Dagur - 12.02.1943, Blaðsíða 6

2
DAGUR 25 ÁRA
hugmynd þessi borin undir nokkra
áhugamenn á Akureyri og í nærliggjandi
sveitum. Er þar skemmst af að segja, að
mál þetta fékk hinar beztu undirtektir.
Var afráðið að hefja útgáfu blaðsins og
ég ráðinn ritstjóri þess fyrst um sinn.
Þannig var það Jónas Jónsson, er var
fyrsti hvatamaður þess, að ráðizt var í út-
gáfu Dags.
Eftir að útgáfa blaðsins var afráðin,
var fyrst fyrir hendi að velja því nafn.
Komu fram allmargar uppástungur um
nafngiftina. Loks varð niðurstaðan sú,
að blaðið skyldi heita Dagur. Þótti það
heiti viðeigandi til að tákna stefnu blaðs-
ins. Ennfremur var það í nokkru sam-
ræmi við nafn samflolcksblaðsins í
Reykjavík, er hafði hlotið heitið Tím-
inn.
Þess skal getið, að áður hafði Guð-
mundur skáld Guðmundsson gefið út
blað á ísafirði með sama nafni og norð-
lenzka blaðið. Var því leitað leyfis G. G.
um að mega taka upp nafnið, og var það
auðfengið.
Það var ekki litlum vandkvæðum
bundið að ráðast í útgáfu blaðs á fyrr-
greindum tíma. Verðfall peninganna var
orðið mikið og kom niður á blöðunum
ekki síður en annars staðar. Pappír og
prentun hafði stigið gríðarlega í verði
eins og vænta mátti. Þar við bættist og,
að stuðningsmenn blaðsins voru allir
efnalitlir menn, meira og minna fátækir
bændur eða félitlir kaupstaðarbúar. Þó
sýndu þessir menn þann áhuga og fórnar-
lund að offra nokkru fé til styrktar blað-
inu, því að öðrum kosti hefði það alls
ekki getað komið út. Var þetta gert með
söfnun hlutafjár, og voru hlutirnir frá
25 til 100 krónur. Á þenna hátt mynd-
aðist dálítill höfuðstóll fyrir fram, sem
hægt var að verja til útgáfukostnaðar.
Tekjur blaðsins að öðru leyti voru aðal-
lega áskrifenda-gjöld, en 1. árgangurinn
kostaði aðeins 2 krónur, sem að vísu var
nógu hátt miðað við stærð blaðsins.
Auglýsingafé reyndist mjög lítið, t. d. var
í 1. tölubl. aðeins ein auglýsing, og hún
ekki stór. Áframhaldið var eitthvað
svipað.
Vegna hinna fjárhagslegu erfiðleika,
komu aðstandendur blaðsins sér saman
um að reisa því ekki hurðarás um öxl
með tilkostnaði. Var því það ráð tekið,
að láta blaðið hið fyrsta ár koma aðeins
lit á hálfsmánaðar fresti og hafa það auk
þess í litlu formi. Mikill pappírsskortur
olli þó nokkru hér um. Víst er þess ekki
að dyljast, að ýmsir voru óánægðir yfir
því, hvað útgáfa blaðsins væri í smáum
stíl, og ekki trútt um að andstæðingarnir
gerðu gys að þessu blaðkríli og litu á það
með fyrirlitningu eins og hverja aðra
ómerkilega dægurflugu. Létu aðstand-
ondur blaðsins og stuðningsmenn þetta
ekki á sig fá og lifðu í von um, að þó að
Dagur væri lítill vexti í byrjun og léti
ekki mikið yfir sér, gæti svo farið að á
honum sannaðist máltækið: „Mjór er
mikils vísir“. Að hve miklu leyti að þetta
hefir ræzt, verður lesendum blaðsins lát-
ið eftir að dæma um. En á þá staðreynd
skal þó bent, að á 25 ára afmæli sínu hefir
Dagur um það bil 7-faldað útgáfuvöxt
sinn, frá því að hann hóf göngu sína fyr-
ir aldarfjórðungi og er nú orðinn stærsta
blað, sem gefið er út utan Reykjavíkur.
Um áramótin 1918—19 var blaðið
stækkað sem svaraði helmingi að því
leyti, að það fór að koma út vikulega, en
jafnframt var formi þess breytt á þá leið,
að það var tvær síður í stað fjögurra áð-
ur, en lesmál hvers blaðs nokkurn veginn
hið sama.
Á þessum árum var blaðið prentað í
prentsmiðju Björns Jónssonar, og var
Þórhallur Bjarnason þá tekinn við stjórn
hennar. Var samvinnann við hann jafn-
an hin ánægjulegasta, en stórum mun
seinna gekk öll prentun þá heldur en nú
er orðið. Man ég það að daginn áður en
1. tölubl. kom út, sat ég allan síðari hluta
þess dags og allt fram undir háttatíma í
prentsmiðjunni við prófarkalestur og
annan undirbúning prentunar þessa litla
blaðs. Þegar fram í sótti, fóru vinnu-
brögðin að ganga liðlegar.
