Dagblaðið Vísir - DV - 19.12.1990, Blaðsíða 22

22
MIÐVIKUDAGUR 19. DESEMBER 1990.
Meraiing
Tómas og Alexandría
Sagan Platafmælið gerist fyrir um aldar-
fjórðungi. Þar segir frá systkinunum Alex-
andríu og Tómasi. Þau eru á sínum fyrstu
skólaárum. Mamma þeirra vinnur ekki utan
heimilis en er síþreytt og leggur sig því á
hveijum degi. Pabbi þeirra systkinanna er
næstum því alltaf í vinnunni. Systkinin leika
sér aUtaf saman en gæta þess vel að hafa
hægt um sig heima fyrir til að vekja ekki
mömmu sína.
Alexandría er eldri en Tómas. í krafti þess
ræður hún yfir bróður sínum og stjórnar
leikjum þeirra - og það jafnvel svo að í Tars-
anleikjunum er aumingja Tómas oftast bara
apinn.
Systkinin eiga hvort annað að. En þau
þekkja ekki marga aðra krakka. Það er af
því að sumar mömmurnar í nágrenninu
segja að Tómas og Alexandría séu villingar
frá vondu heimili. Þess vegna banna þær
krökkunum sínum að leika við þau.
Og svo sannarlega dettur Alexandríu
stundum í hug að gera prakkarastrik. Eins
og til dæmis þegar hún hræddi lítinn strák
með lygasögum þar til hann pissaði í sig af
hræðslu.
Og það er einmitt hún sem fékk hugmynd-
ina um platafmælið sem er hápunktur sög-
unnar. Það getur nefnilega verið alveg ófært
að eiga afmæli bara einu sinni á ári. Þess
vegna tók Alexandría til sinna ráða, en ekki
er vert að fara nánar út í þann þátt söguþráð-
arins hér heldur láta lesendum það eftir.
Aðalpersónur sögunnar, þau Alexandría
og Tómas, koma ljóslifandi fram á svið sög-
unnar og einnig afmælisgesturinn Jóhann
og litla mamman hans. Aðrar persónur eru
í bakgrunni; foreldrarnir, nágrannarnir og
hinir krakkarnir í hverfinu.
Foreldrarnir eru oft þreyttir og stundum
að rífast og þá skríða börnin undir sófa. Við
slíkar aðstæður er gott að eiga hvort annað
að því ekki.væri gaman að þurfa að skríða
aleinn undir sófa.
Þetta ér saga úr raunveruleikanum, létt og
gamansöm. Þó er viss dapurleiki í frásögn-
Bókmeimtir
Anna Kristín
Brynjúlfsdóttir
inni vegna einangrunar systkinanna bæði á
heimilinu og utan þess, fordóma nágrann-
anna og vandræða Jóhanns er hann hittir
krakkana aftur eftir þetta óvenjulega af-
mælisboð sem hann man víst eilíflega eftir.
Þetta er áhugaverð saga sem krakkar vilja
vafalaust fá að heyra aftur og aftur og yngstu
lesendumir lesa sér til ánægju.
Myndir eru ágætar og falla vel að efninu.
Platatmælið
Höfundur: lllugi Jökulsson
Iðunn
lllugi Jökulsson.
í þjónustu Þriðja ríkisins
Sumarið 1%7 heimsótti aldurhniginn,
hæruskotinn Þjóðverji að nafni dr. Hellmut
Lotz ísland ásamt konu sinni. Hér á landi
heilsaði hann upp á nokkra gamla kunn-
ingja. Þetta hljómar að vísu sakleysislega.
En hver var hér á ferð? Lotz, sem var dýra-
læknir að mennt og landeigandi að starfi,
haíði verið í leyniþjónustu þýska hersins í
síðari heimsstyijöld og þá fengið nokkra ís-
lendinga með góðu og illu til þess að vinna
fyrir Þriðja ríkið. Hann var kunnugur hér
eftir nokkra dvöl við vísindarannsóknir á
Hvanneyri og annars staðar árin 1928-1930.
Eftir stríð missti Lotz búgarð sinn, stóran
og góðan, sem var á hemámssvæði Rússa í
Þýskalandi austanverðu, en settist að í Bæj-
aralandi og efnaðist að nýju. Nú, rúmum
tuttugu árum síðar, var hann.að endurnýja
kynni við fyrrverandi starfsmenn sína á Is-
landi. Sumir vildu ekki hitta hann, eins og
gengur, og gleyma öllu málinu, en fagnaðar-
fundir urðu annars staðar.
Frá þessu og mörgu öðru segir í nýrri bók
þeirra Ásgeirs Guðmundssonar og Önunar
Björnssonar, Með kveðju frá Sankti Bern-
harðshundinum Halldóri. Nafnið er dregið
af því að hundur dr. Lotz hét í höfuðið á
Halldóri Vilhjálmssyni, skólastjóra á Hvann-
eyri. Gerðu Þjóðverjar fjóra leiðangra út til
landsins á stríðsáranum, svo að vitað sé, og
misheppnuðust allir.
