Dagblaðið Vísir - DV - 06.04.1991, Blaðsíða 13

LAUGARDAGUR 6. APRÍL 1991.
13
Mín fyrstu leikföng voru íslensk orð
„í sáningu málsins í ungar sálir og
ræktun þess til viðhalds kjamgresi
tungunnar eiga ljóðin, er lærast með
tungutökunum, þar á meðal lausa-
vísur, bamagælur og alls konar þul-
ur sinn ómetanlega þátt, bókstaflega
talað ómetanlegan. Stundum era það
vísur, sem fleygt er fram í gamni og
gleymast á samri stund. Mikið af
þessu er vitanlega léttmeti, eins og
verða vill um rímþjáðan kveðskap,
enda liggur þýðing alþýðuvísunnar
oftast nær á öðru sviði en bstarinn-
ar. Hún er jarðvegurinn. Skáld og
ritsniilingar geta aldrei til lengdar
viðhaldið máli sem eyðist og fólnar
á vömrn alþýðu.
Eigi sjálfstæði landsins að verða
annað og meira en sýndargjöf tví-
ræðra tíma til þjóðar, sem vart hefur
á sér fulan andvara gegn þeim vand-
sénu og vandráðnu hættum, er
Vísnaþáttur
Torfi Jónsson
læðast að á mjúkum þófum óverð-
skuldaðrar velgengni, verða íslend-
ingar að gera sér ljóst hvar fjöregg
þeirra er falið - og vernda það.“
Svo fórast Gunnari Gunnarssyni
skáldi orð í grein sem hann nefnir
„Þáttur tungunnar“, en hana er að
finna í bók hans, Árbók 45.
Halldór Laxness komst endur fyrir
löngu svo að orði að: „málfar okkar
fékk einkenni sem tekið hafa keim
af villtum jurtum". Þær er víst helst
að finna í sveitum landsins og þaðan
er líkiegt að þessi gamla staka sé
ættuð:
Upp til sveita íslenskt mál
á sér margan braginn.
Raulaðu þá við rokk og nál,
reyndu, það styttir daginn.
Á gömlu blaðsnifsi í úrkhppusafni
mínu, sem ég tel helst að sé úr Al-
þýðublaðinu, er eftirfarandi ljóð eftir
Eyjólf Wíum og nefnist Perlan dýra:
Eina helst á arfleifð
þér ég bendi,
enginn sem að rændi,
stal né brenndi,
máhð, sem þér móðir
og faðir kenndi,
máttu aldrei
láta það af hendi.
Gegnum ár og aldir
er sú dýra perla
arfur árum frá,
vér þá vorum kvaldir
vissu fáir gerla
hve dýr var sjóður sá.
Finnst nú hvergi
fegra mál í heimi,
fegurð þess ég vona
að enginn gleymi,
þó um eilífð
enska dýrð hann dreymi
• og drottni yfir
landsins mikla seimi.
Ein er sú kona íslensk, sem skrifað
hefur öðrum konum meira í blöð um
íslenskt mál. Hún heihr Þórunn Guð-
mundsdóttir og er Sóknarkona, að
sagt er í viötali sem Kristín Marja
Baldursdóttir átti við hana og birtist
í Mbl. 15. okt. sl. Þessi kona gæti sem
best kennt ailflestum kennurum við
Háskóla íslands að tala móðurmálið,
og væri satt að segja ekki vanþörf á
því. Þann 9. júní 1961 birtist grein
eftir hanal Tímanum og var fyrir-
sögnin: Fáein orð um eitt orð. Þar
fjallaði hún um þá meinlegu hugs-
unarvillu sem framkemur í setning-
unni: að forða slysi sem ahtof oft
kemur fyrir í máh manna „alla leið
ofan frá kamarmokaranum og niður
til ráðherrans", eins og meistari Þór-
bergur komst að orði í „Eldvígsl-
unni“. Frá þeim degi hefi ég haldið
til haga öllu því sem ég hefi fundið
af skrifum hennar í blöðum og lesið
aftur og aftur mér til hugarhægðar,
og þá einkum grein sem birtist í
Mbl. 30. maí 1969 og nefnist „Framtíð
íslenskrar tungu“. Ég sting upp á því
að greinar Þórunnar um íslenskt mál
verði prentaðar eins og þær leggja
sig og notaðar sem kennslugögn í
skólum landsins, og þá ekki síst í
Háskóla íslands. Og grein hennar,
„Viðhorf th ljóðagerðar“, sem birtist
í Tímanum 1960, mætti gjama fljóta
þar með.
í hinum fjölbreytta hópi skálda og
hagyrðinga eru bæði snihingar og
hreinir leirbullarar, og raunar allt
sem rúmast þar á milli. Ekki veit ég
hver orti, né heldur um hvern eftir-
farandi vísa var ort, en heldur finnst
mér einkunnagjöfin slök:
Hálfdauður (N.N) í hungurskút
skrækir,
hugsanir sínar í málvihum flækir,
hortittasmíðar og rassbögur rækir,
röksemdir ahar th heimskunnar
sækir.
Sigmundur Guðnason frá Hælavík í
Sléttuhreppi er öllu hógværari og
hittir því betur í mark en sá nafn-
lausi:
Hér er tungan helst th frjáls,
en hugsað nokkuð minna.
Orðníðinga íslensks máls
er allt of víða að finna.
Séra Gunnar Pálsson skáld frá Ups-
um á Upsaströnd, f. 2. ág. 1714, d. 2.
okt. 1791, kvað svo í ljóðabréfi th
glapyrðings:
íslenskan er eitt það mál
sem allir lærðir hæla
og aldrei mun þín auma sál
annað fegra mæla.
Hitt er skaði meiri en má
maður nokkur hyggja
íslenskuna ef að má
út úr heimi byggja.
Og vestur-íslenska skáldinu Gutt-
ormi Guttormssyni er vel ljóst ghdi
ljóðsins til varðveislu íslenskrar
tungu þar vestra:
Vort fólk er ljóð, er frumort var
á feðralandsins tungu,
sem íslensk móðir bhtt fram bar
og byggðir endursungu.
Bílaleiga
Flugleiða
hefur tekið
við Hertz
umboðinu
á íslandi
Hertz er stærsta bílaleiga í
heiminum. Þar eru gerðar afar
strangar og miklar
kröfur um öryggi,
viðhald og um-
hirðu bílanna
svo og um
þjónustu við viðskiptavinina.
Aðeins erú boðnar til leigu bif-
reiðategundir sem hafa áunnið sér
traust og hylli almennings og
enginn bíll er nokkru sinni
afhentur án þess hafa gengið í
gegnum nákvæma öryggis- og
þj ónustuskoðun.
Samvinna Bílaleigu Flugleiða og
Hertz tryggir viðskiptavinum
Flugleiða öryggi og þjónustu eins
og best gerist á alþjóðlegan mæli-
kvarða. Hún stuðlar að bættri
þjónustu innanlands og tengir
Flugleiðir beint við alþjóðlegt
bókunarnet Hertz.
Síminn er 690500 og fax 690458.