Afgreiðslumaður blaðsins á þessum ár-
um var Lárus J. Rist kennari.
Hér að framan hefir nú verið stiklað
nokkuð á tildrögunum til útgáfu Dags
og rakin í stuttu máli saga blaðsins tvö
fyrstu ár þess. Að þeim liðnum urðu
þáttaskipti í æfi blaðsins.
DAGUR ENN STÆKKAÐUR OG
NÝR RISTJÓRI RÁÐINN.
í árslok 1919 sagði ég upp ritstjórn
minni við Dag. Það skal skýrt tekið fram,
að uppsögn mín stafaði á engan hátt af
ósamkomulagi milli mín og aðstandenda
blaðsins. Það samkomulag hafði alltaf
verið í bezta lagi. Þessi ákvörðun mín var
af allt öðrum rótum runnin, sem ég hirði
ekki að skýra frá. Vinna mín við blaðið
hafði verið h jáverkastarf, því að ég hafði
öðrum skyldustörfum að gegna, sem ég
hvorki mátti eða vildi vanrækja og urðu
því jafnan að sitja í fyrirrúmi. Að því er
áður vikið, að ýmsir stuðningsmenn
blaðsins létu sér illa lynda, ef það gæti
ekki færzt nokkuð í aukana og töldu,
sem rétt var, að svo lítið blað gæti aldrei
orðið verulega áhrifaríkt málgagn. Um
þetta voru raunar allir sammála, þó að
misjafnlega væru menn djarfir til fram-
kvæmda í þessu efni. En um það voru all-
ir á einu máli, að sjálfsagt væri að halda
útgáfu blaðsins hiklaust áfram í ein-
hverri mynd.
Nú varð að snúa sér að því að útvega
nýjan ritstjóra að blaðinu. Var hluthafa-
fundur haldinn um það atriði og málið
rætt. Ýmsir menn voru tilnefndir. Einn
þeirra var Jónas Þorbergsson, ungur
Þingeyingur með gagnfræðamenntun, þá
nýlega heim kominn frá Ameríku, þar
sem hann hafði dvalið nokkur ár að
loknu námi í Gagnfræðaskóla Akureyr-
ar. Eftir J. Þ. höfðu birzt nokkrar blaða-
greinar, er báru vott um óvenjulega
mikla rithöfundarhæfileika. Kom þar
niður ræðum manna á fundinum, að J.Þ.
væri líklegastur þeirra, er til mála höfðu
komið, að verða að liði sem ritstjóri
blaðsins. Varð því niðurstaðan sú, að
Bergsteini Kolbeinssyni, bónda í Kaup-
angi, sem frá upphafi hafði verið einn af
ötulustu áhuga- og stuðningsmönnum
blaðsins, var falið á hendur að leita hóf-
anna við Jónas Þorbergsson um það,
hvort hann væri fáanlegur að taka við
ritstjórn Dags og þá með hvaða skilyrð-
um.
Bergsteinn fór nú á fund J. Þ„ er þá
mun hafa verið staddur á Halldórsstöð-
um í Laxárdal, og færir þetta í tal við
hann. Lyktir málaleitunar þessarar urðu
þær, að Jónas gaf kost á sér til starfsins
með því eina skilyrði, fyrir utan kaup-
samninga, að blaðið yrði tvöfaldað að
stærð, þannig að það yrði 4 síður. Var
nú horfið að þessu ráði og þótti aðstand-
endum blaðsins för Bergsteins og mála-
lok erindis hans hafa giftusamlega tekizt.
Jónas Þorbergsson gat ekki komið til
Akureyrar þá í svipinn, og dróst það
frarn í aprílmánuð 1920. Þennan tíma lá
útgáfa Dags niðri, og töldu þá margir út
í frá, sem ekki voru málavöxtum kunn-
ugir, að dagar blaðsins væru taldir, og
mundi það aldrei rísa úr dvalanum fram-
ar. Þótti fylgismönnum það súrt í broti,
en andstæðingarnir fögnuðu. En sá fögn-
uður varð skammur. Eftir að J. Þ. flutt-
ist til Akureyrar eins og fyrr er sagt, hófst
útkoma blaðsins brátt á nýjan leik með
meiri myndarbrag en áður. Voru lesend-
ur almennt ánægðir yfir þeim stakka-
skiptum, er blaðið tók, og ennfremur
þótti brátt koma í ljós, að hinn nýi rit-
stjóri kynni að halda á pennanum bæði
í sókn og vörn mála.
Það getur varla orkað tvímælis, að það
hafi verið mikið happ fyrir Dag að njóta
starfskrafta Jónasar Þorbergssonar um
7—8 ára skeið. í blaðamennskustarfi hans
kom það í ljós, að hann var einn af rit-
færustu mönnum landsins, skarpur í
hugsun og orðfimur í riti. Þessir rithöf-
undarkostir hans orkuðu því, að Dagur
varð undir hans ritstjórn að áhrifamiklu
blaði á því sviði, er það náði til. Það gef-
ur að skilja, að í jafn harðvítugri flokka-
skipun, er hér var og er enn, hlaut J. Þ.
að lenda í hvössum deilum við andstæð-