Dagblaðið Vísir - DV - 27.02.1993, Blaðsíða 12

12
LAUGARDAGUR 27. FEBRÚAR1993
Fatwa í 4 ár
Salman Rushdie. Myndin var tekin á þessu ári.
Erlend bóksjá
Metsölukiljur
Bretland
Skáldsögur:
1. Mary Wesley:
A Dubious Legacy.
2. Joanna Trollope:
The Choir.
3. Stephen Fry:
The Liar.
4. Joanna Trollope:
The Rector's Wife.
5. Jeff Torrington:
Swing Hammer Swing!
6. Fred Saberhagen:
Bram Stoker's Dracula.
7. Barry Unsworth:
Sacred Hunger.
8. Dick Frencis:
Comeback.
9. Josephine Hárt.
Damage.
10. Susannah James:
Love over Qold.
Rit aimenns eðlis:
1. Andrew Morton; :
Diana: Her True Story.
2. Bill Bryson:
The Lost Continent.
3. Peter Mayle:
A Year in Provence.
4. Peter Mayle:
Toujours Provence,
6. Francis Coppola:
The Making of Bram
Stoker's Dracula.
€. David Delvin:
The Good Sex Guide.
7. Michael Palin:
Around the World ín 80
Days.
8. Bill Bryson:
Neither here nor there.
9. Cleese & Skynner:
Families & how to Survive
Them.
10. H. Beard & C. Cerf;
The Official Politically
Correct Dictionary and
Handbook.
(Byggt 4 The Sunday Timaa)
Danmörk
Skáidsögur:
1. Leif Davidsen:
Den sidste spion.
2. Herbjorg Wassmo:
Vejen at gá.
3. Leíf Davidsen:
Den russiske sangerinde.
4. Betty Mahmoody;
For mit barns skyld.
5. Herbjorg Wassmo:
Dínas Bog.
6. Hans Scherfig:
Det forsomte forár.
(Byggtá Politikon Sandag)
„Eg hef glataö frelsi mínu, heimili
mínu, fjölskyldu minni, daglegu lífi
mínu og ég vil fá það aftur.“
Þetta sagði rithöfundurinn Salman
Rushdie þegar þrjú ár voru hðin frá
því erkiklerkurinn í íran, Kómeini,
lýsti yfir honum fatwa, dauðadómi.
Nú, einu ári síðar, er allt við það
sama. Dauðadómurinn stendur,
sanntrúaðir múslímar telja það enn
skyldu sína að framfylgja honum og
Rushdie er enn í felum.
Þegar fréttir bárust af dauðadóm-
inum í febrúar 1989 urðu allir sem
unna mannréttindum að sjálfsögðu
hneykslaðir. Hér var rithöfundur
dæmdur fyrir þaö eitt að skrifa
skáldsögu.
Skammlíf mótmæli
Hann var dæmdur án þess að fá
að bera hönd fyrir höfuð sér. Dæmd-
ur af einræðisherra, leiðtoga trúar-
Umsjón
Elías Snæland Jónsson
ofstækismanna, sem ljóslega var
póhtískt notagildi málsins ofar í huga
en flest annað. Haföi víst ekki einu
sinni lesið bókina.
Margar ríkisstjórnir brugðust í
upphafl hart við. Bresk stjómvöld
mótmæltu harðlega slíkri meðferð á
einum þegna sinna og kröfðust þess,
ásamt öðrum ríkisstjómum Evrópu-
bandalagsins, að dauðadómurinn
yrði afturkallaður. Þegar ekki var
orðið við þeirri kröfu vom sendi-
herrar þessara ríkja kallaðir heim
frá Teheran.
En stjómmálamenn em fljótir að
gleyma. Það tók Evrópubandalags-
ríldn ekki nema rúman mánuð að
fallast á að sendiherrar aðildarríkj-
anna mættu snúa aftur til írans sem
hafði þó ítrekað dauðadóminn í stað
þess að draga hann til baka. Þetta tók
Breta nokkuð á annað ár. Þá var á
ný tekið upp „eðlilegt" stjómmála-
samband við Teheran-sljómina.
Fangi og ílóttamaður
Á meðan stjórnmálamennimir
iðka „hst hins mögulega" er Salman
Rushdie í senn fangi og flóttamaður.
