Dagur - 29.08.1987, Blaðsíða 10

Úr Öldinni okkar:
Sextán tíma barátta við
eld í stormi og frosti.
4/1 1969. Um klukkan
hálftíu í gœrkveldi varð
vart við eld í verksmiðju-
húsi Iðunnar á Akureyri.
Var slökkviliðið þegar
kallað út, en þá var eldur-
inn orðinn magnaður og
logaði upp úr þaki verk-
smiðjunnar. Hvasst var á
norðan og mikið frost, og
aðstaða til slökkvistarfs
hin erfiðasta. Allt slökkvi-
lið Akureyrar, 40 menn,
var kvatt á vettvang og hóf
baráttu við eldinn, en auk
þess dreif að fjöldi fólks.
Eldurinn æstist mjög fljótt,
enda voru geymdar fullunnar
vörur frá sútunarverksmiðjunni
og skógerðinni á efri hæð
hússins. Mikið var um sprenging-
ar í eldhafinu, enda alls kyns efni
í húsinu vegna þess iðnaðar, sem
þar er starfræktur. Reykurinn
barst suður yfir bæinn og óttuð-
ust margir, sem fundu allt í einu
reykjarlyktina, að kviknað væri í
þeirra eigin húsum.
5/1 Klukkan hálftvö í dag, eftir
16 tíma stanslausa baráttu við
eldinn í verksmiðjum SÍS á
Akureyri, taldi slökkviliðið þar
sig loks hafa náð undirtökunum.
Allan þennan tíma hafa slökkvi-
liðsmenn Akureyrar og lögreglu-
menn barist við eldinn í 12 stiga
frosti og norðanbáli, en með
fyrstu flugvél í morgun fengu þeir
til aðstoðar sex slökkviliðsmenn
úr Reykjavík.
Gífurlegt tjón hefur orðið á
verksmiðjum SÍS í bruna
þessum. Verksmiðjurnar voru
sambyggðar. Skóverksmiðjan
Iðunn er gereyðilögð, sútunar-
verksmiðjan að mestu leyti líka,
lagerar ullarverksmiðjunnar
Gefjunar hafa skemmst mikið,
en fataverksmiðjan Hekla slapp
án teljandi skemmda. Hins vegar
hlýtur öll starfsemi í verksmiðj-
unum að leggjast niður um sinn,
vegna þess að bæði vantar raf-
magn og upphitun. Samtals eru
nú 475 manns atvinnulausir á
Akureyri vegna brunans.
Ekki er ljóst enn, hversu mikið
beint fjárhagslegt tjón hefur orð-
ið í bruna þessum, en telja má
víst að það sé nokkuð á annað
hundrað milljónir króna. Engin
slys urðu á mönnum í þessum
mikla bruna.
Matthíasarsafn að Sigurhæðum.
Mynd: RÞB
„Ægilegasta veður og
sneggsta áhlaup sem
ég man eftir“
6/3 1969. Klukkutíminn
milli kl. 12 og 13 í gcerdag
verður mörgum Akureyr-
ingum minnisstœður.
Veðurofsinn sem þá gekk
yfir skall á mjög snögglega
og skildi eftir sig gífurlega
eyðileggingu.
Mest varð tjónið í súkkulaði-
verksmiðjunni Lindu, en þar tók
af þakhæð hússins og vörubirgðir
fyrir milljónir króna eyðilögðust.
Þakið var allt boltað niður og
fimm sinnum tveggja tommu stál-
bitar héldu því uppi. Þeir vöfðust
upp eins og tvinnaspottar og 12
mm járn, sem steypt var í veggi,
rifnaði upp. Þakið af verksmiðju-
húsinu fauk 2-3 hundruð metra,
og rétt áður höfðu skólabörn átt
leið þar um. Margvíslegt eigna-
tjón annað varð í áhlaupi þessu,
en engin alvarleg slys á fólki, og
þykir það einstök mildi. „Þetta
var ægilegasta veður og sneggsta
áhlaup sem ég man eftir á minni
ævi,“ segir Akureyringur í við-
tali.
