Dagblaðið Vísir - DV - 14.07.1990, Blaðsíða 14

14
LAUGARDAGUR 14. JÚLÍ 1990.
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EVJÓLFSSON
Framkvaemdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJANSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PALL STEFANSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11,105 RVlK, SÍMI (91J27022-FAX: (91)27079
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJALSRAR FJOLMIÐLUNAR HF., ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 1000 kr.
Verð í lausasölu virka daga 95 kr. - Helgarblað 115 kr.
Rauð strik í sandkassa
Kaupmáttur landverkafólks hefur minnkað á tveimur
árum um 16% eftir að hafa verið á undanhaldi um nokk-
urra ára skeið. Á sama tíma er forseti Alþýðusambands-
ins að ræða um, hvort aukinn flýtir 1 afnmámi virðis-
aukaskatts af bókum geti bjargað rauðum strikum.
Virðisaukaskattur af bókum verður vafalaust felldur
niður fyrr en ákveðið var á öndverðum síðasta vetri.
Það stafar af, að dagsetning brottfallsins var heimskuleg
og að mistökin hafa verið kunn öllum hlutaðeigandi frá
upphafi. Þau yrðu leiðrétt, þótt engin væru rauð strik.
Lífskjör íslendinga hafa farið ört versnandi að undan-
förnu. Fyrir nokkrum árum vorum við í hópi fremstu
þjóða heims í lífsgæðum, en höfum ört verið að falla
niður stigann. Enn verra er, að stéttaskipting hefur
aukizt, því að hálaunafólk hefur betur haldið á sínu.
Stéttarfélög almennings í landinu eru meira eða
minna undirlögð af póhtískum framagosum, sem hafa
meiri áhyggjur af stöðu sinni í flokknum og stjórn-
málunum en af lífskjörum í landinu. Þess vegna felast
kjarasamningar í ýmsu rugli á borð við rauð strik.
Samtök neytenda eru líka að töluverðu leyti undir-
lögð af póhtískum gosum, sem hafa svipuð áhugamál
og verkalýðsrekendur. Þess vegna felast baráttumál
neytenda í minni háttar uppákomum út af einokun á
takmörkuðum sviðum á borð við kartöflur og grænmeti.
Lífskjör láglaunafólks og almennra neytenda á ís-
landi fara lítið sem ekkert eftir rauðum strikum og vond-
um kartöflum. Lífskjörum þjóðarinnar hrakar vegna
mjög mikilla millifærslna í hagkerfmu og brennslu efn-
islegra verðmæta hjá gæludýrum kerfisins.
Á sama tíma og ótal hagfræðingar hafa sýnt fram á,
að árlegur herkostnaður þjóðarinnar af hefðbundnum
landbúnaði er á bihnu frá 15 til 20 mihjarðar, sennilega
rúmlega 17 mihjarðar, er formaður Neytendasam-
takanna að verja innflutningsbann á búvöru.
Af 17 mihjarða herkostnaði stafa rúmlega 10 mihjarð-
ar eingöngu af innflutningsbanninu, sem formaður
Neytendasamtakanna er að verja. Það er-því ekki von
á góðum lífskjörum neytenda, þegar oddamenn þeirra
styðja meginrughð og puðast síðan í smáatriðum.
Engin þjóð getur haldið við góðum lífskjörum með
því að brenna á hverju ári upphæð sem svarar 275 þús-
und krónum á hverja fjögurra manna fjölskyldu í
landinu. Þetta er mál, sem formenn og forsetar samtaka
launþega og neytenda mættu gjarna snúa sér að.
Stjórnmálaflokkarnir brenna meiri verðmætum en í
heföbundnum landbúnaði einum. Þeir hafa byggt upp
sjóðakerfi, sem mijlifærir milljarða á hverju ári til sér-
stakra gæludýra á borð við minka og lax. í flestum thvik-
um brennur þetta aflafé þjóðarinnar upp th agna.
Stjórnmálaflokkarnir brenna hka verðmætum í öðr-
um afskiptum ríkisins af atvinnulífinu. Þeir hafa reyrt
það í kvóta, búmark, fuhvirðisrétt og aflamark. Þeir
hafa meira að segja stofnað aflamiðlun th að draga úr
möguleikum á að selja dýran ferskfisk í útlöndum.
