Dagur - 12.02.1943, Blaðsíða 16

12
DAGUR 25 ÁRA
n.
^RIÐ 1901 kom Oddur prentmeistari
Björnsson út hingað frá Kaup-
mannahöfn með prentsmiðju sína og
bókaforlag. Mun Oddur hafa horfið að
þessu ráði fyrir áeggjan og með tilstyrk
Guömundar Hannessonar, er hér var þá
héraðslæknir og áhugamaður hinn
mesti um menningu og velferð bæjar-
félagsins. Þegar hér var komið sögu,
Sigurður
O.
Björnsson.
hafði Oddur unnið i prentsmiðjum i
„kóngsins Kaupmannahöfn“ í 14 ár og
stundað þar nám á prentlistarskóla
um alllangt skeið. Er því óhætt að full-
yrða, að hann hafi verið betur menntur
og að sér gjör í iðn sinni en aðrir íslenzk-
ir stéttarbræður hans í þann tíma, og
mun hans ávallt minnzt í sögu íslenzkr-
ar prentlistar sem eins í hópi hinna
merkustu brautryðjenda á því sviði frá
þeim árum. Hann var og þjóðkunnur
orðinn fyrir útgáfustarfsemi sína á
Hafnarárunum. Nægir í því efni að
minna á „Bókasafn alþýðu“, er hann
gaf þar út með hinum mesta myndar- og
snyrtibrag, og sýndi með því fyrirtæki
meiri framsýni, stórhug og menningar-
vilja um íslenzka, alþýðlega bókagerð
en tíðast var annars á þeim árum.
Oddur settist að með prentsmiðju
sína „inni í Fjöru“ hér á Akureyri, í hús-
inu Aðalstræti 17, og starfaði prent-
smiðjan óslitið í þeim húsakynnum fulla
þrjá tugi ára, eða til ársins 1932, að hún
var flutt um set lengra út í bæinn, enda
hafði þá hverfidepill alls athafna- og
viðskiptalífs hér þokazt smám saman á
þessum árum æ lengra norður á bóginn
— allt norður í „Bótina“ sunnan við
Oddeyrina.
Aðaláhöld prentsmiðjunnar voru upp-
haflega þessi: Hraðpressa til bóka- og
blaðaprentunar, lítil pressa til prentun-
ar á smá-eyðublöðum og bókakápum,
stór pappírsskurðarhnífur og götunarvél,
en auk þess ýmis smærri áhöld og svo
auðvitað margs konar leturtegundir,
lausaletur, og annað slíkt, er prent-
smiðjum þarf jafnan að fylgja. í hrað-
pressunni var hægt að prenta 1000 ein-
tök á klukkustund, og var henni snúið
með handafli, en litla pressan var fót-
stígin. Leturtegundir prentsmiðjunnar
voru flestar mjög fallegar og nýtízku-
legar, eftir því, sem þá gerðist, enda var
frágangur blaða og bóka, er þarna voru
prentaðar, stórum betri og smekklegri
en áður hafði tíðkazt víða hér á landi.
Var prentsmiðjan einnig talin fullkomn-
asta prentsmiðja hérlendis um nokkurra
ára skeið, eða þar til prentsmiðjan Gut-
enberg var stofnuð í Reykjavík árið
1905. — Árið 1920 voru hreyflar
fengnir til þess að knýja pressurnar, og
var það auðvitað mikil endurbót. Sex
árum síðar var svo ráðizt í kaup á fyrstu
setjaravélinni. Var fyrsti nemandi þar í
prentsmiðjunni, Jakob Kristjánsson,
Nikulássonar, lögregluþjóns hér á Akur-
eyri, — en Jakob er nú vélsetjari í Dan-
mörku, — fenginn til þess að kaupa
setjaravél í Noregi. Kom hann út hing-
að með vélina þá um haustið, setti hana
upp og stjórnaði henni um veturinn. En
þá um vorið sigldi hann aftur til Dan-
merkur, en við setjaravélinni tók Sig-
urður O. Björnsson, og annaðist hann
vélsetninguna síðan að mestu leyti einn,
allt til ársins 1932, er prentsmiðjan var
flutt úr hinum gömlu húsakynnum við
Aðalstræti, út í „Bótina“, en þá tók Sig-
urður við allri stjórn fyrirtækisins af
föður sínum, er þá var tekinn fast að
eldast, þreyttur orðinn og farinn að
heilsu eftir langan og dáðríkan starfs-
sinnar og stórum betri aðstöðu en áður,
enda var hún nú komin fast að hjarta
bæjarins, þar sem umferðin og athafna-
lífið er fjörugast. Þess var og skammt
að bíða, að starfsemi prentsmiðjunnar
færðist mjög í aukana og ýmsar mikils-
varðandi endurbætur væru gerðar.
Hinn nýi prentsmiðjustjóri er stórhuga
og djarfur, en þó gætinn vel og sér fót-
um sínum forráð í hvívetna. —— Árið
1939 voru ýmis ný tæki fengin til prent-
smiðjunnar, þar á meðal tvær full-
komnar vélar: skurðarvél og götunar-
vél, en í fyrrasumar tók þó iðnrekstur-
inn þarna mestum stakkaskiptum. Réð-
ist Sigurður þá í að kaupa frá þekkt-
ustu firmum í Ameríku á þessu sviði ný-
íízku vélar af fullkomnustu gerð: tvær
setjaravélar, hraðpressu og vélsög. Setj-
aravélarnar nýju eru galdraverkfæri hin
mestu, sem steypt geta alls konar letur,
allt frá sandsmáu þéttletri upp í stórt
fyrirsagna- og auglýsingaletur, enda er
nú svo komið, að handsetningin er úr
sögunni að kalla, og flestir slíkir hlutir
smíðaðir í setjaravélunum þar í prent-
smiðjunni, enda er gamla handsetning-
araðferðin eitt hið erfiðasta þolinmæði-
og nákvæmniverk, þegar hverjum
bókstaf í heilum blöðum og stórum og
þykkum bókum skyldi raðað með hönd-
unum á sinn stað á letursíðunni. Mun
það þykja furðulegt, þegar stundir líða
fram, hve mikið og gott verk var unnt
að vinna með því móti. Þá er hraðpress-
an nýja ekki síður furðulegt tákn hinn-
Hluti af hrað-
pressunni nýju og
stjórnandi hennar,
Jón
Benediktsson,
prentari, sem öll-
um Akureyringum
er að góðu kunn-
ur, bæði af störf-
um hans í prent-
smiðjunni og sí-
vakandi áhuga
hans fyrir íþrótt-
um og málefnum
íþróttamanna í
bænum.
dag. Auk vélsetningarinnar, er Sigurður
annaðist að mestu einn eftir sem áður,
hefir hann veitt allri starfsemi prent-
smiðjunnar forstöðu síðan með hinum
mesta dugnaði og skörungsbrag.
III.
j HÚSINU úti í miðbænum, við Hafn-
arstræti 90, fékk prentsmiðjan auk-
inn og bættan húsakost til starfsemi
ar miklu vélaaldar, sem vér lifum á, en
setjaravélarnar. Er hún sú afkastamesta
vél þeirrar tegundar, sem til íslands
hefir komið, (á að geta skilað 3600 ein-
tökum á klst., þegar hún er í „fullum
gangi“), og jafnframt hin fullkomnasta
að öðru leyti. En nú er önnur hraðpressa
af sömu gerð komin til Reykjavíkur,
svo að Prentverk Odds Björnssonar var
ekki lengi látið eitt um þá hitu að njóta