Hann nýtur lögregluvemdar allan
sólarhringinn, býr skamma hríð á
hveijum stað, er stööugt fluttur úr
einu húsi í annað og getur hvergi um
fijálst höfuð strokið.
Þótt stjómmálamennirnir séu
Rushdie til lítlls gagns á hann sér þó
enn vini og stuðningsmenn sem
reyna að þrýsta á stjómvöld eins og
þeir geta. Þetta em fyrst og fremst
rithöfundar og aðrir þeir sem vilja
slá skjaldborg um ritfrelsið og benda
á þá augljósu staðreynd að ef unn-
endur ritfrelsis eru ekki reiðubúnir
að vernda rétt eins höfundar þá er
frelsi þeirra allra í hættu.
Gefin hefur verið út bók með opiri-
berum bréfum frá kunnum rithöf-
undum í mörgum löndum til Rush-
dies. Hún heitir The Rushdie Letters.
Þar skrifa höfundamir um mál
Rushdies til að vekja athygli á örlög-
um hans og beina spjótum aö stjóm-
völdum og öðmm sem gætu haft
áhrif í þá átt að dauðadóminum yröi
aflétt.
Sérstök nefnd vinnur að þessu
markmiði með því að halda uppi
þrýstingi á stjómvöld á Vesturlönd-
um og í íran. Hún heitir The Inter-
national Committee for the Defence
of Salman Rushdie, P.O.Box 49, Lon-
don SEl ÍLX, England.
Metsölukiljur
Bandaríkin
Skáldsögur:
1. Mary Higgins Clark:
All around the Town.
2. LaVyrie Spencer:
Bygones.
3. Robert Ludlum:
The Road to Omaha.
4. Michael Crichton:
Rising Sun.
B. Robin Cook:
Biindsight.
6. Michaet Crichton:
Jurassíc Park.
7. John Grisham:
The Firm.
8. Sara Paretsky:
Guardian Angel.
9. John Grisham:
A Time to Kill.
10. W.E.B. Griffin:
Ltne of Fíre.
11. Jane Smiley:
A Thousand Acres.
12. Lawrence Sanders:
McNaiiy's Secret.
13. Catherine Coulter:
Beyond Eden.
'14. Norman Maclean:
A River Runs
Through it.
15. Anne McCaffrey:
Damia.
Rit aimenns eðlis:
1. Gioria Steinem:
Revolution from wíthin.
2 Ai Gore:
Earth in the Balance.
3. Malcolm X & Alex Hatey:
The Autobíography of
Malcolm X.
4. M. Scott Peck:
The Road Less Travelled.
5. Piers Paul Read:
Alive.
6. Deborah Tannen:
You Just Don't
Understand.
7. Susan Faludi:
Backiash.
8. Judith Warner:
Híllary Clinton: The inside
Story.
9. Nancy Friday:
Women on Top.
10. Jill Ker Conway;
Written by Herself.
11. Maya Angelou:
I Knowwhy the Caged Bird
Sings.
12. Motly Ivins:
Molly Ivins Can't Say That,
Can She?
(Byggt é Naw York Times Book Review)
Vísindi
Hóflega drukkið kaffi er skaðlaust fyrir þungaöar konur.
Kaffi í hófi skað-
laust fyrir óléttar konur
Rannsókn í Bandaríkjunum sýn-
ir að kaffl er skaðlaust fyrir þung-
aðar konur. Rannsóknin miðaðist
við að konumar drykkju tvo þijá
bolla á dag eða kóladrykki með
samsvarandi koflínmagni.
Hópur kvenna var fenginn til aö
taka þátt í rannsókninni og var
ekki að sjá að kaffineyslan hefði
Titanicí
sviðsljósum
Hollywood
Vísindamenn frá Bandaríkjunum
og Rússlandi hafa sameinast um
tilraunir við að lýsa upp hafdjúpin
minnstu áhrif á þroska fóstursins.
Hafist var handa við þetta verk
árið 1980 en niðurstaðan er ljós
fyrst núna þrettán árum síðar.
Ætlunin var að finna út hvort kaffi-
drykkja á meðgöngu hefði áhrif á
þroska bamanna í uppvextinum en
niðurstaðan var sú sama og áður:
kaíflerskaðlaust.
þannig að þau megi rannsakast
eins og þurrlendi væri um hábjart-
andag.