Ernst Fresenius, Þjóðveiji, sem hafði dval-
ið hér um skeið, Hjalti Björnsson og Sigurður
N. Júlíusson sigldu með kafbáti frá Björgvin
og vom settir á land í Selvogi inn af Héraðs-
flóa, þar sem þeir náðust strax. Einar Sig-
valdason og Láms Þorsteinsson sigldu á vél-
bát frá Björgvin til íslands, komust norður
fyrir Langanes, en festust í ís og voru fljót-
lega teknir. Magnús Guðbjörnsson og Sverr-
ir Matthíasson sigldu með kafbáti frá Björg-
vin og tóku land í Eiðisvík á Langanesi þar
sem þeir vom umsvifalaust settir í vörslu
Breta. í fiórða lagi fór Pétur Thomsen með
kafbáti frá Kiel, lenti í Finnafirði og gaf sig
þegar fram við íslensk yfirvöld.
Þessir erindrekar skyldu aðallega senda
fréttir um skipaferðir og veðurfar til Þýska-
lands. Svo virðist þó sem starfsmenn þýsku
leyniþjónustunnar hafi ekki gert sér grein
fyrir aðstæöum á íslandi og víst er að þeir
náðu ekki sama árangri og breskir njósnar-
ar. Raunar virðist breska leyniþjónustan al-
mennt hafa verið miklu skilvirkari en hin
þýska.
Þá er það athyglisvert sem höfundar nefna
að í breskum heimildum kemur fram að tveir
njósnarar Þjóðverja hér á landi hafi gerst
gagnnjósnarar og unniö fyrir Breta og
Bandaríkjamenn undir dulnefnunum „Cob-
web“ og „Beetle“. Ekki er þó enn sem komiö
er vitað, hverjir þeir voru. í öðru bindi hinn-
ar miklu styijaldarsögu dr. Þórs Whiteheads
prófessors, Stríð fyrir ströndum, er umsvif-
Bókmenntir
Hannes Hólmsteinn Gissurarson
um þýskra leyniþjónustumanna í stríðs-
byijun hins vegar lýst nákvæmlega og má
vænta þess að hann upplýsi þetta mál og
önnur í næstu bindum verks síns.
Við lestur þessarar bókar kemur skýrt
fram það eðli styijalda að blásaklaust fólk
flækist inn í atburðarás, sem það hefur engu
um valdið. Bretar handtóku Pál Sigurðsson
verkfræðing á leið til íslands vegna gruns
um samvinnu við Þjóðverja, án þess að fyrir
því væri nokkur fótur. Þá mátti Hallgrímur
Dalberg, síðar ráðuneytisstjóri, lengi dúsa í
bresku fangelsi, vegna þess að hann hafði í
sinni vörslu skjal frá einum samstarfsmanni
Þjóðveija.
Ennfremur var Magnús Kjartansson, síðar
ritstjóri Þjóðviljans, fangelsaöur á ferð til
íslands fyrir þær sakir einar að hann hafði
verið kynntur fyrir dr. Lotz í Kaupmanna-
höfn. Einnig má ætla að íslendingarnir, sem
gengu í þjónustu Þriðja ríkisins, hafi flestir
eða allir gert það nauðugir. Þeir voru
strandaglópar í Norðurálfunni og vildu kom-
ast heim.
Fyrri hluti bókarinnar er um hina fióra
misheppnuðu njósnaleiðangra til Islands, en
síðari hlutinn um það, er skipstjóri og loft-
skeytamaður á íslenska skipinu „Arctic",
þeir Sigurjón Jónsson og Jens B. Pálsson,
urðu að senda Þjóðverjum upplýsingar til
þess að komast frá Spáni til íslands, en voru
síðan handteknir ásamt allri áhöfn skipsins
og sættu kárínum Breta. Benda höfundar á
það að svo virðist sem Bretar hafi haft furðu-
góðar upplýsingar um athæfi skipverja.
Hvaðan fengu þeir upplýsingar um skeyta-
sendingarnar frá „Arctic"? Því svara höf-
undar ekki þótt þeir geti þessarar spurningar
stuttlega.
Fyrri hluti bókar þeirra Ásgeirs og Önund-
ar er betur skrifaður en hinn síðari en höf-
undar hafa bersýnilega ekki gefið sér nægan
tíma til þess að vinna úr efni sínu. Þeir birta
of margt orðrétt upp úr heimildum, til dæm-
is dómabókum, og hafa ekki fulla yfirsýn
yfir verkið. Þetta er flýtisbók, ætluð jóla-
bókamarkaðnum og ekki samin af miklum
metnaði. Er talsverður munur á henni og
hinum vönduðu ritum Þórs Whiteheads um
stríðsárin.
Ásgeir Guömundsson og Önundur Björnsson
Meö kveöju frá Sankti Bernharöshundinum
Halldórl
íslendingar i þjónustu Þriðja rikisins
Skjaldborg, Reykjavík 1990
T
HAUSTHAPPDRÆTTI KRABBAMEINSFÉLAGSINS
VERTUMEÐ-m mNWGS
VINNINGAR: SAMEIGINLEGUR VINNINGUR:
3 VOLVO 460 GLE. • Öflugri krabbameinsvarnir!
3 DAIHATSU CHARADE SEDAN SGi.
50 VINNINGAR Á 120.000 KR. OG
50 VINNINGAR Á 60.000 KR.
Vörur eða þjónusta frá BYKO, Hagkaupum, Húsgagnahöllinni,
Radíóbúöinni, Úrvali-Útsýn eða Útilífi.
STUÐNINGUR YKKAR ER OKKAR VOPN

'ntióí'
Uísr“