Dagblaðið Vísir - DV - 16.10.1990, Qupperneq 14

14
ÞRIÐJUDAGUR 16. OKTÓBER 1990.
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PALL STEFANSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11,105 RVlK.SIMI (91J27022-FAX: (91 )27079
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRjALSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ARVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 1000 kr.
Verð I lausasölu virka daga 95 kr. - Helgarblað 115 kr.
Deilt á flokksþingi
Harðar deilur milli formanns og varaformanns settu
svip á nýafstaðið flokksþing Alþýðuflokksins. Mála-
myndasættir tókust að lokum. Þingið var fjölsótt, og
mikill kraftur greinilega í almennum flokksmönnum.
Skoðanakönnun DV sýndi fyrir skömmu, að kratar voru
að komast upp í það fylgi, sem þeir höfðu í síðustu þing-
kosningum. Tveir þriðju þeirra landsmanna, sem taka
afstöðu, eru sammála gerðum krataráðherrans Jóns
Sigurðssonar í álmálinu. Margt er því hagstætt Al-
þýðuflokknum um þessar mundir. En augljóst var, að
þingheimur varð uggandi um hag flokksins, þegar for-
maðurinn og varaformaðurinn bárust á banaspjót.
Jóhanna Sigurðardóttir, varaformaður flokksins, las
syndalista flokksins. Hún benti á ýmis mál, þar sem
ríkisstjórnin hafði brugðist og því Alþýðuflokkurinn
svikið gefin loforð. Þetta var rétt hjá Jóhönnu. Vissu-
lega fara landsmenn ekki í grafgötur um, hversu mjög
þessi ríkisstjórn hefur brugðizt. Þá reis upp formaður
flokksins, Jón Baldvin Hannibalsson, fleygði frá sér
skýrslu, sem hann átti að lesa, og réðst á Jóhönnu.
Hann talaði tæpitungulaust, og gagnrýni hans var svo
grimm, að aumingja Jóhanna talaði um aftöku.
Sættir tókust á yfirborðinu daginn eftir. Samkomulag
varð um orðalag stefnuyfirlýsingar í húsnæðismálum.
Þetta kann að nægja mörgum krötum, og þetta kann
að vera nóg til þess, að Alþýðuflokkurinn verði áfram
1 sókn. Ení rauninni hefur lítið gerzt í samkomulagsátt.
Styr hefur staðið um Jón Baldvin sem formann
flokksins. Þessi ágreiningur flokksmanna hefur síðasta
árið mjög beinzt að hugmyndunum um sameiningu jafn-
aðarmanna. Einkum eru það fjölmargir gamlir og grón-
ir kratar, sem hafa haft andúð á daðri formannsins við
öfl í Alþýðubandalaginu. Þetta fólk vill ekki sjá formann
sinn á rauðu ljósi. Jóhanna Sigurðardóttir nýtur trúnað-
ar þessara óánægjuafla í flokknum. Þessir umræddu
flokksmenn hafa ekki fagnað því fólki, sem gengið hefur
í Alþýðuflokkinn komið frá vinstri vængnum. Þetta fólk
vill hafa flokk sinn hreinan, sem það kallar svo. Það
vill enga hálfkomma í flokkinn.
Þetta mál verður ekki rætt að ráði án þess að víkja
að gamalli sundrungu í Alþýðuflokknum. Löngum hefur
staðan verið sú, að alþýðuflokksfólk hefur skipzt í af-
stöðu, eftir því hvort flokksfólk hefur verið úr Reykja-
vík eða utan borgarinnar. Þessi skipting hefur að
minnsta kosti gilt um kjarnann í flokksfélögunum. í
Reykjavík hefur hinn dæmigerði, rótgróni krati verið
hægri sinnaður og ekki langt frá Sjálfstæðisflokknum.
Staðan hefur löngum verið önnur úti á landi. Þessar
fylkingar elduðu grátt silfur saman. Á þetta ber að líta,
þegar skoðað er, hverra fulltrúi Jóhanna Sigurðardóttir
er.