ísland er óðum að verða sér á báti með hagkerfi, sem
einkennist af mikihi ofanstýringu af hálfu stjórnmála-
manna í ráðherrastóh. Ofanstýringin felst að verulegu
leyti í að færa fé frá starfsemi, sem getur gefið af sér,
th gagnshtihar iðju eða beinlínis skaðlegrar.
Forseti Alþýðusambandsins segir ekki orð gegn neinu
af þessu. Hann er enn að leika sér að rauðum strikum
í sandkassa, sem er fjarri íslenzkum raunvenheika.
Jónas Kristjánsson
Gorbatsjov fór
léttilega með
flokksíhaldið
Snemma á 28. þingi Kommúni-
staflokks Sovétríkjanna kom á dag-
inn aö þar haföi við fulltrúaval
fylkt liði flokksræðishópurinn sem
enn skipar valdastöður víðast á
landsbyggðinni og er fjölmennur
meðal roskinna herforingja. Þegar
þeir leiddu saman hesta sína í þing-
byrjun, Égor Ligatsjov, foringi
íhaldsmanna, og Eduard She-
vardnadse utanríkisráöherra þar
sem sá fyrmefndi hélt fram útslita-
þýðingu stéttabaráttunar en sá síð-
amefndi skírskotaði til yfirvættis-
forgangs sammannlegra gilda á
kjamorkuöld, töldu erlendir frétta-
menn að tveir þriðju 4.600 manna
þingheims hefðu klappað Ligatsjov
lof í lófa en þriöjungur tekið undir
mál ráðherrans.
Um áratugi hafa flokksritaramir
úti um dreifðar byggðir Sovétríkj-
anna verið næstum óskoraðir
valdsmenn hver á sínum stað. Þeir
hafa frá upphafi endurreisnar-
stefnu Mikhails Gorbatsjovs og
samstarfsmanna hans brugðið fæti
fyrir framkvæmdina eftir bestu
getu, til að mynda víða kyrkt frjáls-
ræðisnýjungar eins og samvinnu-
rekstur og fjölskyldubúskap í fæð-
ingunni með óbærilegum skilmál-
um og kvöðum.
Fijáls skoðanaskipti undir merki
glasnost, sem þessum hópi er í
sjálfu sér meinilla við, gáfu honum
svo tækifæri til að gera 28. þingið
að því fyrsta í nær sjö áratugi, þar
sem raunverulega skarst í odda
milh mismunandi skoðanahópa í
flokknum. Reyndu íhaldsmenn að
skírskota til almennings, en flokks-
þinginu var að miklum hluta sjón-
varpað, með því að kenna umbóta-
brölti núverandi forustu og frá-
hvarfi hennar frá marx-lenínskum
rétttrúnaði um allt sem miður fer
í Sovétríkjunum, jafnt þjóðerna-
róstur og vöruskort.
Ljóst er nú að úrslitastundin á
þinginu rann upp þegar íhalds-
meirihlutinn hafði samþykkt að
greidd skyldu atkvseði um áht
þingheims á frammistöðu núver-
andi stjómmálanefndarmanna
hvers um sig. Tilgangurinn var
bersýnilega að ná sér niðri á nán-
ustu samstarfsmönnum Gor-
batsjovs, eins og Shevardnadse og
Alexander Jakovlef, sem hörð-
ustum árásum sættu á þinginu, sér
í lagi fyrir að hafa „tapað Austur-
Evrópu.“ Þá greip Gorbatsjov th
sinna ráða. „Ef þið vhjið jarða
flokkinn, þá haldið áfram á þessari
braut,“ sagði hann í hvassyrtri
ræðu, sem nægði th að þingið tók
aftur fyrri samþykkt um að raga
Erlend tíðindi
Magnús Torfi Ólafsson
forustumenn hvem og einn en íjall-
aði í þess stað um traust eða van-
traust á fomstunni í hehd.
Síðan fékk Gorbatsjov sam-
þykkta gerbreytingu á fastastofn-
uninni sem fer með æðsta flokks-
vald mihi miðstjómarfunda,
sljórnmálanefndinni. I stað rúmrar
tylftar manna úr miðstjóminni,
setjast þar nú flokksforingjar lýð-
veldanna 15 ásamt á að giska hálf-
um tug miðstjórnarkjörinna
manna. Sjálfur fær svo aðalritar-
inn staðgengh sem léttir af honum
daglegum flokksstörfum. Rækheg-
ar verður ekki undirstrikað að
Gorbatsjov setur forsetaembætti
ríkisins langtum ofar aðalritara-
embætti í flokknum.