Matthíasarsafn
á Sigurhœðum
25/6 1961. í gær var opnað
Matthíasarsafn að Sigurhæðum a
Akureyri, í húsi því sem eitt sinn
var bústaður þjóðskáldsins
Matthíasar Jochumssonar, og
verður það framvegis almenningi
til sýnis. Safnað hefur verið mun-
um úr eigu skáldsins og komíð
fyrir á neðri hæð hússins. Þar eru
og varðveittar bækur, blöð og
myndir er tengjast skáldinu og
sögu þess.
Fjórðungssjúkrahús
á Akureyri
Des. 1953. Risið er af grunni á
Akureyri veglegt fjögurra hæða
hús. Er það fullbúið sjúkrahús,
sem rúmað getur 120 sjúklinga.
Þar munu starfa fimm læknar á
þrem 'almennum sjúkradeildum
auk fæðingar- og röntgendeildar.
Sjúkrahúsið stendur á fögrum
stað skammt sunnan við Lysti-
garð Akureyrar. Fyrstu sjúkling-
arnir voru fluttir í hið nýbyggða
hús 15. desember, en formlega
mun það taka til starfa nú um
áramótin. Yfirlæknir er Guð-
mundur Karl Pétursson.
Skólabœrim
Akureyri
Mynd: áþ
Norðlenski skólabœrinn,
var Akureyri oft kölluð
hér áður fyrr og á sú nafn-
gift enn vel við kaupstað-
inn því skólahald hefur
þróast í takt við tímann.
Barnaskóli, gagnfrœða-
skóli, menntaskóli, hús-
mœðraskóli, iðnskóli, síð-
ar verkmenntaskóli og
loks háskóli. Aukþess má
nefna tónlistarskóla og
myndlistarskóla. Við
gagnfrœðaskólann bœttust
framhaldsdeildir, mennta-
skólinn tók upp áfanga-
kerfi, við verkmenntskól-
ann er fjöldi námsbrauta
og háskóli er að stíga sín
fyrstu skref á Akureyri.
Sannkallaður skólabœr,
enda varla mjög ceskilegt
að þurfa að sœkja alla
framhaldsmenntun til
Reykjavíkur.
Sumir tala aðeins um það sem
þeir hafa, eða þykjast hafa, vit á
en flestir held ég að lesi frekar
um hluti sem koma þeim spánskt
fyrir sjónir frekar en að lesa um
eitthvað sem þeir þekkja gjörla.
Með þetta að leiðarljósi ætla ég
að skrifa örlítið um upphaf skóla-
halds á Akureyri en láta nútím-
ann að mestu liggja á milli hluta.
„Undir skólans
_______menntamerki“
Menntaskólinn á Akureyri er
sögufræg stofnun, því verður
ekki á móti mælt, og hann skip-
aði virðingarsess í bæjarlífinu hér
áður fyrr. Sá blær hefur að mestu
horfið með víðtækara mennta-
kerfi en hið tignarlega skólahús
hefur ennþá sjarma, svo maður
noti nú slettu sem hefði sjálfsagt
verið fordæmd í tíð Sigurðar
Guðmundssonar og annarra
íslenskumanna.
Menntaskólinn hélt upp á 100
ára afmæli sitt árið 1980, en hann
er arftaki Gagnfræðaskólans á
Möðruvöllum sem komið var á
fót 1880. Skólahúsið á Möðru-
völlum brann í mars árið 1902 og
var skólinn fluttur til Akureyrar
þar sem hann var í leiguhúsnæði
næstu misseri.
Árið 1904 reis nýtt skólahús á
Eyrarlandstúni og hófst kennsla
þar um haustið. Húsið var að
mestu fullbyggt 1906 og leikfimi-
hús (Fjósið) reis 1905 og var full-
gert 1909-10. Hið nýja skólahús
var í fjársvelti næstu árin og
niðurníðsla blasti við hvarvetna
enda var þar fábrotin kolakynd-
ing og var oft í kringum 18 stiga
Menntaskólinn á Akureyri.
frost í herbergjum veturinn 1917-
1918. Árið 1922 var húsið loks
tekið í gegn, raflýst og miðstöðv-
arhitun komið á. Leit þá húsið út
sem nýtt væri og eftir að það var
bárujárnsklætt 1925 var komin sú
mynd á það sem við þekkjum í
dag.
