Dagur - 18.12.1954, Blaðsíða 18

18
JÓLABLAÐ DAGS
Sögulegur kosningabartlagi í Eyjafirði
Úr óprentuðum endurminningum Magnúsar Hólm Árnasonar
VETURINN 1902—’03 var heitt
í pólitísku kötlunum í Eyjafirði.
Og fór það ekki fram hjá Saurbæ,
því að marga bar þar að garði og
flestir ræddu um pólitíkina. Heima-
stjórrfarmenn og Valtýingar börð-
ust u'm völdin í landinu. Heima-
stjórnarmenn voru í miklum meiri-
hluta í kjördæminu. Kjiirdæmið
var öll Eyjafj'arðarsýsla og Akureyri
og voru þingmenn tveir, Klemens
jónsson, sýslumaður, ög Stefán Stef-
ánsson, bóndi, í Fagraskógi.
Nú var þingrof og áttu Alþingis-
kosningar að fara fram vorið 1903.
Vestur á ísafirði sat Hannes Haf-
stein, sýslumaður. Hann var af
mörgum talinn foringi Heima-
stjórnarmanna og sjálfsagður til að
verða fyrsti innlendi ráðherrann.
Hann var þingmaður ísfirðinga
1901, en féll við þingkosningar
1902 og engin von til að hann kæm-
ist þar að aftur.
Nú var helzt í ráði að korna hon-
um að í Eyjafirði og talið víst að
hann kæmist þar að, því að kjör-
dæmið var, eins og áður er sagt, ör-
uggt Heim'astjórnarkjördæmi. —
Hannes var Eyfirðingur og þar að
auki átti hann vísan mikilsverðan
stuðning hjá írænda sínum, Jakob
Havsteen, kaupmanni og útgerðar-
manni á Akureyri, miklum dugnað-
armanni. Jakob var venjulega að-
eins nefndur „konsúllinn" og vissu
þá allír Eyfirðingar við hvetn var
átt, ef sagt var „þetta sagði konsúll-
inn“.
En kosningahríðin var hörð.
Klemens og Stefán vildu hvorugur
gcfa eftir sætið fyrir Hannesi.
Klenrens var að heiman um tíma
Jrennan vetur. Á meðan hann var
fráverandi var reynt til að íá kjós-
endur til að lofa Jrví að kjósa Hann-
es með Stefáni. En strax varð Ijóst
að sú leið var ekki fær, því að vin-
sældir Klemensar og traust var rót-
gróið, svo að við því varð ekki rót-
Hannes Hafstehi.
að. Enda litu niargir eylirzkir
Heimastjórnarmenn svo á, að Kle-
mens væri sjálfsagður til að verða
foringi flokksins og fyrsti ráðherra
á Islandi.
En þá var geirnum snriið að Stef-
áni í Fagraskógi. Var néi ákveðið að
Hannes byði sig fram í Eyjafirði og
flokkurinn veitti þeim Klemensi
stuðning sinn. Munu ráðandi
Heimastjórnarmenn hafa talið víst
að Stefán myndi hætta við framboð
sitt. En Stefán, bóndinn í Fagra-
skógi, taldi sig ekki skyldan lil að
víkja fyrir sýslumanni Isfirðinga og
bauð sig fram eins og enginn Hann-
es l lafstein væri til, og gekk ótrauð-
ur út í kosningahríðina.
Seint um veturinn, eða um sum-
armál, var kosningafundur haldinn
í þinghúsinu íSaurbæ og mættu þar
fjórir frambjóðendur og héldu ræð-
ur. Eyrst skal telja Klemens sýslu-
mann, „Eyfirðinga-höfð(ingjann“.
Hann var virðulegur og allgóður
ræðumaður, talaði skipulega og ró-
lega. Ilann talaði ekki mikið á
fundinum. Fylgi hans var traust og
hinir frambjóðcndurnir vöruðust
að deila nokkuð á hann.
Hannes Hafstein var glæsilegur
maður. Þó lýtti það hann nokkuð,
hvað hann var dökkur í andliti og
skuggar fyrir neðan augun. Hann
var þá orðinn vel Jrekktur og vin-
sæll lyrir skáldskap sinn, er margir
dáðu mikið, að verðleikum, J)ví að
Hannes er annað skáld íslands er
bezt hefur kveðið þrótt í þjóðina
og stendur þar næstur Jónasi Hall-
grímssyni.
Iiannes var ágætur ræðumaður,
rökvís og rökfastur, og flutti mál
sitt fast en Jró fjörlega. Þessa tvo
studdi forustulið Heimastjórnar-
manna. Stefán bóndi í Fagraskógi
stóð ekki að baki sýslumönnunum
að glæsimennsku. Hann var hár og
þrekinn og fríður sýnum, höfðing-
íegur í framgöngu. Hann var góður
ræðumaður og laginn að slá á til-
finningar manna, en ekki eins rök-
viss og hinir frambjé>ðendurnir.
Þegar Stefán var kosinn fyrst á
þing, komu flestir bændur úr Saur-
bæjarhreppi saman við Djúpadalsá
um leið og Jreir riðu á kjörfund á
Akureyri. Samþykktu Jreir þar að
kjé)sa Stefán á J)ing. Var Jætta sam-