Dagur - 24.12.1946, Side 7

Þér þótti þó nógu gaman að þessu, hverju
um sig, þegar eg var að kenna þér það, ljúf-
an mín, sagði Kata gamla, henni féllust
hendur í skaut, hún horfði á uppáhaldið
sitt.
Já — þá! sagði unga stúlkan og fetti upp
á trýnið. Eg var svo ung. Vitið var ekki
meira. Ætli eg hafi verið meira tíu-tólf ára?
— nú er eg átján!
Jújú. . . . Katæ gamla huggaði sig aftur
við illeppinn: Einn, tveir, þrír með rauðu,
— já, því nú áttu það víst að vera þrír?
Ójá. — Já, satt er það: margur óvitkast með
aldrinum, kelli mín! Svona þegar fer að líða
á sjöunda tuginn. . . .
Telurðu það til gáfna, Kata mín, að hafa
skemmtun af tilbreytingarlausum þræl-
dómi!
Og þannig talar þú um elztu lífslind
mannkynsins og helgasta sakramenti, starf-
ið, sagði Kata gamla og dró sarnan varirnar
yfir illeppnum sínum, hljóp kapp í kinn:
Allt er bezt í hófi, barnið gott, ekki síz.t
óþægðin. Nú getur þú kosið á milli að þegja
eins og steinn eða fara þína leið.
Unga stúlkan spratt á fætur: Veiztu, að
það er í fyrsta sinn sem þú rekur mig frá
þér? spurði hún og varirnar titruðu.
Kata gamla leit á hana sem snöggvast, og
af henni á illeppinn. Unga stúlkan settist
aftur, grét beizklega, en fór hvergi. Kata
gamla skipti sér ekki af því, lofaði lienni að
skæla. Samt gaf hún lienni við og við horn-
auga; þarna sat hún, elsku litla stúlkan, og
var hætt að gráta; vel fór blessað höfuðið á
teinréttum hálsinum; vel fór henni blái
vaðmálskjóllinn, sem þær saman höfðu unn-
ið í, og bláa húfan; en þó allra bezt augun
bláu, sem dökknuðu í gráti, en lýsti af þeg-
ar upp birti. Kata gamla lét enn líða nokkra
stund, og hún var ekki nema í meðallagi
blíð á manninn, þegar hún að lokum
spurði:
Helir þú litið til hans Grána þíns í dag?
— Væri ekki nógu gaman að fá sér sprett í
góða veðrinu? Allt ein glá! Úr því þú nenn-
ir ekki að gera neitt í dag.
Unga stúlkan anzaði henni ekki orði, leit
ekki á hana, en hristi höfuðið. Kata gamla
raulaði um stund yfir illeppnum sinum,
taldi lykkjur, sagði síðan upp úr þurru:
Hvar skyldi lnin kisa vera? Eg man ekki
til að eg hafi séð hana i dag. Hafið þið séð
hana, stúlkur? Ekki vænti eg kattarskinnið
liafi farið sér að voða eða verið lokuð inni
einhvers staðar í framhýsi!.... Hefir þú séð
liana, væna mín?
Kisa og eg erum engir vinir þessa dagana,
það veiztu vel, anzaði unga stúlkan og mun-
aði minnstu að aftur slægi ú.t í fyrir henni.
Hefir þá líkt sletzt upp á milli þín og
skynlausra skepnanna? — Einn, tveir, þrír
með grænu. . . . Jæja, þá liefir þú víst ekki
litið til hennar Búkollu og kálfsins, vænti
eg?
Fjósamaðurinn sér um það!
Satt segir þú — fjósamaðurinn sér um
það. — Og nú á blaðið að fara að dragast
saman, hélt hún áfram með sjálfri sér: F.in-
um möskva færra af því græna; bíðum nú
IÓLABLAÐ DAGS
við. Hún ýtti gleraugunum betur upp á nef-
ið: En skepnurnar, barn, eru mönnunum
gefnar til umönnunar. Og starfið til liress-
ingar.
Unga stúlkan stundi við þreytulega: Það
liggur við að þi'i gætir leyst föður minn af
hólmi sem prédikari, Kata ntín; hefðir þú
hæð lians, rödd og útlit mundi það engu
breyta, að þú stigir í stólinn!
Mikið og margt hefi eg lært af þínum
góða föður, það er satt og víst, anzaði Kata
gamla þurrlega: Og vildi eg óska þér hins
sama, ljúfa mín!
Þegar jólin voru liðin hjá og árið á enda,
lét Sæmundur fróði í Odda kalla dóttur sína
til sín í herbergið og sagði við liana:
Þegar betur er iiðið á kvöldið, er ár á
enda og annað byrjar, dóttir sæl. Hvernig
stendur á því, að þú ert ekki í hátíðafötum?
Hér er ekkert um að vera og við erum ein
heima, faðir minn, anzaði unga stúlkan og
skipti litum.
Er það svo lítils vert, að vera ein með sín-
um nánustu?
Þú veizt vel hvað eg á við, faðir minn,
sagði unga stúlkan sér til afsökunar: Við
eigum ekki von á gestum — og ætlum
bvergi.
Séra Sæmundur brosti: Erstundin óhátíð-
legri af þeirri ástæðu?
Unga stúlkan var þegar rauð sem blóð:
Nei, nei — en hér eru ekki aðrir en þeir,
sem við erum með daglega.
Er það svo lítis vert?
Þú mátt ekki tala svona til mín, faðir
minn, sagði unga stúlkan og fór öll lijá sér:
Eg skal flýta mér í önnur föt!
