Dagur - 20.12.1958, Blaðsíða 5

JÓLABLAÐ DAGS
5
En einhvern veginn fannst mér með-
ferðin á mér vera þannig, að þessi
skylda var heldur óljós fyrir mér.
Einu sinni áræddi ég að segja föður
Þórðar frá því, að mig langaði til að
læra járnsmíði.' Þá hvessti karl á mig
augun og spurði hver fjandinn hefði
komið þessari flugu inn í höfuðið á
mér. Þetta hlyti að vera einhver, sem
öfundaði Þórð af því að hafa mig. „Ja,
þú að læra járnsmíði,“ sagði hann með
fyrirlitningu. Nei, ég skyldi heldur
reyna að eignast nokkrar kindur og
heyja handa þeim einhvers staðar á
sunnudögum á sumrin, og síðar, þegar
ég væri orðinn duglegri, tæki Þórður
kannski af mér kindur, þó að í raun-
inni ætti ég helzt af öllu að vinna
kauplaust hjá honum einhver ár eftir
ferminguna. Þetta voru nú heilræði
gamla mannsins. Ég man, hvað mér
leið illa, þegar þú fórst burtu frá
Bakka, og mikið öfundaði ég þig, þó að
ólíku væri saman að jafna, þar sem þú
varst hjá.góðum foreldrum, en ég var
eins og kúgaður þræll og aldrei var
sagt við mig hlýlegt orð.
Svo var það vorið, sem ég varð
sextán ára, að smiður nokkur var um
tíma í Nesi við ýmsar lagfæringar. Ég
hélt mig mikið að honum, því að hann
var mér mjög vingjarnlegur og sagði
mér ýmislegt um smíðar og áhöld.
Drakk ég það allt í mig með mestu
áfergju. Fannst mér sem þá opnaðist
fyrir mér nýr heimur. Meira að segja
fékk ég stundum að grípa í hefil eða
sög hjá smiðnum og kvað hann mér
farast það vel og væri ég líklega smiðs-
efni. Og eitt sinn lét hann þau orð falla
við hjónin, að ég ætti að læra að smíða.
Sýndist mér þau ekkert verða hýr á
svip við þá fregn og Þórður sagði, að
þó g'ætu nú flestir lært að smíða og
frænka tók í þann streng, eins og vant
var, ef ég var eitthvað lítilsvirtur.
Eftir nokkurn tima fór smiðurinn frá
Nesi og saknaði ég hans mjög. Honum
var það að þakka, að nú var ég hálfu
ákveðnari en áður að komast burtu
fyrr eða síðar og reyna að ná því
marki, er hugur minn stefndi að. Það
er áreiðanlega meira virði en flest ann-
að fyrir unglinga að fá réttmæta viður-
kenningu fyrir hæfileika sína frá þeim
mönnum, sem vit hafa á.
Svo leið þetta sumar eins og önnur
við miskunnarlausan þrældóm, van-
þakklæti og ýmiss konar ónærgætni,
meðal annars var ég oft hálfsvangur,
þótt ekki væri það vegna skorts á mat-
vælum, enda var gestum vel fagnað að
vanda og ríflega borið á borð fyrir þá.
Ég reyndi að vinna eins vel og ég
gat, og höfðu nágrannarnir stundum
orð á því, að ég væri meiri hamhleyp-
an. En ég vissi aldrei, hvort það var
skop eða alvara, því að hjónin spöruðu
sér allt hrós í minn garð. Sumir ná-
grannarnir drápu á það, að mikið
mundi Þórði bregða við, ef ég færi frá
honum, en ég lét sem ég heyrði það
ekki. Veturinn eftir þetta sumar, sem
ég minntist á núna síðast, kom Pétur
móðurbróðir minn að Nesi. Hann átti
heima á SiglufirSi.
Frænka tók honum tveim höndum
og bar gómsætar kræsingar á borðfyrir
hann. Einnig sýndi hún mér óvanalega
hlýju, gerði jafnvel að gamni sínu við
mig og hældi mér á hvert reipi, þegar
Pétur var viðstaddur. Sagði, að ég væri
orðinn efnilegur piltur og mikið væru
þau nú glöð yfir því, hvað vel þeim
hefði tekizt uppeldið á mér. Ég hafði
hinn mesta viðbjóð á þessu rausi henn-
ar, því að mér var ekkert nýnæmi að
heyra fagurgala hennar og falsræður,
þegar hún hélt að hægt væri að villa
einhverjum sýn.