Vissulega mun shkur ágreiningur halda áfram. En
vera má, að hann hafi ekki áhrif fyrir næstu kosningar
þrátt fyrir uppákomurnar á flokksþinginu. Jóhanna
Sigurðardóttir nýtur stuðnings, þegar hún rekur ávirð-
ingar ríkisstjórnarinnar og þar með Alþýðuflokksins.
Flokkurinn sleppur ekki við ámæli fyrir að sitja í af-
leitri og duglausri rfkisstjórn. Alþýðuflokkurinn á að
leita á önnur mið.
En jafnframt er Jón Baldvin skilnings verðugur fyrir
að reyna að einfalda flokkakerfið. Sameining jafnaðar-
manna og fækkun flokka yrði þjóðhagslega æskileg. Og
viðbrögð hans á þinginu voru ósköp skiljanleg.
Haukur Helgason
Egg kosta þrefalt meira í matvöru-
verslun hér á landi en í flestum
grannlöndum okkar. Eggjabakki,
sem kostar 270 krónur í smásölu-
verslun í Reykjavík, mundi ekki
kosta meira en 90 krónur í Dan-
mörku. Eggjaframleiöslan er afar
óhagkvæm. Framleiðendur gætu
til dæmis ekki keppt viö verö á inn-
fluttum eggjum þó aö þeir fengju
allt fóður ókeypis. Ohagkvæm
framleiðsla kostar neytendur lík-
lega um 500 miljón krónur á ári.
Verðsamanburður erfiður
Mikið hefur verið fjallað um hátt
verð á mætvælum. Helst hafa
menn rætt um verð á kjöti en
minna um aðrar vörutegundir eins
og egg. Fólk á erfitt með að gera
sér grein fyrir hversu dýr egg eru
því samanburð skortir. Sem
neysluvara hafa eggin þá sérstöðu
að engin vara kemur í stað þeirra.
Þegar verð á einni kjöttegund
hækkar geta neytendur valið aðra
ódýrari. Hækki verð á drykkjar-
vörum má kaupa aðra tegund.
Neytendur bera saman verð á
smjöri og smjörlíki og mjólkurverð
er borið saman við verð á ávaxta-
drykkjum og gosdrykkjum. Þegar
„Færa má að þvi rök að egg, sem flutt væru til landsins, þyrftu ekki
að kosta meira en 135 krónur bakkinn," segir Stefán í grein sinni.
Eggjaframleiðsla:
Óhagkvæm
búgrein
verð á eggjum er metið er hins
vegar ekki auðvelt að finna aðra
vörutegund til samanburðar. Þess
njóta framleiðendur og hafa að
mestu frið um hvernig þeir verð-
leggja framleiðsluna.
Ef söluverð á eggjum er borið
saman við verð í öðrum löndum
kemur hins vegar í ljós ótrúlega
mikill munur. Svo mikill að erfitt
er að finna haldbærar skýringar.
Egg þrefalt dýrari hér
Eggjabakkinn kostar um 270
krónur í hverfisverslun í Reykja-
vík. Til samanburðar má nefna að
í Danmörku og Ítalíu kosta egg 150
til 165 krónur kílóið. Það svarar til
að bakki með 10 eggjum kosti 90
krónur eða minna. í þessum lönd-
um er virðisaukaskattur lítið lægri
en hérlendis og almennt verðlag er
ekki mjög frábrugðið.
Mun minni munur er á verði
flestra annarra landbúnaðarafurða
eins og mjólkur og svínakjöts, svo
dæmi séu tekin. íslenskar fjöl-
skyldur þurfa þess vegna að greiða
þrefalt hærra verð fyrir egg en ger-
ist meðal annarra Evrópuþjóða.
Það er ótrúlega mikill munur sem
erfitt er að skýra.
Einokun
Verð á eggjum ákvarðast ekki af
framboði og eftirspum. í greininni
er framleiðslustjórnun. Allir fram-
leiðendur hafa fengið úthlutað
kvóta og nefnd ákveður síðan verð
til þeirra. Enginn hvati er til verð-
lækkunar. Við verðákvörðunina er
notaður svonefndur verðlags-
grundvöllur eggjaframleiöslu.
