Dagblaðið Vísir - DV - 19.12.1990, Blaðsíða 14

14
MIÐVIKUDAGUR 19. DESEMBER 1990.
Útgáfufélag: FRJALS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PALL STEFANSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11,105 RVlK, SlMI (91 )27022 - FAX: (91 )27079
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJALSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ARVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 1100 kr.
Verð í lausasölu virka daga 105 kr. - Helgarblað 130 kr.
Frjáls bensínverslun
Þaö veröa aö teljast merk tíðindi þegar innflutningur
á bensíni er gefinn frjáls. Innflutningur á olíueldsneyti
hefur verið háöur leyfum og raunar hefur ríkisvaldið
séð um bensín- og olíukaup um árabil í vöruskiptum
sínum við Sovétríkin. íslendingar hafa tahð þau við-
skipti hagstæð þar sem olían hefur þá komið í skiptum
fyrir síld og ullarfatnað og annan varning sem seldur
hefur verið til Sovétríkjanna.
í landinu eru rekin þrjú ohuverslunarfyrirtæki, sem
hafa þannig þurft að taka við sama eldsneytinu á fyrir-
fram ákveðnu verðlagi, og neytendur hafa mátt búa við
hálfgerða einokun í þessum viðskiptum. Samkeppni
hefur verið óveruleg og þess jafnan gætt að skipta mark-
aðnum, viðskiptunum og bensínkaupunum bróðurlega
á milli þessara þriggja fyrirtækja. Það var ekki fyrr en
með tilkomu súperbensínsins að boðið var upp á aðra
kosti en þunnildið frá Sovét.
Ríkisvaldið hefur þar að auki ákveðið neytendaverð
með einhliða ákvörðunum og eigin hagsmuni í huga og
íslendingar hafa seint og stundum aldrei fengið að njóta
góðs af lækkandi heimsmarkaðsverði vegna hins stirða
og úrelta fyrirkomulags á innkaupum og verðlags-
ákvörðunum. Þannig er núna sagt frá því að ekki séu
fyrirhugaðar lækkanir á þensínverði th íslenskra bif-
reiðaeigenda, enda þótt heimsmarkaðsverð fari lækk-
andi. Ríkið ætlar að hirða sitt í skjóh alræðisins.
Lengi hefur þessu fyrirkomulagi verið andmælt af
þeim sem hafa barist fyrir frjálsri samkeppni og ohu-
kaupum á heimsmarkaði. Það var hins vegar ekki fyrr
en breytingarnar í Sovétríkjunum sjálfum blöstu við
að íslensk stjórnvöld tóku við sér. Er það eftirtektar-
vert að enn er það hlutverk Jóns Sigurðssonar viðskipta-
ráðherra að gefa verslunina frjálsa, en hann er einmitt
sá ráðherra sem gekk harðast fram í auknu frelsi í fisk-
útflutningi.
Hér eru tímamót á ferðinni. Olíuviðskiptin hafa verið
heilög kýr hjá stjórnvöldum og reyrð í fjötra opinberra
afskipta. Nú fá olíufyrirtækin aht í einu tækifæri til að
kaupa bensín að eigin vhd og með hliðsjón af markaðs-
verði á hverjum tíma. Öllum er kunnugt um þær miklu
sveiflur sem verða á bensínverði frá einum tíma til
annars og reynir þess vegna á hæfni og skjótræði olíufé-
laganna að ná sem bestum innkaupum og þjóna við-
skiptavinum sínum.
Talsmenn ohufélaganna hafa almennt fagnað þessu
nýfengna frelsi en sumir þeirra draga það í efa að mis-
munandi verð muni ghda th langframa frá einu félagi
th annars. Það væri auðvitað miður ef olíufélögin hafa
ekki kjark eða aðstöðu th að heyja samkeppni sín í
mihi, en þó er ljóst að innflutningsfrelsið á að geta leitt
th lægra og hagstæðara útsöluverðs þegar fram í sækir.
Ber að skoða yfirlýsingar um eitt verð sem viðurkenn-
ingu á því að lægsta verðið muni verða haft til viðmiðun-
ar.
Aðalatriðið er þó hitt að smám saman er verið að ýta
burt þeim afskiptum ríkisins af innflutningi og útflutn-
ingi sem hefur staðið frjálsri verslun fyrir þrifum. Frjáls
verslun á sviði bensínkaupa sem annars staðar færir
neytendum að öhu jöfnu bestu þjónustuna og hagstæð-
asta verðið. Það er kaldhæðni örlaganna að umskiptin
í Sovétríkjunum neyði okkur th fijálsræðis í einni af
mikhvægustu greinum innflutningsins.
Ehert B. Schram
.Tviskinnungur sjálfstæðisforystunnar varðandi þetta mál er sérkennilegur," segir m.a. í grein ráðherrans.
Sjálfstæðisflokkurinn,
Seðlabankinn og
bráðabirgðalögin
Forysta Sjálfstæðisflokksins hef-
ur haldið því fram að ríkisstjómin
hafi haft óeðhleg afskipti af málefn-
um Seðlabankans með því að óska
eftir því að bankastjómin gerði
grein fyrir skoðunum sínum á
áhtsgerð frá hagfræðideild bank-
ans um verðbólguáhrif hugsanlegs
afnáms bráðabirgðalaga um launa-
mál.
Friðrik Sophusson alþingismað-
ur hélt því fram á Alþingi að ósk
ríkisstjómarinnar um að fá fram
opinbert álit bankastjórnar á mál-
inu væri ógnun við sjálfstæði
Seðlabankans og bæri keim af rit-
skoðun.