Á snihdarlegan hátt notfærði
Gorbatsjov sér veikleika íhalds-
manna. Þeir hata stefnu hans og
em honum sjálfum andvígir, en
hafa ekkert að bjóða i staöinn,
nema útþvæld vígorð sem enginn
tekur lengur mark á. Hundraðs-
hluti Sovétmanna sem væntir úr-
ræða frá flokknum er kominn nið-
ur í eins stafs tölu. Allra síst ræður
íhaldsfylkingin yfir manni sem
þýðir að tefla fram gegn Gor-
batsjov.
Megináherslu lagði því fylking sú
á kjör staðgenghs aðalritara. Þar
gaf kost á sér Égor Ligatsjov,
stjómmálanefndarmaöur og tákn
andspymunnar gegn nýjungum
umbótastefnunnar frá upphafi.
Gorbatsjov stakk á móti upp á ný-
lega kjömum forseta og áður um
skamma stund flokksforingja í
Úkraínu, Vladimir ívashko,
„manni sem ég get unnið með“.
Þetta nægði. ívashko náði kosn-
ingu með ferfóldum atkvæðastyrk
á við Ligatsjov.
Þar með er herhlaup íhalds-
manna að engu orðið. Þeir hafa
fengið tækifæri th að kynna lands-
lýð málstð sinn, og hann fær engan
hljómgrunn. Leiðin er opin fyrir
Gorbatsjov og hans menn að færa
völdin skref fyrir skref frá flokkn-
um og riturum flokksdehdanna th
þjóðkjörinna stofnana, ráðanna í
borgum og héraðum, þinga lýð-
veldanna og sambandsþingsins.
Þar era kommúnistar í miklum
meirihluta, en skiptast aht öðmvísi
í skoðanahópa en á flokksþinginu.
Reynslan sýnir, að þar sem um
raunverulegt val er að ræða í al-
mennum kosningum, eiga frjáls-
lyndir umbótasinnar mestar sigur-
líkur í Rússneska lýðveldinu og
Úkraínu þar sem örlög Sovétríkj-
anna ráðast.
Forréttindastétt gamla flokks-
ræðisins getur enn spymt á móti
og flækst fyrir á ýmsum stöðum
og sviðum, en 28. flokksþingið hef-
ur sýnt að henni er um megn að
snúa þróuninni við. Á flokksþing-
inu komu fram kröfur um að
breyttar aðstæöur væru viður-
kenndar með því að leysa upp
flokksdehdimar sem mynda valda-
kerfi innan hers, leynilögreglu, rík-
isstofnana og fyrirtækja. Þær náðu
ekki fram að ganga að þessu sinni,
en einn þingdaginn efndu kola-
námumenn víða um land th verk-
faha, afneituðu forræði flokksins
og fylgdu því eftir með því að bera
ritara flokksdehdanna út úr skrif-
stpfum sínum í fyrirtækjunum.
í aðdragandanum að flokksþing-
inu hefur borið verulega á úrsögn-
um úr flokknum. Eitt af því sem
hélt aftur af fylgismönnum Li-
gatsjovs að greiða honum atkvæði
í staðgenghskjörinu, var vissan um
að ynni hann kæmi th fjöldaút-
streymis úr flokknum og jafnvel
formlegs klofnings í þinglokin.
Mikhah Gorbatsjov er greinhega
ekki sárt um að flokksvélin visni
með tímanum. Hann htur á það
sem hlutverk sitt að færa valdið th
ríkisstofnana, ábyrgra fyrir alþjóð,
frá sjálfskipaðri forustu- og forrétt-
indasveit alræöisflokks.
Þetta segja nánustu samstarfs-
menn Sovétforsetans bemm orð-
um. Á flokksþinginu létu bæði She-
vardnadse og Jakovlef í ljós áform
um að sækjast ekki eftir endurkjöri
í stjómmálanefnd flokksins. Kváð-
ust báðir telja mikhvægara að ein-
beita sér að starfi í nýlega skipuðu
forsetaráði, sem er Gorbatsjov th
ráðuneytis og undirbýr ákvarðanir
hans.
Magnús T. Ólafsson
Egor Ligatsjov kynnir flokksþinginu framboð sitt til staðgengils aðalritara, þar sem hann tapaði með 776
atkvæðum gegn 3.119 fyrir frambjóöanda Gorbatsjovs. Símamynd Reuter