Eitt kvöldið gat ég talað dálítið við
Pétur frænda án þess að aðrir vissu og
sagði honum hvernig ævi mín væri og
að ég vildi umfram allt komast eitthvað
burtu og helzt af öllu að læra járn-
smíði. Pétur kvaðst vera búinn að sjá
gegnum sakleysisgrímuna á frænku.
Hann sagðist líka svolítið hafa kynnzt
henni áður en hún giftist Þórði og léti
hún sér ekki allt fyrir brjósti brenna,
ef svo bæri undir og hún sæi sér ein-
hvern ávinning í því. Skildist mér, að
hann ætti þar við ástamálaferli hennar,
en ég grennslaðist ekki eftir því frekar.
Það skipti mig engu. Hitt var mitt
áhugamál að vita, hvort Pétur frændi
mundi vilja eða geta hjálpað mér til
þess að komast brott af þessu heimili.
Hann sagðist vera fús til þess. Ég
spurði þá, hvort hann héldi ekki, að
þau yrðu honum reið, ef hann færi að
blanda sér í þetta mál. Hann sagðist
láta sér það í léttu rúmi liggja og eig-
inlega þætti sér vænt um að geta hefnt
sín ofurlítið á Málfríði. Það væri eins
og að slétta yfir gamla skuld. Ég fór
þá að spyrja hann nánara út í það, en
hann kvað mig ekki varða neitt um
það, og aldrei hef ég komizt á snoðir
um neitt það síðan.
Endirinn á samtali okkar var sá, að
Pétui' sagðist ætla að tala við þau
hjónin áður en hann færi og líka að
hjálpa méi' eitthvað áfram, ef ég kæmi
til Siglufjarðar.
Og þetta kvöld háttaði ég sælli og
glaðari en ég hafði nokkurn tíma verið,
síðan ég fór frá mömmu. Nú eygði ég
hið langþráða takmark og sýndist veg-
urinn framundan beinn og greiður.
Morguninn eftir komst ég að því, að
Pétur ætlaði að fara þann dag. Nú
greip mig allt í einu áköf löngun til að
heyra samtal hans við hjónin, en vissi
ekki hvernig það mætti verða.
Um síðir datt mér þó ráð í hug. Ég
bjóst við að samtalið færi fram inni í
stofu, en við hliðina á henni var kompa,
sem ég svaf í, og var þunnt þil á milli.
Með því að leggja eyra við þilið mátti
nokkurn veginn heyra hvað talað var í
stofunni. Ég hélt mig því sem mest í
kompu minni fram eftir morgninum.
Allt í einu heyrði ég, að farið var að
tala saman í stofunni, og skildi brátt,
að ég var umræðuefnið.
Ég þrýsti mér að þilinu svo fast sem
ég gat og heyrði þá að Þórður sagði:
„Ég veit ekki, hvað hann á að gera með
að læra að smíða, því að ég hef aldrei
séð, að hann gæti tálgað hrífutind,
hvað þá meira.“ Svo heyrði ég að Pétur
sagði: „Hann hefur einlægan vilja á
því, og unglingar, sem hafa sterkan
vilja, geta oft komizt ótrúlega langt.“
Þá heyrði ég, að frænka sagði eitthváð
á þá leið, að það væri ekki satt að mig
langaði til að læra neitt, hvorki smíðar
né annað, heldur segði ég þetta til þess
að geta komizt í burtu, því að í raun-
inni væri ég frábitinn vinnu, þó að þau
hefðu með lagi getað haldið mér ofur-
lítið að henni hingað til. Og það væri
skammarlegt af mér að vilja fara frá
þeim, sem hefðu tekið mig til sín
ósjálfbjarga og fætt mig og klætt til
þessa dags. Og seinast sagði hún: „Og
mér finnst þú gera það reglulega illa,
Pétur, að koma hingað til þess að
styðja hann í þessari ósvífni."
Það var greinilegt, að frænka var
mjög reið. En á Pétri var ekkert lát.
Ég heyrði, að hann sagði: „Ég trúi því
ekki, að þið sýnið þann ódrengskap að
standa í vegi fyrir gæfu drengsins, það
hefði þá verið sæmra fyrir ykkur að
taka hann aldi'ei, ef tilgangurinn hefur