Hvað segja lögin?
Þetta er auðvitað flarstæða. Það
er í alla staði eðlilegt og reyndar
nauðsynlegt að skoðun bankans á
þessu mikilvæga máli komi fram
enda í fuhkomnu samræmi við
Seðlabankalögin. í 4. gr. þeirra seg-
ir:
„í öllu starfl sínu skal Seðlabank-
inn hafa náið samstarf við ríkis-
stjómina og gera henni grein fyrir
skoðunum sínum varðandi stefnu
í efnahagsmálum og framkvæmd
hennar. Sé um verulegan ágreining
við ríkisstjómina að ræöa er Seðla-
bankasljóm rétt að lýsa honum
opinberlega og skýra skoöanir sín-
ar. Hún skal engu síður telja það
eitt meginhlutverk sitt að vinna að
því að sú stefna sem ríkisstjómin
markar að lokum nái tilgangi sín-
um. Seðlabankinn skal eigi sjaldn-
ar en tvisvar á ári senda ráðherra
greinargerð um þróun og horfur í
peningamálum, greiðslujafnaðar-
og gengismálum.“
í þessari lagagrein kemur skýrt
fram hvernig samstarfi ríkisstjórn-
ar og bankastjómar Seðlabankans
skal vera háttað. Þegar áhtsgerð frá
starfsmanni einnar deildar bank-
ans er sett fram á Alþingi sem opin-
ber skoðun bankans er nauðsyn-
legt og í samræmi við lög að fram
komi áht bankastjórnarinnar
sjálfrar.
Þaö birtist svo í sérstakri frétta-
tilkynningu frá Seðlabankanum,
þar sem fram kom að bankastjórn-
in er í öllum meginatriðum sam-
mála ríkisstjóminni um matið á
verðbólguhættunni sem fylgja
mundi afnámi bráðabirgðalag-
anna. Þetta er mergur málsins og
ahar aðdróttanir um að óskir um
Kjallariim
Jón Sigurðsson
iðnaðar- og viðskiptaráðherra
það aö áht bankastjómarinnar
komi fram fari í bága við lög og
reglur um eðlilega framkvæmd
Seðlabankamálefna er fjarstæða.
Hverjir settu lögin?
Tvískinnungur sjálfstæðisforyst-
unnar varðandi þetta mál er sér-
kennilegur, ekki síst í ljósi þess að
núverandi löggjöf um Seðlabank-
ann er byggð á frumvarpi sem var
samið af nefnd undir forystu nú-
verandi formanns Sjálfstæðis-
flokksins og flutt á Alþingi vetur-
inn 1985-86 af einum ráðherra
flokksins.
í framsöguræðu fyrir frumvarp-
iriu var sérstaklega fjallað um 4.
grein frumvarpsins, þ.e. um sam-
band ríkisstjómar og Seðlabanka
og ítrekað að bankinn skuh hafa
náið samstarf við ríkisstjórnina og
gera henni grein fyrir skoðunum
sínum. Þorsteini Pálssyni er því
sem einum af höfundum laganna
væntanlega fuhkomlega ljóst
hvemig Alþingi íslendinga hefur
mælt fyrir um samskipti banka og
ríkisstjómar.
Það gætir víöar tvískinnungs í
málflutningi forystumanna Sjálf-
stæðisflokksins í bráðabirgðalaga-
máhnu. í einu orðinu halda þéir
því fram að það hafi lengi legið ljóst
fyrir að alvarlegar verðbólguafleið-
ingar og launaskrúfa myndi fylgja
kjarasamningunum sem gerðir
vora á árunum 1989 og 1990 vegna
tilvísunar mhli samninga um að
hækki laun hjá einum hópi fái ann-
ar hópur sjálíkrafa hækkun, sam-
anber ákvæði í samningum BHMR.
Þeir hafl reyndar margsinnis
hamrað á þeirri hættu á síðasthðn-
um vetri.
Eftirárök og hræsni
Með þessu taka þeir í raun og
vem undir þá skoðun ríkisstjóm-
arinnar að nauðsynlegt hafi verið
að hlutast til um kjarasamningana.
I hinu orðinu segir svo sjálfstæöis-
forystan að bráöabirgðalögin frá
hðnu sumri skipti engu máh í þessu
sambandi, af því víxlgangur kjara-
samninga hafi engin verðbólgu-
áhrif, og vísar í því sambandi í áht
hagfræðinga m.a. í Seðlabanka.
Hvora skoðunina hafa þeir í reynd?
Það er varla hægt að lýsa afstöðu
flokksins betur en Ellert Schram,
ritstjóri DV, gerði í blaði sínu þann
8. des. sl.
Hann sagði orðrétt:
„Sjálfstæðisflokkurinn sá sér
leik á borði í sandkassaleiknum
og tilgangurirvn með því að vera
á móti bráðabirgðalögunum var
auðvitað sá að koma höggi á
ríkisstjórnina. Allt ábyrgðar-
hjahð um að virða samninga,
standa með réttlætinu og verja
stjórnarskrána eru eftirárök og
hræsni í ljósi þess að Sjálfstæð-
isflokkurinn hefur margsinnis
sjálfur sett bráðabirgðalög á
kjarasamninga.“
Jón Sigurðsson
.. bankastjórnineríöllummeginat-
riöum sammála ríkisstjórninni um
matið á verðbólguhættunni sem fylgja
mundi afnámi bráðabirgðalaganna.“