Nokkuð er liðið frá því dvergkaf-
bátar vom fyrst sendir niður á 3
til 4000 metra dýpi en vandinn við
slíkar könnunarferðir er að ekki
sér handa skil eftir að komið er
hundrað metra undir yfirborðið.
Venjuleg ljós duga ekki til að lýsa
um niðamyrkur hafdjúpanna og þá
verður að grípa til sviðsljósanna
frá Hollywood en þau ku vera
bjartari en önnur ljós. Sérstakar
pemr, sem kvikmyndagerðarmenn
nota, hafa verið endurbættar og
ljóstíðni þeirra stíllt til að lýsa upp
vatn þar sem sólarljóss gætir ekki.
Þegar hafa verið gerðar tilraunir
með þessar perur við að lýsa upp
flak risaskipsins Titanic sem er á
tæplega 4000 metra dýpi. Og nú
stendur til að skoða flök fleiri
frægra skipa á sama hátt.
Lítill kassi til
að skerpa
myndina á
skjánum
Því er spáð að innan skamms
hefjist útsendingar á sjónvarpsefni
í stafrænu formi. Nú þegar er mik-
ið af efni tekiö þannig upp en síðan
sentútsembylgjur.
Sjónvarpshönnuðir em að leggja
síðustu hönd á viðbótarbúnað til
að tengja viö venjuleg sjónvörp svo
þau geti tekiö viö stafrænum send-
ingum. Því er líklegt að við hvert
sjónvarpstæki verði í framtíðinni
lítill svartur kassi fyrir móttöku á
stafrænu efni. Móttakarinn á að
kosta um 10 þúsund krónur.
Með stafrænni móttöku verður
myndin skýrari - hvort sem dag-
skráin verður ásjálegri við það eitt.
Því er jafnvel spáð að þessi kostur
muni gera aö engu hugmyndir um
breiðtjaldssjónvarp fyrir almenn-
ing. Slík sjónvörp em dýr og krefj-
ast umbyltingar á útsendingarbún-
aði sjónvarpsstöðvanna.
Offita eykur
hættuna á
krabbameini
Þýskir læknar segja að samband
sé á milli offltu og krabbameina.
Gransemdir um þetta vöknuðu
fyrst árið 1979 og upp frá því hafa
menn leitað skýringarinnar. Hún
hefur ekki fundist en tölur sýna að
feitt fólk fær oftar krabbamein en
grannt.
Bandarískir krabbameinssér-
fræöingar hafa látið tölvu fara yfir
gögn um þyngd manna sem látist
hafa úr krabbameini og komist að
sömu niðurstöðu. Krabbamein
leggst óeðlilega oft á feitt fólk.
Ein hugsanleg skýring er að
frumur séu óeðlilega stórar í feitu
fólki og starfsemi þeirra gangi úr
lagi vegna fitunnar. Gegn þessu
benda menn á að krabbamein
leggst sjaldan á fltufrumur líkam-
ans.
íshellu breytt í
risasjónauka
Vísindamenn frá Bretlandi hafa
notað sumarið á Suðurskautsland-
inu til að koma upp nýjum risasjón-
auka og ætla að kanna furðufyrir-
bæri heimsins. Þetta er þó hvorki
mikið mannvirki né merkilegt á að
sjá. Hugmyndin er að nota íshell-
una miklu sem sjónauka.
Vísindamenn hafa lengi vitað að
tífsijörnur og svarthol himin-
geimsins senda frá sér nifteindir
sem breytast í mýeindir og gefa frá
sér dauft blátt ljós þegar þær lenda
í vatni. Með því aö mæla þetta ljós
er hægt að finna út fjarlægð og
stöðu ósýnilegra stjama í himin-
geimnum.
íshella suðurskautsins notast sem
risastjörnusjónauki.
ís suðurskautsins er kjörinn til
aö mæla ljósið frá mýeindunum.
Ljósnæmum myndavélum er rennt
allt að þúsund metra niður í jökul-
inn og þær látnar safna ljósinu.
Með tíð og tíma fæst nákvæmari
mynd af stjömum himinsins en
áðurhefurþekkst.
Nifteindir em minnstu efnisagnir
sem hugsast geta. Þær hafa enga
þyngd og enga hleðslu en berast í
miklu magni til jarðar utan úr
geimnum. Ótölulegur flöldi þeirra
hefur farið í gegnum líkama þinn
meðan þú last þessa grein.
Umsjón
Gísli Kristjánsson