Hugmyndir að stofnun mennta-
skóla og raunar harðvítugar deil-
ur stóðu frá 1917 til ársins 1927 er
skólanum var veitt leyfi til að
brautskrá stúdenta. Hann var
síðan gerður að menntaskóla árið
1930 en þessi saga veröur ekki
rakin frekar hér heldur skal bent
á ritið Saga Menntaskólans á
Akureyri 1880-1980 sem er ekki
einungis fróðlegt heldur og
skemmtilegt lestrarefni.
Skrykkjótt skólahald
Árið 1865 hreyfði B.A. Steincke
verslunarstjóri við þeirri hug-
mynd hvort ekki væri rétt að
reisa barnaskóla á Akureyri.
Málinu var ekki sinnt næstu árin
en loks 1870 var stofnaður barna-
skóli fyrir tilstuðlan bæjarstjórn-
ar og var Jóhannes Halldórsson,
eini maðurinn sem fékkst við
barnakennslu, ráðinn forstjóri
hans og kennari. Skólahald fór
fyrst fram í ýmsum húsakynnum
uns bærinn keypti verslunarhús
J.G. Havsteens 1877 og var
kennt þar til aldamóta. Skólahald
á Oddeyri hófst 1879 og stóð til
aldamóta.
Eitthvað mun skólahald hafa
gengið skrykkjótt á árunum fyrir
1900. Skólagjöld þóttu dýr og
blossaði upp mikil óánægja 1882
og var þá ekkert barn skráð í
skólann. Taka verður tillit til þess
að árferði var illt og fátækt býsna
almenn.
Um aldamótin 1900 var byggt
nýtt hús fyrir Barnaskóla Akur-
eyrar (Gamli barnaskólinn) og
stendur það sunnan við núver-
andi samkomuhús. Þar var kennt
til 1930 er skólinn flutti í nýtt hús
í ofanverðu Grófargili þar sem
skólinn er til húsa í dag.
Barnaskólar voru smám saman
settir á fót í fleiri hverfum bæjar-
ins eftir því sem framboð barna á
skólaaldri jókst. Barnaskólinn í
Glerárhverfi var reistur 1937,
Oddeyrarskóli bættist við 1957,
síðan Lundarskóli og loks Síðu-
skóli.
„Gagginn“
Gagnfræðaskóli Akureyrar var
stofnaður eftir að gamli gagn-
fræðaskólinn varð að mennta-
skóla 1930. Var skólinn til húsa
við Lundargötu á Oddeyri fyrsta
áratuginn uns hann flutti í eigið
húsnæði upp úr 1940. Þar hefur
hann verið starfræktur síðan en
mjög hefur verið bætt við húsa-
kostinn.
í hátíðablaði Dags 1962 segir
að Gagnfræðaskóli Akureyrar sé
langfjölmennasti gagnfræðaskóli
landsins utan Reykjavíkur með
um 550 nemendur og að „sökum
mikillar aðsóknar, einnig af utan-
bæjarnemendum, er skólinn orð-
inn i miklum húsnæðisvandræð-
um, en ákveðið er að hefja nú í
sumar framkvæmdir við allmikla
viðbyggingu við skólann.“
Iðnskólinn var stofnaður árið
1905 og var fyrst kennt í barna-
skólahúsinu, síðan í Húsmæðra-
skólanum og loks í eigin hús-
næði. Þær byggingar heyra nú
undir Verkmenntaskólann á
Akureyri.
Hér verður látið staðar numið
en því verður ekki neitað að
möguleikar til náms eru miklir á
Akureyri fyrir alla aldurshópa.
Tónlistarskólinn og Myndlistar-
skólinn eru gagnmerkar stofnan-
ir, Námsflokkar Akureyrar bjóða
upp á ýmis námskeið og öldunga-
deildir eru starfræktar við MA og
VMA. Eitthvað fyrir alla og loks
er verið að hefja kennsiu á
háskólastigi sem mun vafalaust
eiga eftir að skipa veglegan sess í
skólalifi bæjarins í framtíðinni.
10-DAGUR
Laugardagur 29. ágúst 1987