Honum er ætlað að sýna hvað kost-
ar að framleiða eggin.
Grundvöllurinn miðast við
ímyndaða afkomu bús sem fram-
leiðir 46,5 tonn á ári. Dýrasti liður-
inn í grundvelhnum er kaup á
fóðri, liðlega 40%, og kostnaður við
kaup á ungum um 20% af verðinu.
Aðrir kostnaðarliðir eru lægri. Lík-
lega er fóðurkostnaður um helm-
ingur af kostnaði við að ala unga
og fóðurverð því nálægt helmingur
af framleiöslukostnaðinum þegar
allt er talið.
Óhagkvæm framleiðsla
Því er haldið fram að skattlagn-
KjaHaiiim
Stefán Ingólfsson
verkfræðingur
ing á fóðri valdi mestu um hátt
verð á eggjum. Fóður er vissulega
mjög dýrt en það skýrir þó ekki
þann mikla mun sem er á fram-
leiðslukostnaði hér og erlendis. Á
það má benda að þó að eggjabænd-
ur fengju fóðrið gefins gætu þeir
samt ekki keppt við danska fram-
leiðendur.
Aðferðir við framleiðslu eggja
eru áþekkar frá einu landi til ann-
ars. Varphænur hér á landi verpa
þó minna en margir erlendir stofn-
ar og éta auk þess meira. Þá hafa
eggjabændur bent á að þeim sé
óheimilt að bólusetja gegn algeng-
um sjúkdómum og þess vegna
verði mikil afíoll af stofninum.
Áðurnefndir þættir gera fram-
leiðsluna óhagkvæma en skýra þó
ekki hinn ótrúlega mikla verðmun.
Þungur tollur á neytendum
Ef egg kostuðu jafnmikið hér á
landi og neytendur í Vestur-Evrópu
eiga að venjast mundi neytendum
sparast tæplega 600 miljón krónur
á ári. Verö frá framleiðendum er
liklega um 600 miljón krónur á ári.
Eggjaframleiðendur í Vestur-Evr-
ópu gætu framleitt sama magn fyr-
ir hátt í 400 miljón krónum lægra
verð.
Færa má aö því rök að egg sem
flutt væru til landsins þyrftu ekki
að kosta meira en 135 krónur bakk-
inn. Það er helmingi ódýrara en
núgildandi verð. Innflutningur á
eggjum mundi samkvæmt því
spara neytendum 500 miljón krón-
ur á ári. Líklega er þó unnt að fram-
leiða egg á samkeppnishæfu verði
innanlands. Haldbærasta skýring-
in á hinu háa verði er að grundvöll-
urinn, sem það er ákvarðað eftir,
sé ekki réttur.
Réttlæting á
framleiðslustjórnun
Röksemdir eru vandfundnar til
að réttlæta framleiðslustjórnun-
ina. í landinu eru nokkrir stórir
framleiðendur sem vafalítið geta
framleitt egg fyrir mun lægra verð
en nú er ákveðið. Ef framleiðslu-
stjómun verður felld niður og
framboð og eftirspurn ráða verð-
myndun þurfa einhverjir hinna
minni að hætta framleiðslu.
Samkvæmt verðgrundvellinum
þarf 1,3 ársverk til að framleiða
46,5 tonn af eggjum. Sé það rétt
hafa ekki nema 70 manns störf á
eggjabúum. Ef framleiöendum
fækkaði þyrftu 30 til 40 manns að
leitá sér annarra starfa. Það er
svipað og gerist þegar einu frysti-
húsi er lokað. Réttlætir atvinnuör-
yggi þeirra að 500 miljón króna toll-
ur sé lagður á neytendur?
Stefán Ingólfsson
„íslenskar fjölskyldur þurfa þess vegna
að greiða þrefalt hærra verð fyrir egg
en gerist meðal annarra Evrópuþjóða.
Það er ótrúlega mikill munur sem erf-
itt er að skýra.“