seldi í Huh 29.5.
1990 ahs 50 lestir fyrir 4,9 mhljónir
kr. Meðalverð var 97,87 kr. kg.
Bv. Ófeigur seldi afla sinn í Huh
ahs 66 lestir fyrir 5,7 mhlj. kr. Meðal-
verð var 81,85 kr. kg.
Gámasölur voru sem hér segir: í
maímánuði var seldur fiskur úr gám-
um ahs 6.778 tonn fyrir 723,3 mihjón-
ir kr. Meðalverð var 105,56 kr. kg.
Gámasölur í júní 1,4 þúsund tonn,
meðalverð 107,31 kr. kg.
Ahs seldu afla sixm í Bretlandi 16
skip, 1.277 tonn, fyrir 135.741.020,97
kr. Meðalverð 105,25 kr. kg.
Þýskaland:
Bv. Vigri seldi í Bremerhaven ahs
231 lest fyrir 23.431.917,00 kr. Meðal-
verð var 101,13 kr. kg.
Bv. Óskar Hahdórsson seldi í
Bremerhaven 5. júní 1990 ahs 84 lest-
ir fyrir 8,9 mihjónir króna.
í maímánuði seldu 9 skip afla sinn
í Þýskalandi, ahs 1.885 lestir, fyrir
172.368.504,00 kr. Meðalverð 91,43 kr.
kg.
Bv Huginn, Vestmannaeyjum,
seldi afla sinn í Englandi alls 80 lest-
ir fyrir 9,2 mihj. kr. Meðalverð 115,87
kr. kg. Á fimmtudag selja í Englandi
bv. Otto Wathne og Katrín.
Tokýo:
Mikih hiti hefur verið á fiskmark-
aðnum í Tokýo að undanfómu, hefur
hitinn verið 27 gráður og meira. í
slíkum hita er hætta á að ís bráðni
fljótt af fiskinum og hefur það komið
fram í kössunum að ekki er ískorn í
þeim að finna og verður að endurísa
ahan fiskinn. Þrátt fyrir þessar að-
gerðir er fiskurinn ekki sú vara sem
einísaður fiskur er.
Mikið hefur verið óselt á mörkuð-
unum og má sjá 'A mánaðar gamlan
fisk sem erfitt verður að selja og
verðið á þessum fiski hefur lækkað
mjög. Verö á stóram og góðum laxi
hefur verið 10-1700 jen eða 640-680
kr. kg. Aö undanfömu hefur staða
jensins heldur batnað og hefur það
glatt seljendur. Sumar tegundir hafa
hækkað vel í verði.
Nú er farinn að koma á markaðinn
japanskur og chileskur lax svo sam-
keppnin harðnar.
París:
Um mánaðamótin síðustu var gott
verð á stómm þorski á Parísarmark-
aðnum, smærri fiskurinn gekk ekki
eins vel.
Mikið af laxi barst til markaðarins
frá Noregi og Skotlandi og hríðféll
verðið af þeim sökum.
Maí og júní em þeir mánuðir sem
mest eftirspurn er eftir ahs konar
krabbategundum og kuðungum.
Krabbinn, sem veiðist í N-Atlants-
hafi, er tahnn betri en krabbi sem
veiðist í Biscayaflóa og sunnar.
Fyrir lifandi krabba fæst hæsta
verðið, en einnig er gott verð á fryst-
um krabba, hann kaupa menn sem
ætla sér að selja til veitingahúsa sem
Fiskmarkaðir
Ingólfur Stefánsson
lengra em frá ströndinni. Ensku
skipin eru úti allt að 13 daga og er
tahð að hægt sé aö varðveita krab-
bann svo lengi.
Arendal:
17 hafrannsóknaskip og 200 vís-
indamenn em um þetta leyti að hefja
rannsóknir í Skagerrak og Kattegat.
Þeir sem þátt taka í þessu verkefni
em: Danir, Norðmenn, Pólveijar,
Austur-Þjóðveriar og Rússar.
Ráðgert er að þessar rannsóknir
standi yfir í tvö ár.
Ítalía:
Útflutningur á fiski til ítalíu hefur
stóraukist á þessu ári frá Noregi.
Mesta aukningin er þó í útflutningi
á laxi. í fyrra var laxinn 93% af öllum
útflutningi til Ítalíu, í ár gerir hann
96%, svo að auðséð er að laxinn er
mjög mikhvæg útflutningsvara. í ár
fer lítið af laxi frá Noregi í gegnum
Danmörku, en á undanfömum árum
hefur nokkuð farið í gegnum Dan-
mörku af norskum laxi, sem seldur
hefur verið á ítaliu. Kaupmenn
leggja mikla áherslu á að selja lax-
inn, þar er mest hagnaðarvonin.
Góður markaður hefur verið fyrir
stóran, ferskan þorsk.
Eitt af því sem vekur athygh í dag
er hin mikla óánægja með veiðar í
Miðjarðarhafi, slagurinn stendur
mihi Frakka og ítala. Hér er um það
að ræða hvað hvor þjóð má fiska
mikið og hvaöa veiðarfæri skuh nota.
Fiskimennimir er orðnir langeygir
eftir aðgerðum ríkisstjórnanna og
hafa nú tekið máhð í eigin hendur.
Sagt er að notaðir séu „molotov“
kokktehar og hafi verið kveikt í
nokkriim bátum með þeim hætti.
Fisk.
London:
Nú fær fiskurinn tækifæri th að
sýna hvers hann er megnugur. Að
undanförnu hefur komið upp veiki í
nautpeningi í Englandi. Bannaður
hefur verið innflutningur á þessu
kjöti í mörgum Evrópulöndum. Sjúk-
dómurinn leggst aðahega á heila og
miðtaugakerfið í dýrunum. Þessi
veiki mun einnig vera í sauðfé. Þetta
hefur orðið til þess að bamaskólar
hafa hætt að gefa börnum kjötrétti.
Bændur telja þetta mikið áfah fyrir
sig.
Raddir meðal fiskseljenda halda
því fram aö nú sé lag til að koma fisk-
inum á framfæri frekar en verið hef-
ur. Verð á fiski hefur verið stöðugt
að undanförnu, svo það er hagstætt
að kaupa fisk nú. Að undanförnu
hefur það gerst að smærri kaupmenn
hafa komið inn á markaðinn en þeir
verða að stiha kaupverðinu í hóf af
því að þeir eiga eftir að selja fiskinn
á öömm mörkuðum. Ný reglugerð
um verðmerkingar hefur valdið mik-
ilh óánægju hjá fiskkaupmönnum og
telja þeir hana næstum óframkvæm-
anlega. Hér er um að ræða verð-
merkingar og innihald umbúðanna.