Ger þú það, dóttir sæl. — Séra Sæmundur
horfði hugsandi í gaupnir sér; síðan brosti
hann við henni: Far þú í þau föt, sem þú
átt bezt, svo sem ættir þú að fara á fund of-
urmenna anda og valds. Hann horfði á hana
um stund, fingurnir tifuðu á ómálaðri eik-
arplötu skrifborðsins: Kom ]rú svo liingað
aftur og gerðu vart við þig. —
Þegar unga stúlkan kom aftur til vinnu-
herbergis föður síns var hún í fötum úr
silkiflosi og slæður yfir, en djásn úr gulli og
gylltu sillri, sett dýrum steinum prýddu
enni, háls, barm og mitti. Sæmundur fróði
ltorfði hugfanginn á dóttur sína og sagði að
lokum:
Enga sá eg hreinni hefðarmey, dóttir sæl.
Þú líkist konungsdóttur! Enda af konung-
um komin. Nú ertu sambærileg við hverja
sem er! F.n ekki allar við þig.
Unga stúlkan vissi ekki hvar þetta ætti að
enda. Hún settist, horfði niður fyrir sig,
feimin, þagði. Var faðir hennar að draga dár
að henni? Hún varp öndinni, viðbúin að
bér mundi taka verra við.
/
Sæmundur fróði hló: Þú verpur öndinni
eins og hefðarfrú á undan messugerð! En
þér skjátlast, dóttir sæl! Eg ætla ekki að lesa
yfir þér í kvöld/hvorki þér né öðrum. Hann
stóð á fætur, hló við: I kvöld skal dans stig-
inn!
Dans, faðir minn- endurtók unga stúlk-
an og leit á hann, trúði honurn ekki, og
trúði honum þó: En hefði eg þá átt að fara
í þau löt, sem eg á bezt?
Þú misskilur mig enn! Það er munur á
skála og sal; — hefir þú nokkurn tíma heyrt
um skáladans á sjálfa nýjársnóttina, dóttir
sæl! bætti séra Sæmundur við, brosti undir-
furðulega og valdi sér í skáp sínum þann
búninginn, sem var minnst snjáður: Rekur
þig minni til, að einu sinni í vetur varztu að
tala við stúlkurnar um hitt og þetta;
manstu livers þú þá óskaðir þér?
Eg liefi svo oft talað við stúlkurnar, anz-
aði unga stúlkan brosandi: Og eg hefi víst
óskað mér svo rnargs!
Satt segir þú, samsinnti Sæmundur fróði:
Einkum upp á síðkastið! Það veitti ekki af,
að eitthvað af því færi að rætast. Eða hvað?
í nótt mun sú ósk, sem þú barst fram daginn
þann, rætast að nokkru. Það er víst tími til
kominn! Þú ert ekki ung lengur. Fullra
átján ára! Lífið virðist ætla að fara fyrir of-
an þinn garð og neðan, er ekki svo?
Eg botna ekkert í hvað Jm átt við, faðir
minn, anzaði unga stúlkan, dreyrrauð:
Hvernig ætti eg að vita, hvaða dag ))ú átt við
og hvað við ræddum um þann dag?
Sæmundur fróði klappaði brosandi á
kinnina á henni: Þú manst það ofur vel!
Ertu búin að gleyma deginum, þegar þér
leiddist sem mest? Eg segi þér satt, að eg,
gamall fauskurinn, kenndi sárlega í brjósti
um Jiig. Heimilið var svo leiðinlegt, en
heimurinn skemmtilegur — var ekki svo?
Hann hlaut að vera skemmtilegur einhvers
staðar, sagðir þú, og felldir tár af leiðind-
um yfir að komast ekki þangað sem væri
hlátur og gaman, söngur og dans og— eg
veit ekki hvað! — Það er þangað, sem við
bregðum okkur í nótt, dóttir sæl.
Já — en, faðir minn! sagði unga stúlkan
og hrollur fór um liana: Hvernig geturðu
vitað —? Hver hefir sagt þér —?
Sæmundur fróði brosti: Hver ætti svo
sem að liafa sagt mér það, barnið gott? Væri
Jrað líkt stúlkunum okkar, að hlaupa til mín
með sögusagnir? — eða mér, að spyrja þær?
— eða hlusta á þær!
Já, en — svona orði til orðs? sagði stúlkan.
Sæmundur fróði strauk lófanum frá enni
lil höku: LJm þig væri eg líklegur til að vita
svona nokkurn veginn það, sem er að vita,
án J^ess að þurfa að láta segja mér það.
Unga stúlkan lét málið niður falla; hún
steinjDagnaði. Henni fannst hálf óviðfelldið
að vera minnt á, að faðir sinn, að því er sagt
var, hefði gengið í Svartaskóla og þar af leið-
andi vissi meira en flestir aðrir, og meira en
sanngjarnt virðist að jarðneskar verur viti.
En hvort sem henni líkaði það betur eða
verr: hún vissi það. Vissi, að hann hvað eftir
annað hafði lent í tæri og tuski við Kölska —
og haft betur. Annars væri hann ekki hér!
Hana grunaði jafnvel,.að hann enn þann
dag í dag lrefði sambönd ekki aðeins ,,efra“,
heldur einnig í ,,neðra“; ekki aðeins á og of-
ar jörðu, heldur einnig undir jarðskorp-
unni; ekki aðeins í bláum sólarsölum upp-
liæða, heldur einnig í eldgryfjum undir-
djúpanna.
Á meðan liin unga mær var að liugleiða
5